آثار برگزیده تور تابستانی تبیان (5)
دوست خوبمان مجتبی گرگی پنجمین برنده تور تابستانی تبیان بود که با تصاویری از استان خراسان جنوبی در این مسابقه شرکت کرده بود. آثار این شرکت کننده را در زیر می بینید:
1) استان خراسان جنوبی معروف به سرزمین قناتهاست و استانی است که بیشترین قنات را در کشور داراست و از لحاظ آب انبار هم آب انبارهای زیادی در این استان وجود دارد. یکی از معروف ترین آب انبار های این استان آب انبار چهار درخت است که در محله قدیمی چهار درخت در شهر بیرجند است. این آب انبار در دوره قاجاریه ساخته شده است.
این آب انبار از سازه های آبی قدیمی بیرجند بوده که نقشه و ساختار آن از زیرسازی تا بنیان با دیگر آب انبارهای این منطقه یکسان و هماهنگ است.
آب انبارهای چهار درخت نیز شباهت زیادی با دیگر نمونه های موجود در شهر دارند و بطور کلی در سلسله مراتب معماری آن بخشهای ذیل مانند: فضای ورودی، پلکان، پاشیر و منبع ذخیره آب به وجود آمده است.
فضای ورودی آب انبار به صورت ساده و در عین حال دارای سقفی با قوس جناغی است. بعد از فضای ورودی پلکان ها آب انبار واقع شده است. مخزن ذخیره آب بصورت مستطیل و با مصالحی چون ساروج وآهک نفوذناپذیر گشته و جهت پوشش محل ذخیره از فرم گهواره ای استفاده شده است که این فرم از روی هم گذاردن آجرهای ساده بصورت ضربی حاصل آمده است.
2) همانطور که خودتان خبر دارید در استان خراسان جنوبی روستاهای عجیب غریبی وجود دارد که شما در سایت تبیان به آنها پرداخته اید که این روستاها در جهان منحصر به فرد هستند. این روستاها عبارتند از:
روستای ماخونیک که معروف است به رمستای لی لی پوتها و مردم این منطقه از جثه کوچکی برخوردار هستند و خانه های آنها هم بسیار کوچک است.
روستای چنشت که مردم آن به خاطر آداب ورسوم و لباس های عجیب و غریبی که می پوشند شهرت جهانی دارند.
ما میخواهیم در این قسمت به یکی از روستاهای زیبا و دیدنی این استان بپردازیم که نام این روستا رزگ است. این دوستا در حدود 15 کیلومتری شهرستان بیرجند و در دامنه رشته کوه باقران قرار دارد و دارای طبیعت زیبا و بکری است.
روستای رزگ یک امامزاده را نیز در خود جای داده است. این روستا شباهت ظاهری زیادی به ماسوله دارد و به همین خاطر این روستا ماسوله ی استان ما نیز می گویند.
این روستای زیبا محصولات کشاورزی با کیفیتی را صادر می کند. عناب این روستا یکی از مرغوب ترین عنابهای منطقه است. اگر به درختهایی که در تصویر افتاده است دقت کنید این درختها درختهای عناب است. این روستا در روزهای پنجشنبه جمعه پذیرای گردشگران زیادی است که از شهر بیرجند واطراف به این روستا می آیند تا تعطیلات آخر هفته را در آب و هوای لطیف و کوهستانی این منطقه به سر برند دیدن این منطقه خالی از لطف نیست.
3) در استان خراسان جنوبی قلعه ها و ارگ های متعددی وجود دارد که یکی از این قلعه ها قلعه بیرجند است. این قلعه قدیمی ترین بنای تاریخی شهرستان بیرجند است که با وسعتی بالغ بر 3000 متر مربع بر فراز یکی از تپه های بلند شهر قرار گرفته است.
این قلعه در دوره صفویه احداث شده و در واقع هسته اولیه شهر بیرجند محسوب می شود. این قلعه تاریخی در دوره قاجاریه به طور کامل بازسازی و مورد استفاده قرار گرفته است. مردمان در این دوره برای حفظ جان خود در برابر حمله دشمنان از آن استفاده میکرده اند. با توجه به شواهد موجود این قلعه از طریق نقب های زیرزمینی به نقاط مهم شهر همچون ارگ بهارستان، ارگ کلاه فرنگی و قنات قصبه مرتبط بوده است.
این قلعه دارای هفت برج بوده که هم اکنون شش برج آن باقی مانده است. در حال حاضراستفاده های زیادی ازاین قلعه می شود همچون برپایی جشن های بزرگ و سیرک های بین المللی و غیره.
