تشكیلات خودگردان فلسطین

بخش سیاسی _نهادی كه برای اداره امور فلسطینی‌ها در این سرزمین (كرانه باختری و نوارغزه) وجود دارد را چه می‌توان نام نهاد؟ حكومت، دولت، تشكیلات یا .... این نهاد از چه اختیاراتی و سوابقی برخوردار است. با توجه به ضعف‌های ساختاری و اختیارات محدودی كه بر عهده این نهاد سیاسی می‌باشد به نظر می‌رسد بتوان از آن به عنوان تشكیلات خودگردان فلسطین یاد نمود این تشكیلات الگوی ناقصی از سیستم حكومتی كشورهای مستقل است زیرا بسیاری از لوازم یك حكومت مستقل (سرزمین، حكومت، حاكمیت، مردم و شناسایی بین‌المللی) را در اختیار نداشته و یا در آن لحاظ نشده است. این تشكیلات دارای بخشهای متعدد انتخابی و انتصابی است كه عبارتند از:

1- ریاست:‌ نهاد ریاست كه كارش را با عرفات شروع كرد در حقیقت به مثابه نهاد ریاست جمهوری است. عرفات بدنبال قرارداد غزه- اریحا و سپس انتخابات صورت گرفته در ژانویه سال 1996 به این منصب برگزیده شد. عرفات از زمان اولین انتخاب (1996) تا زمان مرگش (11 سپتامبر 2004) این پست را در اختیار داشت و طی این مدت انتخابات مجددی برای پست ریاست تشكیلات برگزار نشد. پس از عرفات، ابومازن طی انتخابات ژانویه 2005 به این سمت برگزیده شد و طبق قانون اساسی فلسطینی‌ها، دوره قانونی وی در ژانویه 2009 به اتمام رسید. اما بدلیل اختلافات موجود میان فلسطینی‌ها و عدم تفاهم آنان بر سر چگونگی برگزاری انتخابات، وی همچنان به عنوان رئیس تشكیلات به كار خود ادامه می‌دهد و تاكنون حدود 6 سال از این امر می‌گذرد. عرفات و ابومازن (محمود عباس) هر دو از جنبش فتح هستند.

2- پارلمان: فلسطینی‌ها در ژانویه 1996 و همزمان با انتخابات ریاست تشكیلات كه به انتخاب عرفات منجر شد 88 نفر از افراد را برای راهیابی به پارلمان برگزیدند. این افراد نیز بدلیل عدم شركت اعضای حماس، عمدتاً از اعضای فتح بودند. اعضای فتح 50 كرسی از 88 كرسی را در اختیار خود گرفتند و بقیه كرسی نصیب افراد مستقل و چپگراها شد.

بدنبال فوت عرفات، انتخابات پارلمانی دوم فلسطینی‌ها در ژانویه 2006 برگزار شد در این انتخابات كه تعداد كرسی‌ها از 88 به 132 كرسی افزایش یافت برای اولین بار جنبش حماس نیز شركت نمود و موفق شد 74 كرسی را نصیب خود نموده و بدین ترتیب صلاحیت تشكیل دولت را از آن خود كند. اما جنبش فتح به موازات اسراییلی‌ها، كارشكنی و اخلال در اقدامات دولت وابسته به حماس را در پیش گرفتند. از یك سو اعضای فتح به درخواست اسماعیل هنیه نخست وزیر برای تشكیل دولت ائتلافی پاسخ منفی دادند و از سوی دیگر اسراییلی‌ها نیز به بهانه اسارت یك سرباز اسراییلی به نام گیلاد شالیت توسط نیروهای مبارز وابسته به حماس، حدود 40 تن از نمایندگان و سران ارشد حماس (عمدتاً از كرانه باختری) را دستگیر نمودند و بدین ترتیب پارلمان را فلج ساختند. همچنین ممانعت رژیم اشغالگر قدس از رفت و آمد نمایندگان حماس میان كرانه باختری و نوارغزه سبب شد تا جلسات پارلمانی در دو مركز (رام‌ا... در كرانه باختری و غزه در نوارغزه) بصورت همزمان برگزار شده و ارتباط میان آنان نیز از طریق ویدئو كنفرانس برقرار شود. قابل ذكر است كه دوره 4 ساله پارلمان نیز در ژانویه 2010 به اتمام رسید اما عدم برگزاری انتخابات مجدد سبب شد تا این پارلمان ظاهراً به كار خود ادامه دهد.

