سلطنت به كدامیك از پیرمرد ها می رسد؟

بخش سیاسی_ماه گذشته خبرهایی از بیماری «ملک عبدالله بن عبدالعزیز» توسط سایت های خبری مخابره شد و

ملک عبدالله که هرساله یك ماه را به جای ریاض در مکه سپری می کرد تا بتواند میزبان سران برخی از کشور ها که برای شرکت در مراسم حج عازم این کشور می شدند، باشد امسال نتوانست عازم مکه شود. به همین دلیل او از «نایف بن عبدالعزیز» وزیر کشور و معاون دوم خود در شورای وزیران این کشور خواست به نیابت از وی رسیدگی و نظارت بر امور مناسک حج تمتع امسال را بر عهده گیرد.

همچنین در چند روز گذشته خبرها حکایت از آن دارد که حال پادشاه 86 ساله رو به وخامت گرویده و برای درمان های بیشتر به آمریکا سفر کرده است. جالب آن است که حال پادشاه 86 ساله در حالی روبه وخامت گذاشته است که برادر و جانشین 85 ساله او نیز چند سالی است از بیماری شدیدی رنج می برد و بار ها مورد عمل جراحی قرار گرفته است.

خاندان آل سعود:

خاندان آل سعود از سال 1932 میلادی بر عربستان حکمرانی می‌کنند. ملک عبدالعزیز، اولین پادشاه عربستان منشوری دارد که به نام منشور «عبدالعزیز» معروف است و در این منشور آمده است: « تا زمانی که پسران من زنده‌اند قدرت به نوه‌هایم نخواهد رسید.» از این حیث برخلاف نظام‌های سلطنتی دیگر که قدرت از پدر به پسر می‌رسد، در خاندان سعودی قدرت به برادران پادشاه انتقال می‌یابد و به همین علت است که در این کشور، شاهزاده‌ها با پادشاهان سعودی اختلاف سنی زیادی ندارند.

عربستان سعودی کشوری بسیار بسته است که به لطف منابع نفتی بسیار زیاد و صنعت توریسم مذهبی از نظر اقتصادی بسیار ثروتمند محسوب می شود و همین موضوع سبب شده است تا افراد بسیاری در این خاندان سودای پوشیدن ردای پادشاهی و یا در نهایت دستیابی به یکی از نزدیکترین مناصب به پادشاه را در سر دارند. شاید بسیاری به محض شنیدن نام عربستان سعودی به یاد عدم اجازه این کشور به زنان برای رانندگی بیفتند اما واقعیت این است که این کشور در مقیاس جوامع امروزی بسیار عقب مانده محسوب می شود. چرا که در این کشور نه تنها کوچکترین حقوقی را برای زنان نمی توان متصور بود بلکه حتی انتخاباتی نیز برگزار نمی شود و هیچ حزب و گروه رسمی نیز وجود ندارد. اگرچه نسل سوم شاهزادگان سعودی تحصیلات آكادمیك دارند و با مسائل روز جهانی بیشتر آشنا هستند اما جامعه قبیله‌ای عربستان توان پذیرش تغییرات ریشه‌ای را ندارد و نمی توان در آینده تغییرات ساختاری را در این کشور متصور بود.

طی دو ساله اخیر که شاهزاده «سلطان بن عبدالعزیز» ولیعهد عربستان با بیماری سرطان دست و پنجه نرم می کند و امیدی به بقای وی نیست، مساله جانشینی ملک عبدالله که در اواسط دهه هشتاد عمر خود به سر می‌برد و رقابت میان شاهزادگان سعودی بر سر جانشینی وی، حکومت پادشاهی سعودی را با دوره‌ای از تغییر و تحولات در سطح رهبری‌اش مواجه ساخته است.

در ادامه سعی خواهیم کرد تعدادی از مدعیان قدرت پس از ملک عبدلله در عربستان سعودی را مختصرا معرفی کنیم:

امیر نایف بن عبدالعزیز :

شاهزاده نایف حدود 30 سال پست وزارت کشور عربستان را در دست داشته است. این شاهزاده سعودی هماهنگ کننده اصلی حمله به مسجد بزرگ مکه در سال 1979 بوده و بعد از حملات یازدهم سپتامبر 2001 به آمریکا نیز رهبری مبارزه با عناصر القاعده را در دست داشته است.

در روزهای نزدیک به اوج مراسم حج خبری از سوی دستگاه سلطنتی عربستان پخش شد که دارای اهمیت به سزایی است. بر خلاف سنت هر ساله که ملك عبدالله پادشاه عربستان همزمان با برگزاری ایام مبارك حج به همراه شماری از وزیران این كشور - با توجه به حضور شماری از سران و مقامات كشورهای اسلامی در سرزمین وحی - از ریاض (پایتخت) عازم مكه مكرمه می‌شد، امسال ملک باید در بستر بیماری باشد. بنا بر اعلام دیوان سلطنتی عربستان، ملك عبدالله بن عبدالعزیز برای مدت نامشخصی تحت درمان قرار گرفته است و پزشكان به پادشاه عربستان توصیه كرده‌اند كه از امور دشوار فاصله بگیرد. پس از اعلام بیماری ملک عبدالله، او از نایف بن عبدالعزیز وزیر کشور و معاون دوم خود در شورای وزیران این کشور خواست به نیابت از وی رسیدگی و نظارت بر امور مناسک حج تمتع امسال را بر عهده گیرد. بنا بر گفته تحلیلگران این انتصاب، وی را در موقعیتی مقتدرتر برای پذیرش ولایتعهدی یا پادشاهی قرار داده است.

