روایت یك كارشناس هوایی شاهد سانحه هواپیمای سی- 130
آیا باز هم تقصیرها را به گردن خلبان می‌اندازیم؟
16 آذر 1384
فاجعه سقوط هواپیمای «C-130»، فاجعه تلخی بود كه همه ما را منقلب كرد. دیدن هواپیمایی كه بدون تعادل در هوا در حال سقوط است، صحنه‌ای عادی نیست و همه بینندگان را بر جای میخكوب می‌كند. شاید درك اوضاع شاهدان واقعه 11 سپتامبر هم‌اكنون برای شاهدان این حادثه عینی‌تر باشد.
چند دقیقه پس از سقوط هواپیما، موفق به ورود به داخل شهرك توحید در سه‌راه آذری ـ مربوط به خانواده‌های پرسنل نیروی هوایی ـ شدم؛ جمعیت ازدحام زیادی را جلوی در ِ شهرك ایجاد كرده بودند.
به رغم گفته برخی افراد كه آمبولانس‌ها و آتش‌نشانی‌ها دیر در محل حاضر شدند، باید گفت حضور آتش‌نشان‌ها و آمبولانس‌ها ظرف پنج تا پانزده دقیقه، نشان‌دهنده تلاش سریع همه ارگان‌ها برای كمك رساندن به مصدومان حادثه بود كه با حضور در محل، سریعا به اطفای حریق ناشی از انفجار هواپیما پرداختند. تلاش آتش‌نشان‌ها برای راه یافتن به داخل ساختمان و مهار شعله‌های مرگ‌آور آتش، تلاشی قابل تحسین بود.
به رغم گفته برخی افراد كه آمبولانس‌ها و آتش‌نشانی‌ها دیر در محل حاضر شدند، باید گفت حضور آتش‌نشان‌ها و آمبولانس‌ها ظرف پنج تا پانزده دقیقه، نشان‌دهنده تلاش سریع همه ارگان‌ها برای كمك رساندن به مصدومان حادثه بود كه با حضور در محل، سریعا به اطفای حریق ناشی از انفجار هواپیما پرداختند. تلاش آتش‌نشان‌ها برای راه یافتن به داخل ساختمان و مهار شعله‌های مرگ‌آور آتش، تلاشی قابل تحسین بود. اما چه سود كه انفجار هواپیما همه سرنشینان را روانه دیار باقی كرده بود. تلاش برای نجات ساكنان آپارتمان و منطقه، تنها امید باقی‌مانده بود.
همكاری نیروهای اورژانس، آتش‌نشانی، هلال احمر و در كنار آنان، پرسنل و سربازان نیروی هوایی، نیروی انتظامی و ساكنان شهرك توحید، همه را به هیجان آورده بود.
با مهار آتش توسط آتش‌نشانان در حدود ساعت 15:30 الی 16، تلاش برای خروج اجساد از لاشه هواپیما آغاز شد؛ صحنه‌هایی كه نگفتن آنها بهتر از گفتن است.
در این میان، باید به نكته مهمی نیز توجه كرد: ازدحام بیش از حد مردم در بیرون شهرك توحید و خیابان‌های اطراف، كار را برای امدادرسانان بسیار مشكل كرده بود. ترویج فرهنگ ایمنی در این‌گونه مواقع، یكی از كارهای اساسی صداوسیما و رسانه‌های جمعی است كه باعث نجات جان انسان‌های بسیاری خواهد شد. این ازدحام مردم، باعث كندی در آمد‌ورفت ماشین‌های كمك‌رسانی شده بود، به نحوی كه با تمام شدن آب بیشتر ماشین‌ها، عملیات اطفای حریق، برای مدتی با كندی دنبال شد.
كمك‌رسانی از راه هوا و از طریق بالگردهای هلال احمر و منطقه هوایی مهرآباد نیز از نكات قابل ذكر حادثه دیروز بود كه به رغم فضای كم در میان آپارتمان‌ها برای فرود، تا حد ممكن به زمین نزدیك شده و كمك‌ها را به پایین پرتاب می‌كردند و حتی در یك مورد، بالگرد هلال احمر نیز در محوطه باز در كنار آپارتمان به طور كامل فرود آمد.
سكنه شهرك توحید، با بهت تمام به ساختمان خیره شده بودند، ساختمانی كه تا ساعتی قبل، شاید بارها به آن رفت‌وآمد كرده و دوستان و آشنایان و همكاران زیادی در آن داشتند. خوشبختانه طبقه اول آپارتمان كه بال هواپیما به آن برخورد كرده بود، خالی از سكنه بود. اما موج انفجار و حریق، باعث مجروح شدن عده‌ای از ساكنان شده بود. عده‌ای از ساكنان سخت می‌گریستند و عده‌ای از آنان نیز در پشت درهای شهرك، با خواهش و تمنا قصد ورود به شهرك برای یافتن خانواده و بستگانشان را داشتند كه با سد مأموران روبه‌رو شده و به سختی در حال تلاش برای شكستن سد بودند.
عمق فاجعه زمانی آشكار می‌شود كه درباره توانایی‌های هواپیماهای «C-130» بیشتر بدانیم. هواپیماهایی كه اگرچه قدیمی هستند، اما به علت توانایی‌های فوق‌العاده آنان، به عنوان ایمن‌ترین هواپیماها شناخته شده‌اند.
