ازدواج دائم یا ازدواج موقت؟

کم نیستند افرادی که صرف نظر از رویکرد دینی و اجتماعی و حتی جنسیتی، ازدواج موقت را زیر سوال برده و گاهی بدون تحقیق و پژوهش در مورد پیش شرط ها و ضوابط شرعی و قانونی و عرفی ازدواج موقت، این نوع از ازدواج و ارتباط بین گروههای غیرهمجنس را زیر تیغ نقد و حتی نفی برده و آن را یکی از عوامل زمینه ساز تبعیض جنسیتی علیه بانوان و نابود کننده زندگی زناشویی در جوامع دینی به شمار می آورند.

جالب اینجاست که در میان مخالفان ازدواج موقت روشنفکران مغرب زمین و فمنیست ها و مدافعان حقوق زنان در جهان از جایگاه ویژه ای برخوردارند، آنان که روابط آزاد و بدون مهار و محدودیت زنان و مردان در خارج از نهاد خانواده را مجاز دانسته و حتی بعضاً همجنس بازی را قانونی و مطابق خواست اکثریت می دانند، ازدواج موقت را نابود کننده ازدواج دائم قلمداد می کنند.

اشتباه نکنید در این مقال در پی تجزیه، تحلیل و تأیید یا ترویج ازدواج موقت نیستیم. در این اجمال به این سوال پاسخ خواهیم داد که چرا ازدواج های دائم هم به ازدواج های موقت مبدل شده اند؟ چرا زنان و مردانی که عهد می بندند که به پای هم پیر شده و استوار و پایدار و با مودت و رحمت و صداقت به زندگی دائم با هم پای بند باشند؛ دیری نمی پاید که هر یک به نوعی تعهدات خود را زیر پا نهاده، وظایف و تکالیف شرعی و قانونی خود را به حاشیه رانده و ازدواج دائم را به ازدواج غیردائم مبدل می کنند؟

چرا حدود 75 الی 80 درصد طلاق ها از آنِ زوج های جوان است؟ مگر ارتباطات و وسایل و زمینه های ارتباطی افزایش نیافته؟ مگر امکانات رفاهی در مقایسه با گذشته نه چندان دور از رشد قابل توجهی برخوردار نشده؟ چرا ازدواج های دائم، موقت شده اند؟ مگر نه این است که زن و شوهر جوان با هزار و یک امید در کنار هم سر سفره عقد می نشینند و با قرآن، آب و آئینه و عسل و نقل و نبات آغاز یک زندگی دائم را در ذهن و ضمیر ثبت و ضبط می کنند؟ چه عوامل و زمینه هایی، بذر تلخی و تنش و طلاق رسمی(دادگاهی) و غیررسمی (مرگ عاطفی) را فراهم می سازند. و ازدواج دائم را به ازدواج موقت تنزل می دهند. ازدواج های دائمی که عمرشان به 7،8 سال نرسیده جوانمرگ می شوند. مرگ زودرس عاطفه ها و علاقه ها از تلخ ترین و گزنده ترین آسیب ها و آفت های نهاد خانواده و روابط زناشویی محسوب می شود.

آمار طلاق نگران کننده است. در جوامع شهری (کلان شهرها) آمار طلاق رسمی بیش از 20 درصد و آمار طلاق غیررسمی (طلاق عاطفی) چند برابر این رقم می باشد.

برای پیشگیری از رشد آمار طلاق و برای دائمی شدن همه ازدواج های موقت و ناپایدار چه باید کرد؟ به عبارتی دیگر عوامل تحکیم بنیاد خانواده کدامند؟ برای پاسخ به سوالات مذکور محورهای ذیل را با هم مرور می کنیم.

کی و چه زمانی ازدواج کنیم؟

می گویند زندگی و ازدواج پایدار و عاشقانه محصول انتخاب و گزینش عاقلانه است و قبل از انتخاب عاقلانه باید خود را به مقام همسر شدن و انتخاب همسر برسانیم.