3- دولت: بر اساس قانون اساسی فلسطین دولت برآمده از رأی اكثریت مردم به پارلمان است. بدین ترتیب حزب یا جناح اكثریت در پارلمان از توان تشكیل دولت برخوردار است. در پی انتخابات پارلمانی 1996 و پیروزی جنبش فتح، تشكیل دولت نیز بر عهده این جنبش بوده و افرادی چون ابوعلاء و ابومازن نخست‌وزیر بودند. اما در پی انتخابات 2006 و پیروزی حماس، اسماعیل هنیه از سوی حماس نخست وزیر شد. وی موفق شد تا اواسط 2007 این امر را عهده‌دار باشد اما بدنبال درگیریهای میان نیروهای امنیتی ابومازن به رهبری محمد دحلان با نیروهای وابسته به دولت هنیه و جنبش حماس، سرانجام نیروهای حماس بر نوارغزه مسلط شدند. این امر سبب شد تا ابومازن دولت وحدت ملی را كه فقط 3 ماه قبل از آن تشكیل شده بود منحل اعلام كند و سلام فیاض را مأمور تشكیل دولت و اداره امور كرانه باختری نماید. بدین ترتیب از آن تاریخ تاكنون 2 دولت هنیه و فیاض به ترتیب در نوارغزه و كرانه باختری مسئولیت اداره امور فلسطینی‌ها را عهده‌دار هستند.

4- دستگاه امنیتی: در دوره عرفات نیروهای امنیتی متعددی (تا 17 اداره امنیتی) وجود داشت كه بعضی از آنها عبارت بودند از: امنیت ملی، نیروی 17 (حفاظت از افراد مهم)، اطلاعات نظامی، گارد ریاست، امنیت بازدارنده، سرویس اطلاعات عمومی، امنیت ویژه، پلیس نظامی، پلیس فلسطینی، دفاع شهری و گارد ساحلی. در پی ریاست ابومازن بر تشكیلات خودگردان، وی تمامی نیروهای امنیتی و نظامی را در سه بخش اطلاعات، پلیس و ارتش متمركز نمود.

بدنبال پیروزی حماس در انتخابات پارلمانی 2006 و تشكیل دولت توسط هنیه، مسئولیت نیروهای امنیتی و نظامی از حوزه وزارت كشور خارج و در حیطه مسئولیت ریاست تشكیلات قرار گرفت. بدنبال این امر، حماس در نوارغزه دست به تشكیل نیروهای اجرایی زد و تلاش كرد تا با سازماندهی نیروهای وابسته به خود (در گردانهای عزالدین قسام) و تعدادی دیگر از جنبشهای موجود در نوارغزه، اداره و تأمین ا منیت این منطقه را در اختیار بگیرد. اما اختلافات سیاسی میان جنبشهای فتح و حماس به عرصه نظامی كشیده شده و سرانجام درگیری‌های ژوئن 2007 را بدنبال داشت كه این وقایع سبب جدایی دو منطقه نوارغزه و كرانه باختری از یكدیگر و آغازی بر تشدید محاصره نوارغزه توسط رژیم‌صهیونیستی شد.

5- دستگاه قضایی: سیستم قضایی فلسطینی‌ها برای شروع كار در دهه 1990 با مشكلات عدیده‌ای همراه بود. این دستگاه نیز طی درگیریهای 2007 و تفكیك سیاسی نوارغزه و كرانه باختری با مشكلاتی جدید مواجه شد. در حال حاضر دستگاه قضایی فلسطینی‌ها در نوارغزه تحت نظارت حماس بوده و تلاش می‌نماید حتی‌الامكان احكام اسلامی را بیشتر اجرا كند.

منبع:سلام قائمی

گروه جامعه و ارتباطات/تنظیم برای تبیان :سمیه حدادی