شهرداری بیرجند در سال 1378 طی عملیاتی این بنا را مرمت و بازسازی کرد. اگر در یکی از از برج های این قلعه بایستید تمام شهر را زیر پای خود مشاهده خواهید کرد. به شما توصیه میکنم اگر سفری به بیرجند داشتید حتما سری به این جاذبه زیبا و تماشایی بزنید.
4) استان خراسان جنوبی همچون برخی از استانهای کشورمان افتخار دارد که امامزادگان زیادی را در خود جای دهد و یکی از امامزادگانی که باعث برکات زیادی در این استان شده است حضرت بی بی زینب خاتون، بنت حضرت موسی کاظم(ع) و خواهر مکرمه امام رضا(ع) است.
این سیده ی با کرامت که گویا برای دیدن برادر خود به مشهد میرفتند همراه با عده ای از یارانشان از منطقه ای به نام کاهی عبور می کنند و در پشت سر آنان هم گروهی از دشمنانشان آنها را تعقیب کرده و در همین منطقه به شهادت رساندند و اکنون در همان منطقه مزاری به نام بی بی زینب خاتون به وجود آمده که به مزار کاهی معروف است.
این مزار جزء حوزه استحفاظی شهرستان سربیشه محسوب می شود و تقریبا در شرق استان خراسان جنوبی واقع شده است. فاصله ی این مزار تا روستای کاهی 1 کیلومتر، تا بخش مود 15 کیلومتر، تا شهرستان سربیشه 40 کیلومتر و تا بیرجند یعنی مرکز استان 55 کیلومتر است.
این مزار در منطقه ای کوهستانی قرار گرفته است که یکی از بهترین مناطق ییلاقی استان است به همین دلیل بیشتر زائران این مزار در 6 ماه اول سال از این مزار دیدن می کنند و در فصل زمستان به خاطر سردی بیش از حد هوا افراد چندانی از این مکان دیدن نمی کنند ولی با همه این گفته ها این مزار در سال پذیرای نهصد هزار تا حتی 1 میلیون زائر از استانهای همجوار خراسان جنوبی از قبیل سیستان و بلوچستان، کرمان، خراسان رضوی بوده است. به همین خاطر امکانات رفاهی زیادی برای راحتی و رضایتمندی زائران ازقبیل (پارکینگ، کشتارگاه، مرکز بهداشت، سرویسهای بهداشتی، زائرسراها و مسجد) توسط سازمان اوقاف و امور خیریه استان در این مکان احداث شده است.
این مزار یکی از بهترین آبهای استان را در اختیار دارد که همیشه آب آن روان است و آب آن هیچ وقت تمام و حتی کم نمی شود و به همین خاطر کارخانه ای در این مزار احداث شده و آب این منطقه را بسته بندی می کند و با نام تجاری آب معدنی تیرک مزار کاهی به خارج از استان صادر می کند.
این منطقه آّب و هوای خوش خود را مدیون درختهای متعددی است که در آن وجود دارد. 95 درصد این درختان گردو هستند که این گردو ها هم به استانهای دیگر کشور صادر می شود. به شما توصیه میکنم که حتی اگر یک بار هم شده از این مزار دیدن کنید.
5)یکی از زیباترین و مجلل ترین باغ ها و عمارت های کشور باغ و عمارت اکبریه است که در شهربیرجند قراردارد. باغ و عمارت اکبریه در زمینی به مساحت 8000 متر مربع در سه قسمت مجزا مربوط به دوره های زندیه تا اوایل پهلوی طراحی و احداث شده است. این مجموعه شامل باغ، عمارت، سردرورودی، اصطبل، حمام، بخش اداری و تالار تشریفات است.
به طور کلی این مجموعه از شرق به غرب احداث شده و قدیمی ترین بخشی که در شرق مجموعه قرار دارد بنای شوکت الملک است که در زمان حکمرانی امیر محمد اسمائیل خان شوکت الملک در دو طبقه احداث شده است. این قسمت اکنون به کتابخانه تخصصی میراث فرهنگی و دانشکده هند بیرجند اختصاص دارد.
بخش مرکزی که از لحاظ معماری جالب ترین بخش مجموعه است در دو طبقه ساخته شده است که اکنون از آن به عنوان موزه باستانشناسی و مردم شناسی استفاده می شود. این بخش دارای میانخانه با گنبد عرقچین، تالار آیینه، دیوان ستون دار و اطاق های متعدد است.