از کجا بدانیم که به مقام همسر شدن رسیده ام؟ برای هر مقامی مدرک، کتاب و کلاس و استاد لازم است. برای رانندگی، خیاطی، آشپزی، مرغداری، پزشکی، مهندسی و ... باید درس بخوانیم و مراتب و مدارجی را طی کنیم، برای ورود به دانشگاه باید سالها درس بخوانیم و از سدّ کنکور عبور کنیم. برای وارد شدن به دانشگاه و آموزشگاه بنیادین خانه و خانواده، چه درک و مدرکی لازم است؟ چه فرآیندی را باید طی کنیم؟ متاسفانه اینجا خانواده تنها جایی است که اغلب چنین می انگارند که: نیازی به جواز صلاحیت و داشتن درک و مدرک و معیارهای لازم نیست.

در حالی که در آموزه های دینی، بویژه در توصیه های ماندگار معصومین علیهم السلام، نکات مهم و سرنوشت سازی درباره زمان ازدواج و انتخاب همسر مورد تاکید واقع شده است که جهت رعایت اصل اختصار در نگارش به چند نمونه کوتاه اکتفا می شود.

1- زمانی ازدواج کنید که بتوانید به عنوان یک مسلمان واجبات را انجام داده، محرمات را ترک کنید. کسی که به دین و احکام الهی بی اعتنا باشد به نیازها و خواسته های همسر خود نیز بی اعتنا بوده، قطعاً شایستگی مهار و مدیریت زندگی زناشویی را نخواهد داشت و صرفاً بار سنگینی را بر دوش خود و همسرش هموار خواهد نمود.

در اهمیت و ضرورت توجه به این اصل مهم همین بس که امام باقر(علیه السلام) فرموده است: مصیبتی از این سخت تر نیست که جوان مسلمانی دختر برادر مسلمانش را خواستگاری کند و پدر جواب دهد: معذرت می خواهم، تو از جنبه مالی در رتبه ی من نیستی.(1)

به عبارتی ساده تر همین که جوانی مسلمان پایبند به شرع مقدس اسلام به خواستگاری دختری مسلمان آمد نباید با ازدواج آن دو مخالفت ورزید.

2- زمانی باید ازدواج کنید که به بلوغ جسمی و عقلی رسیده باشید. در اسلام سن خاصی برای ازدواج توصیه نشده است. آنچه مهم است رسیده به بلوغ جسمی و توانایی در تولید نسل و بلوغ عقلی یعنی تمییز خوبی ها از بدی ها و سلامت فکری و ذهنی است.

3- اگر هم اکنون پسر و دختری که با والدین شان زندگی می کنند، می توانند با رعایت موازین و وظایف خود دو برابر پدر و مادر، بویژه مادر خود، دعای آنان را بدرقه راه خود کنند و در برابر خواسته های مشروع آنان سر تسلیم فرود آورند. صلاحیت ازدواج را دارا می باشند.

پسر و دختری که زحمات و ریاضت های والدین را که سالیان متمادی برای رشد و بالندگی فرزندان خود سختی ها و کاستی های زیادی را تحمل نموده و از آرامش و آسایش خود گذشته اند تا موجبات آرامش و آسایش فرزندان خود را تامین نمایند، زیر پا بگذارند، حتماً و قطعاً همسر خود را زیر پا له خواهند کرد.

پسری که امروز از انجام و تامین کوچکترین خواسته های مادر سر باز می زند، فردا از تامین مهمترین و اصلی ترین نیازها و خواسته های همسر نیز سر باز خواهد زد. اگر چه قبل از ازدواج برای تأمین نیازهای غریزی، احساسی و عاطفی خود با دادن وعده ها و قول های آرمانی و مورد پسند همسر آینده اش، و حتی گاهی درگیر شدن با خانواده و خویشانش در پی رسیدن به فرد مورد علاقه اش باشد.

