هدفمندی یارانه ها و حوزه فرهنگ

بخش اجتماعی -اگرچه با اعلام سهمیه 60 لیتری ماه آذر گویا انجام طرح هدفمندی یارانه ها و انجام تحول بزرگ در اقتصاد کشور یک ماه دیگر به تعویق افتاد و باید منتظر اجرای احتمالی آن در 3 ماه انتهایی سال بود اما بحثها درباره کم و کیف اجرای این طرح هم ذهن مدیران و سیاستگذاران کشور را اشغال کرده است و هم نقل خانواده ها و کوی و برزن و  مردم در وسایل نقلیه عمومی شده است.

در افکار عمومی این سوالها مطرح است:چقدر قرار است یارانه پرداخت شود؟قیمت نان چقدر می شود؟پول گاز و برق چقدر بالا می رود؟بنزین چه؟از آن طرف  از سوی مسوولین سوالهای مشابهی پرسیده می شود:چقدر بودجه داریم؟تا انتهای سال چقدر می توانیم پرداختی داشته باشیم؟آیا خوشه بندی ها حذف می شوند یا هستند و ...

اما به نظر می رسد طرح تحول اقتصادی صرفا یک طرح با تاثیر در حوزه اقتصاد و معیشت مردم نبوده بلکه به علت تاثیر

جامع آن به طرحی با تاثیرگذاری در تمامی جنبه های شهروندان ایرانی تبدیل شده است و نمی توان تاثیر آن را صرفا در حوزه قیمت آب و برق و بنزین و یارانه های احتمالی خلاصه کرد.بلکه مشخصا به نظر می رسد که این طرح دارای تاثیرات عمیقی در سبک زندگی جامعه ایرانی خواهد داشت و تاثیرات زیربنایی نیز در حوزه فرهنگ خواهد داشت.

یارانه برای فرهنگ یا اقتصاد؟

برای مثال اگرچه یارانه های پرداختی دولت احتمالا کفاف افزایش قیمت قبوض آب و برق و گاز و بنزین را خواهد داد اما تاثیر مستقیم آن در قیمت تمام شده کالاها و خدمات فرهنگی غیر قابل کتمان است.برای مثال هم اکنون خدمات فرهنگی مانند تحصیل در مدارس با کیفیت غیر انتفاعی و یا خرید کتاب و محصولات فرهنگی به علت قیمت تمام شده بالای آن برای بسیاری از اقشار با دشواری امکان پذیر است.در واقع طبق آمارهای موجود بخش فرهنگ درصد کوچکی از هزینه های سبد خانوار ایرانی را تشکیل می دهد.حالا همین احتمال افزایش قیمتهای برخی کالاهای و خدمات در حوزه فرهنگ و هنر باعث میشود این کالاها و خدمات به صورت کلی از سبد خانوار بیرون بمانند و نتایج ناخوشایندی به وجود آید.

جامعه امروز ما با خطر ناتوی فرهنگی روبروست.جنگ نرم افزاری و رسانه ای دشمن از یک سو که با کمترین هزینه مادی کالاها و فراورده های فرهنگی و رسانه ای مسموم خود را به خانواده ایرانی می رساند و بحران مهمی مانند بحران هویت،گسست نسلها و مساله ازدواج هر کدام چالشهایی جدی را در حوزه اجتماع برای ما پدید آورده است.حال به نظر می رسد غفلت از وجوه فرهنگی این طرح و فروکاستن آن به اقتصاد  مشکلات جدیدی به وجود خواهد آورد.

اگرچه  هم اکنون مسوولین با راه حلهایی مانند پرداخت یارانه مستقیم می خواهند از عوارض منفی این جراحی بزرگ بکاهند اما عوارض اجتماعی و فرهنگی این طرح چگونه درمان خواهد شد؟ این مساله به آن معناست که در سیاستگذاری و برنامه ریزی طرح تحول اقتصادی می بایست مقوله ای به نام"پیوست فرهنگی" طرح تحول اقتصادی جدی گرفته شود.

پیوست فرهنگی به عنوان اصلی فراموش شده

رهبر معظم انقلاب، طی سنوات گذشته  خطاب به اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، بر ضرورت وجود «پیوست فرهنگی» برای طرح‌های اجرایی تاكید فرمودند و در پی آن جمعی از وزرا و كارشناسان ارشد، مامور بررسی و تهیه

نظامنامه این موضوع شدند. طرح «پیوست فرهنگی» که مورد توجه خاص رهبر انقلاب است، بخشی از موضوع «مهندسی فرهنگی» است که رهبر انقلاب طی سال های اخیر تأکید زیادی بر آن داشته اند؛ بنابراین، پیوست فرهنگی یک راهکار عملیاتی مطرح برای همه طرح های صنعتی، عمرانی و در کل اقتصادی است و طی آن باید در کنار برنامه و نقشه اجرایی هر طرح ملی و منطقه ای، نقشه و برنامه پیوست فرهنگی آن هم تدوین و ضمیمه شود؛ برای مثال، در هر منطقه از ایران که قرار است صنایعی ایجاد شود، لازم است پیامدها و بازخوردهای فرهنگی آن هم بررسی کارشناسی و لحاظ شود و برای رفع مشکلات احتمالی راهکارهای مقتضی اندیشیده شود.

جمع بندی:

حال نکته قابل طرح در این زمینه این است که آنچه امروز در فضای عمومی كشور در باب «طرح تحول اقتصادی» گفته می‌شود، بیشتر در حوزه اقتصاد، آن هم درباره افزایش قیمتها و یارانه های مستقیم است. در حالی كه به نظر می‌آید مساله ای بسیار اصلی تر از اینها درباره این جراحی بزرگ وجود دارد که متاسفانه چندان مورد بحث و بررسی قرار نگرفته است و آن «پیوست فرهنگی طرح تحول اقتصادی» است. موضوعی كه با توجه به مقدمات گفته شده غفلت از آن در حكم "چشم اسفندیار طرح تحول اقتصادی" در بلندمدت خواهد بود. مگر اینكه مسوولین محترم دولتی و سیاستگذاران امروز جامعه نگاه تیزبین رهبری معظم انقلاب را دریابند و به صورت جدی و نه شعاری به «پیوست فرهنگی طرح تحول اقتصادی» بپردازند.حالا که قرارست این طرح مهم با تمام مشکلات پس از مدتها به نتیجه برسد،به نظر می‌رسد تشکیل کارگروهی از اهالی فرهنگ،جامعه شناسی،رسانه،اقتصاد،علوم سیاسی و سیاستگذاری عمومی جهت طراحی علمی«پیوست فرهنگیِ طرح تحول اقتصادی»، که درآن راهبردهای هدایت و جهت‌دهی افکار عمومی پیش‌بینی شود و تاثیرات منفی این طرح را بر حوزه اجتماع و فرهنگ پیش بینی و برای رفع آن راهکار ارائه کند از مسائل ضروری و اساسی است.

هنگامه سهرابی

گروه جامعه و ارتباطات