این هواپیماهای ترابری كه برای نخستین بار، چهار فروند از آنها در خرداد ماه سال 42 و با نام مستعار «هركولس» به خدمت نیروی هوایی ارتش ایران درآمد، اولین هواپیمای چهارموتوره و نخستین هواپیمای جت ملخدار ترابری به شمار می‌رود كه وارد خدمت نیروی هوایی شده‌اند. موتورهای این هواپیما از نوع توربوپراپ (جت ملخدار) و دارای گنجایش 93 نفر سرباز با تجهیزات كامل یا 64 نفر چترباز با تمام وسایل و یا 73 بیمار با برانكارد و دو نفر پرستار بوده و قادر به حمل حداكثر 22 تن بار و به طور عادی 18 تن بار و مجهز به دستگاه تهویه كامل داخلی و تأمین فشار هوا در ارتفاع بالاست. حداكثر وزن قابل تحمل هنگام برخاستن، 61.234 كیلوگرم بار و وزن عملیاتی آن 31.433 كیلوگرم است.
متأسفانه در بیشتر این حادثه‌ها، خلبان مقصر شناخته می‌شود در حالی كه در این‌گونه موارد، خلبان تنها حلقه آخر و كامل‌كننده اشتباهاتی است كه ممكن است پیش از آن رخ داده باشد. هیچ‌گاه در این موارد نباید تیم فنی، آشیانه هواپیما، برج مراقبت، اتاق كنفرانس مدیران شركت یا سازمان مربوطه را فراموش كرد. درواقع خلبان در این موارد تنها نقش دروازه‌بان را در تیم فوتبال ایفا می‌كند كه به هر حال چون حلقه آخر این زنجیره به هم پیوسته است، اكثرا همه اشتباهات به وی نسبت داده می‌شود.
شعاع عملش با حداكثر بارگیری 3420 كیلومتر و با 1134 كیلوگرم بار، 4988 كیلومتر است. طول باند لازم برای فرود هواپیما با بارگیری كامل در ارتفاع سطح دریا، تنها 2/1 كیلومتر است.
هواپیمای «C-130» در ارتش آمریكا در عملیات‌های صلحی و جنگی كارآیی زیادی دارد و برای مأموریت‌های مختلف در شرایط آب‌وهوایی متفاوت و در قطب جنوب از آن استفاده می‌شود.
طراحی قابل انعطاف هركولس‌ها باعث تناسب آنها با انجام مأموریت‌های مختلف است و به این هواپیما اجازه می‌دهد تا نقش چند هواپیما را ایفا كند.
«C-130» آخرین مدل طراحی‌شده این هواپیماست كه نسبت به مدل‌های پیشین آن سریع‌تر و پرقدرت‌تر است.
پس از طراحی نخستین مدل این هواپیما (C130A) به تعداد 219 فروند، حدود چهار دهه پیش تاكنون مدل‌های زیادی از آن تولید شده است. «C130B»، دومین مدل آن بود كه در می 1959 (1338) وارد خدمت نیروی هوایی آمریكا شد و سپس چهار سال بعد به خدمت نیروی هوایی ارتش ایران نیز درآمد.
بعدها نیروی هوایی با مدل‌های جدید و نیرومندتری از این نوع هواپیما تجهیز شد. این هواپیماها كه به خاطر قدرتشان به «هركولس» معروفند، توانایی پرواز با دو موتور (از چهار موتور) را نیز دارند. به این ویژگی باید توانایی‌های دیگری از جمله فرود با سینه بدون استفاده از چرخ را نیز اضافه كرد.
به این ترتیب، هواپیمای «C-130» نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی كه دیروز در اثر نقص فنی و در مسیر بازگشت سقوط كرد، می‌توانست در مكان‌هایی مانند فرودگاه امام خمینی، اتوبان قم و حتی دشت‌های اطراف منطقه نیز فرود اضطراری نماید. كما این‌كه بارها و در كشورهای مختلف شاهد فرود آمدن اضطراری هواپیماها در اتوبان‌های كشورهای مختلف بوده‌ایم و به هر حال امكان فرود در مناطق گفته‌شده با توجه به وضعیت اضطراری هواپیما و توانایی‌های هواپیماهای «C-130» گفته‌شده وجود داشته است.
متأسفانه در بیشتر این حادثه‌ها، خلبان مقصر شناخته می‌شود در حالی كه در این‌گونه موارد، خلبان تنها حلقه آخر و كامل‌كننده اشتباهاتی است كه ممكن است پیش از آن رخ داده باشد. هیچ‌گاه در این موارد نباید تیم فنی، آشیانه هواپیما، برج مراقبت، اتاق كنفرانس مدیران شركت یا سازمان مربوطه را فراموش كرد. درواقع خلبان در این موارد تنها نقش دروازه‌بان را در تیم فوتبال ایفا می‌كند كه به هر حال چون حلقه آخر این زنجیره به هم پیوسته است، اكثرا همه اشتباهات به وی نسبت داده می‌شود.
منبع:سایت بازتاب
لینک ها:
اسامی یکصد قربانی سانحه هواپیمای سی -130
تشکیل گروه 29 نفره کارشناسان برای برررسی علل سقوط هواپیما