این قسمت از لحاظ تزئینات نیز جالب ترین بخش است بطوری که تزئینات رسمی، گچبری و آیینه کاری در داخل و آجرکاری نمای خارجی است. آخرین بخشی که بعنوان بخش ساختمان اداری در غرب مجموعه قرار دارد و شامل یک راهرو طویل با اطاقهایی در دو طرف است. از دیگر قسمتهای این مجموعه می توان به نگارخانه، چایخانه سنتی، سفره خانه سنتی و کارگاه های آموزش هنرهای سنتی اشاره کرد. ضمنا به علت وجود موزه در بعضی از بخشهای عمارت اجازه عکسبرداری توسط مسئولان موزه و مسئولان این بنا صادر نشد.
6) در 5 کیلومتری شهر بیرجند روستایی وجود دارد به نام شوکت آباد که دارای فضای سبز زیبایی است و گردشگران زیادی از این روستا به خصوص در روزهای جمعه بازدید و دیدن می کنند.
روستای شوکت آباد این همه گردشگر را مدیون باغ و عمارتی است که تقریبا در مرکز این روستا وجود دارد به نام باغ و عمارت شوکت آباد. این بنا در میان آثار تاریخی بیرجند دارای ویژگی های معماری فراوانی است.
این بنا در دوره قاجاریه در زمان حکمرانی اسماعیل خان احداث گردید که بعد از مرگش به برادرش ابراهیم خان شوکت الملک به ارث رسید.
عمارت نارنجستان توسط دالانی سرپوشیده به باغ و عمارت اصلی آن متصل است و دارای اطاقهای متعددی است که اندرونی محسوب می شوند.
از ویژگی های معماری و تزئینات این اثرمیتوان به نمونه های مقرنس کاری، رسمی بندی، لانه زنبوری، آیینه کاری و گچ بری اشاره نمود. بناهای احداث شده در این عمارت بصورت متراکم بوده و در دو جبهه جنوبی و شرقی باغ به وجود آمده اند. وسعت باغ و عمارت شوکت آباد حدود 8/5 هکتار بوده و در آینده به عنوان موزه تاریخ طبیعی به بهره برداری خواهد رسید.
7) استان خراسان جنوبی یکی از استان هایی است که مفاخر زیادی را در خود پرورانده است مفاخری همچون (عبدالعلی بیرجندی، آیت الله تهامی، آیت الله نابغ آیتی، آیت الله عبادی، پروفسور گنجی، ابن حسام خوسفی و...) که میخواهیم به ابن حسام خوسفی بپردازیم.
خود من که از حدود تقریبا از 3 سال پیش با ابن حسام خوسفی آشنا شدم ولی نمیدانستم که چه آثاری را پدید آورده است تا اینکه امسال در کتاب ادبیات فارسی دوم دبیرستان با یکی از آثار زیبای این عارف آشنا شدم که آن اثر چیزی نیست جز خاوران نامه. در ادامه به یک معرفی اجمالی از این شخص بزرگ می پردازیم.
محمد ابن حسام محمد خوسفی معروف به ابن حسام از شاعران مشهور قرن نهم و از جمله بزرگترین شاعران شیعه مذهب آن دوران است. عنوان شعری او در تمام اشعارش ابن حسام است. وی از مردم خوسف از قراء قهستان خراسان بوده که اکنون از بخشهای تابع شهرستان بیرجند است و در همان جا روزگار را به زهد و ورع میگذراند و دهقانی می کرد. او با طبع بلند ومهارتی که در سرودن قصیده داشت از ستایش حکام عهد خویش خودداری نمود و به ستایش بزرگان دین همت گماشت. وی قصاید غرایی در مدح حضرت رسول و خانواده پاکش سروده است. وفات او را به سال 875 ه. ش نوشته اند و در این محل که به پایتخت شهرت دارد به خاک سپرده اند.
آرامگاه این شاعر برجسته با شکل کنونی در اوایل دوره قاجاریه توسط امرای قهستان بازساز گردید. اثار وی شامل: (دیوان اشعار: شامل قصاید، غزلیات و انواع دیگر نظم)، (نثر اللالی:منظومه ای است در قالب مثنوی مشتمل بر کلمان قصار مولی علی علیه السلام)، (خاوران نامه:22500 به بحر متقارب درباره جنگ های حضرت علی علیه السلام) آرامگاه این شاعر عارف در شهر خوسف دیار گلهای نرگس وجود دارد. در پایان از شما دعوت میکنم که اگر سفری به استان ما داشتید به شهر خوسف سری بزنید و از این شهر زیبا دیدن به عمل آورید.
گروه گردشگری تبیان