چه خوب فرموده است رسول گرامی اسلام که "از آزردن والدین بپرهیزید به درستی که بوی بهشت از هزار سال راه استشمام می شود ولی عاق والدینی و قاطع رحم آن را نمی یابند.(2) و همچنین تاکید فرمود: کسی که والدین خود را بیازارد مرا اذیت کرده و کسی که مرا بیازارد خدای را آزرده و آزارکننده ی خدا، ملعون است.»(3)

عدم رعایت حرمت والدین، بی ادبی و آزار و اذیت آنان با گفتار و رفتار، حتی گفتن اُف (کوچکترین بی احترامی) در قرآن و روایات تحت عنوان عقوق والدین و ذیل گناهان کبیره آورده شده است.

در متون اسلامی لزوم احترام به والدین تا بدان حدّ مورد تاکید و توجه قرار گرفته که حتی نگاه خیره و تند به آنان مورد نکوهش و از مصادیق عقوق داشته شده است.

از امیر مومنان علی(علیه السلام) نقل شده است که: محزون ساختن پدر و مادر از عقوق است. نه تنها آزردن والدین از گناهان کبیره است بلکه در آیات 7 سوره عنکبوت و آیه 13 سوره لقمان و نیز آیات 24 و 25 سوره اسرا، احسان و نیکی و اداء حق والدین جزو واجبات و ترک آن حرام دانسته شده است.

حال با تاکید بر آیات و روایات مذکور این سوال طرح می شود که دختر و پسری که امروز دستورات الهی و توصیه های معصومین(علیهم السلام) را مورد بی اعتنایی و بی توجهی قرار داده و با رفتار و گفتار خود دل والدین خود را می آزارند، چگونه می توانند و اساساً چه ضمانتی وجود دارد که در آینده دستورات دینی در مورد رعایت حقوق همسر را محترم بشمارند.

با توجه به این اصل مهم است که از جوانان دختر و پسر می خواهیم تا زمانی که افتخار خدمت و محبت به والدین را بدست نیاورده و تاب و توان و تحمل کاستی ها و ضعف های رفتاری و گفتاری پدر و مادر را بدست نیاورده اند. نباید در پی انتخاب همسر و تشکیل خانواده برآیند.

4- ارتباط مستقیم با جنس مخالف و همسر آینده سرانجام شوم و ناخوشآیندی خواهد داشت. لذا حتی با انگیزه ازدواج، با جنس مخالف ارتباط برقرار نکنید. نگارنده این سطور در مقالاتی تحت عنوان روابط دختر و پسر(در همین سایت) مطالبی را به عرض کاربران گرامی رسانیده است. علاقمندان را به مطالعه آن مقالات ارجاع می دهیم. در اینجا به این مقدار اکتفا می شود که اگر امروز با هم(به هر طریقی) ارتباط داشته باشید، بدانید که فردا در زندگی زناشویی، روابطتان سرد و بی روح خواهد شد. اگر امروز با غیر همجنس ارتباط دارید، بدانید که هنوز به مقام همسر شدن و انتخاب همسر نرسیده اید.

5- با توجه به اینکه تأمین نفقه و معیشت همسر به عهده پسر می باشد، داشتن مهارت و امکاناتی در حد قناعت از ضروریات مدیریت زندگی زناشویی به شمار می آید. بدون توجه به این اصل مهم، زندگی مادی دچار اختلال شده و معضل و مشکلات فراوانی را بوجود می آورد.

در پایان این بخش از مطالب، تکرار این جمله خالی از لطف و لزوم نخواهد بود که: اگر می خواهید ازدواج دائم به ازدواج موقت و ارتباط پایدار به ارتباط ناپایدار نینجامد، کی و چه زمانی ازدواج کردن (با تمامی محورها و مشخصه های آن) را به خاطر بسپارید و در ذهن و زندگی خود پیاده کنید.

در جلسه آینده "با کی ازدواج کنیم؟ و چه معیارهایی را در انتخاب همسر لحاظ کنیم» مورد بحث ما خواهد بود.

ادامه دارد ...

نوشته احمد رزاقی – گروه دین و اندیشه تبیان

پی نوشت ها:

1- مشکینی- علی- ازدواج در اسلام- ص 32

2- دستغیب- سید عبدالحسین- گناهان کبیره- ج 1- ص 124

3- مستدرک- کتاب نکاح- باب 75