بیماری حاد شاهزاده سلطان بدان معناست که امكان پادشاهی نایف 75 ساله بسیار محتمل خواهد بود.

بندر بن سلطان:

«بندر بن سلطان» برادر زاده ملک عبدالله و پسر امیر سلطان ولیعهد 85 ساله و بیمار عربستان سعودی است. وی نیز همانند پدر و عمویش بیمار است و به لطف داروهای گران قیمت و درمان های سلطنتی در بیمارستان های آمریکا روزگار می گذراند.

بندر بن سلطان شاید از معروف ترین و پر نفوذ ترین افراد خاندان سعودی به حساب آید. او 22 سال و در بین سال های 1983 تا 2005 میلادی سفیر عربستان در آمریکا بود و نزدیکی بسیاری با خانواده بوش –رئیس جمهور پیشین آمریکا- دارد.

بسیاری از کارشناسان او را یکی از افراد با کفایت آل سعود می دانند که دوستی نزدیکی او با بوش به واسطه شراکت پدرش در یکی از چاه های نفتی با رئیس جمهور پیشین آمریکا سبب شده است او از حمایت کامل و تمام قد آمریکایی ها برخوردار باشد. «محمد صالح» یکی از کارشناسان سعودی اگر چه او را یکی از بخت های رسیدن به قدرت می داند اما به نظر می رسد به دو دلیل او از رسیدن به پادشاهی ناکام بماند. اول آنکه او از یک مادر سیاه پوست متولد شده است. این موضوع برای کشوری که بسیار قبیله ای است و طوایف تا آنجا در آن نقش دارند که حتی به تعداد همسران پادشاه که از قبیله آنها هستند نیز به یکدیگر فخر می فروشند، بسیار حائز اهمیت است.

اما مسئله دوم کمی مهمتر است.روزنامه انگلیسی «فایننشال تایمز» از منابع خود فاش کرد که بندر بن سلطان سال گذشته قصد داشته است تا کودتایی را به مرکزیت پایگاه هوایی ریاض بر علیه ملک عبدالله ترتیب دهد ولی این موضوع با کشف سازمان های اطلاعاتی روسیه خنثی شده است. گرچه هیچگاه این موضوع تایید نشد اما پس از آن بود که بندر در سال 2008 به قصد سفر به مغرب از کشور خارج شد و تا دو سال هیچ خبری از او نبود. اما در این روزها که خاندان سلطنتی آل سعود نمی توانند مریضی شدید پادشاه را کتمان کنند او بار دیگر به کشور بازگشته است.

بندر بن سلطان در گذشته و قبل از کودتای نافرجام علیه عمویش ریاست شورای امنیت ملی عربستان را بر عهده داشت. لازم به ذکر است کودتای بندر در حالی صورت گرفت که پدرش «امیر سلطان بن عبدالعزیز» با بیماری سرطان دست و پنجه نرم می کند و نمی‌تواند به مسئولیت‌های خود به عنوان ولیعهد رسیدگی کند و ملک عبدالله پادشاه فعلی عربستان هم هر چند از نظر جسمی سالمتر از امیر سلطان به نظر می رسد، اما او نیز از بیماری قلب و کهولت سن رنج می برد. او درصدد بود تا با انجام کودتا، راه رسیدن پدرش را به پادشاهی هموار نماید تا پس از مدت کوتاهی با از میان رفتن وی بدلیل بیماری صعب العلاجش،خود زمام حکومت را به دست گیرد که در نهایت نقشه اش ،نقش بر آب شد.

متعب بن عبدالله:

از دیگر کسانی که از او به عنوان پادشاه بعدی عربستان سعودی نام برده می شود «متعب بن عبدالله» پسر ملک عبدالله است. او چندی پیش از سوی ملک عبدالله به عنوان رئیس گارد ملی انتخاب شد و از آنجا که معمولاً رئیس گارد ملی، ولیعهد محسوب می‌شود بسیاری دلیل انتصاب او به این سمت از سوی پدرش را آمادگی برای احراز وظیفه سلطنت می دانند. وی همچنین به عضویت شورای وزیران عربستان سعودی نیز درآمده است.

حال باید دید در آینده چه سرنوشتی برای حكومت خاندان آل سعود رقم می خورد. کودتای بندر بن سلطان برادر زاده پادشاه و پسر ولیعهد این مسئله را در صحنه سیاسی حکومت پادشاهی عربستان تداعی می کند که در آینده نیز هیچ کس نمی‌تواند تضمین کند شاهزادگان سعودی که علی الظاهر فعلا مهر سکوت بر لب زده‌اند اقدامی علیه پادشاه و ولیعهد بیمار فعلی کشور خود انجام ندهند یا حداقل پس از مرگ آنها ریاض را به صحنه تاخت و تاز قدرت تبدیل نکنند.

منابع:

• «تغییرات در پادشاهی سعودی»، www.Presstv.ir

• «عربستان پس از مرگ ملک عبدالله»، www.jahannews.com

• «جنگ قدرت در عربستان؛ میراث عبدالله به که می رسد؟»  www.irdiplomatic.com

• «پادشاه آینده عربستان كیست؟، شیعه آنلاین به نقل از فارس

محمدصادق لواسانی

تنظیم برای تبیان/سمیه حدادی