چگونه امام خمینی را بخوانیم
(قسمت چهارم)
بسم الله الرحمن الرحیم
پس از آن که در قسمتهای قبلی این مقالات، با ویژگی های اندیشه امام آشنا شدیم، اکنون منابع اندیشه امام (ره) و حوزه های تخصصی ایشان را مرور میکنیم.
قسمت اول ، قسمت دوم و قسمت سوم این مجموعه را ببینید.
2- منابع اندیشه امام
امام خمینی(ره) به عنوان یک اندیشمند مسلمان و مجتهد اسلام شناس بر پایه سنت علمی رایج حوزههای علمیه به منابع و ادله چهارگانه اجتهاد پایبند است و بر آن تکیه می کند. این منابع عبارتند از:
1-2. قرآن کریم؛
2-2. سیره و حدیث رسول اکرم(ص) و اهل بیت مطهر(ع)؛
3-2. میراث علمی گذشتگان و علمای سلف؛
4-2. عقل.
5-2. یکی دیگر از منابع اندیشه امام(ره) را می توان شرایط اجتماعی و تجربه های شخصی ایشان دانست. ایشان در طول حیات پربار خود از کودکی در شرایط مختلف سیاسی و اجتماعی قرار داشته و با الهام از شرایط اجتماعی و تجربیات شخصی به تولید علم و اندیشه دینی پرداخته است.
نکته بسیار مهم در فهم اندیشه امام این است که امام خميني در گفتار و نوشتار خود متن آيات و روايات را به ندرت ذكر ميكرد به طوري كه گاهي در يك سخنراني حتي يك آيه هم تلاوت نميكرد. اما با اندكي تامل در بيانات ايشان به خوبي مشخص ميشد كه عمده اين سخنان داراي مضامين قرآني و مستند به كتاب و سنت است به گونه اي كه روح آيات و روايات در الفاظ و كلمات امام موج ميزد. شايد بتوان گفت معنويت و جذابيت فوقالعادهاي كه در سخنان دلنشين حضرت امام (ره) بود عمدتا ناشي از سريان و جريان حقيقت آيات و روايات در عبارات ايشان بود.
3- حوزه های تخصصی امام
هر دانش و انديشهاى لاجرم بر منابعى ويژه براى تأمين شناختشناسى خود نيازمند است تا بتواند با اعتبار بخشيدن به ملاكهاى دانايى خود، در برابر هجومهاى شكّاكيّت مقاومت كند. اندیشه های امام خمینی ریشه در تخصصهای ایشان دارد. به یقین یکی از وجوه موفقیت امام(ره) و جامعیت افکار و آینده نگری ایشان را می توان در جامع معقول و منقول بودن ایشان جستجو کرد.
مهمترین تخصصهای امام عبارتند از:
1-3. فقه
امام خمینی(ره) فقیهی عالی مقام و مجتهدی ژرف نگر و مرجع تقلید بزرگ جهان تشیع بود که در فنون مختلف فقهی و اصولی گوی سبقت را از هم عصران خویش ربوده بود و در این حوزه تخصصی به نوآوری های فراوانی پرداختند.(1) شخصیت و تخصص فقهی امام(ره) اظهر از شمس است که نیازی به توضیح بیشتر داشته باشد.
2-3. فلسفه
به یقین شخصیت و گفتمان سیاسی امام خمینی(ره) در تفقه اجتهادی و رهبری انقلابی اسلامی و تأسیس جمهوری اسلامی ایران ریشه در حکمت متعالیه دارد.(2) امام خمینی(ره)، ادامه فیلسوفان بزرگی همچون فارابی، اخوان الصفا، ابن سینا، خواجه نصیرالدین طوسی، میرداماد، صدرالمتألهین است که بیش از بیست سال به تدریس حکمت و فلسفه اسلامی اشتغال داشته اند.(3)
مقام معظم رهبری می فرماید:
«امام(رضوان اللَّه عليه) چكيده و زبده‌ى مكتب ملاصدراست؛ نه فقط در زمينه‌ى فلسفى‌اش، در زمينه‌ى عرفانى هم همينجور است.»(4)
3-3. عرفان
امام خمینی(ره) با تلمّذ طولانی در محضر عارف کامل مرحوم آیت الله میرزا محمد علی شاه آبادی، به سیر اسفار اربعه پرداخته و توانستند با عروج از مدارج و معارج عرفانی و شهودی، عارفی بی بدیل و در سلسله واصلان روشن ضمیر کوی دوست گردد.(5) و به اعتقاد برخی صاحب نظران عرفان پژوه، امام(ره) در آثار عرفانی خود حق مطالب عرفانی را ادا نموده است.(6)
منابع:
1. آیت الله العظمی جوادی آملی، بنیان مرصوص، ص248
2. امام خمینی در نامه به گورباچف راه برون رفت از بحران های سیاسی - اجتماعی را در رجوع به مبانی فلسفی فارابي، ابن سینا، سهروردی، حکمت متعاليه صدر المتألهين و محي الدين بن عربي معرفی می کند. همچنین: ر. ک: عبدالله جوادی آملی، سیاست متعالیه، سیاستی متعالی، در: سیاست متعالیه از منظر حکمت ص125، 170؛ علیرضا صدرا، روش شناسی حکمت متعالیه و تأثیر آن بردانش سیاسی، همانجا، ص414؛ عماد افروغ، تبیین فلسفی انقلاب اسلامی براساس حکمت متعالیه، همانجا، ص446
3. علی اکبر ضیایی، نهضت فلسفی امام خمینی، ص7- 16؛ رضا لک زایی، سیاست و سعادت در اندیشه حکیم متأله، حضرت امام خمینی(ره)، ص139
4. بيانات رهبر معظم انقلاب در ديدار جمعى از اساتيد، فضلا، مبلّغان و پژوهشگران حوزه‌هاى علميه كشور، 8/9/86
6. جوادی آملی، بنیان مرصوص، ص73
7. سید جلال الدین آشتیانی، مقدمه مصباح الهدایة الی الخلافة و الولایة، ص10
نویسنده: سید مهدی موسوی، گروه حوزه علمیه تبیان
