تبیان، دستیار زندگی
این اجسام برزخی مانند اجسام دنیوی پست نیستند. از حیث چهره شبیه بدنهای دنیایی است اما زحمت اجسام دنیوی را ندارند مثلا برای راه پیمودن نیازی به گام برداشتن ندارند بلکه در کمتر از لحظه ای مسافتی طولانی را طی می کنند این بدنها لطیف بوده و جسمیتی مانند هوا دا
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

برزخ، همان عالم قبر است؟

برزخ

اما در مورد این که عالم برزخ چیست و کجاست برخی روایات اشاره به همان عالم قبر دارند. عن الصّادق علیه السّلام قال: البرزخ القبر و هو الثّواب و العقاب بین الدّنیا و الآخرة.

امام صادق علیه السّلام فرموده: برزخ، قبر است و آن پاداش و مجازات بین دنیا و آخرت است.

در حدیث دیگرى كه در كتاب " كافى" نقل شده است بعد از ذكر این جمله مى‏خوانیم راوى از امام سؤال كرد و ما البرزخ : برزخ چیست؟

امام فرمود: القبر منذ حین موته الى یوم القیامة؛ قبراست و از زمان مرگ تا روز قیامت ادامه دارد. (الحدیث، روایات تربیتى، ج ‏3،124. الکافی باب القبر)

البته قبر می تواند قسمتی از عالم برزخ باشد به این جهت که روح هیچگاه جسمش را به کلی ترک نمی کند و همواره به آن وابسته است و به آن نظر دارد.

شهادت قرآن به وجود پاداش و عذاب برزخی

به شهادت بسیاری از آیات قرآن انسانها در عالم برزخ به جهت اعمالشان در غم یا شادی، عذاب یا نعمت به سر می برند. شهدا از جمله کسانی هستند که تاکید به پاداششان در عالم برزخ شده است .

وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ(آل عمران 170)؛ البته نپندارید كه شهیدان راه خدا مرده‏اند بلكه زنده به حیات ابدى شدند و در نزد خدا متنعم هستند.

عذاب فرعونیان نیز نمونه ای برای اثبات عذاب در برزخ برای بدکاران است که در قرآن به صراحت ذکر شده است .

النَّارُ یُعْرَضُونَ عَلَیْها غُدُوًّا وَ عَشِیًّا وَ یَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذابِ (46 غافر)؛ عذاب آنها آتش است كه هر صبح و شام بر آن عرضه مى‏شوند و روزى كه قیامت برپا شود خطاب مى‏رسد كه آل فرعون را در سخت‏ترین عذابها وارد كنید.

بنابراین خوردن و نوشیدن یکی از انواع پاداشهای برزخی برای مومنین و عذاب با آتش از انواع عذابهای برزخی برای تبهکاران است پس در حیات برزخی هم وجود جسم و بدن فرض می شود که از خوردن و نوشیدن لذت برده یا از آتش عذاب کشد.

اجسام برزخی

در بسیاری از روایات نیز سخن از وجود بدنهای برزخی است. یعنی روح در این جسم برزخی قرار دارد که کاملا به بدنهای دنیایی شباهت دارند و به گفته روایات اموات آشنا همدیگر را با دیدن همین چهره ها می شناسند. اما این اجسام برزخی مانند اجسام دنیوی  پست نیستند. از حیث چهره شبیه بدنهای دنیایی است اما زحمت اجسام دنیوی را ندارند مثلا برای راه پیمودن نیازی به گام برداشتن ندارند بلکه در کمتر از لحظه ای مسافتی طولانی را طی می کنند این بدنها لطیف بوده و جسمیتی مانند هوا دارند. خوراک و نوشابه ایشان نیز نباید از نوع خوراکهای دنیوی باشد و حالت معنوی دارد مثلا وقتی برای میت چیزی را خیرات می کنیم اثری از آن خلق می شود که غذای معنوی روح است و متوفی از آن تغذیه می کند.

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) قَالَ قُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاكَ یَرْوُونَ أَنَّ أَرْوَاحَ الْمُؤْمِنِینَ فِی حَوَاصِلِ طُیُورٍ خُضْرٍ حَوْلَ الْعَرْشِ فَقَالَ لَا الْمُؤْمِنُ أَكْرَمُ عَلَى اللَّهِ مِنْ أَنْ یَجْعَلَ رُوحَهُ فِی حَوْصَلَةِ طَیْرٍ وَ لَكِنْ فِی أَبْدَانٍ كَأَبْدَانِهِم(الكافی، ج‏3،245)، در حدیث دیگرى از امام صادق علیه السلام مى‏خوانیم كه شخصى خدمتش عرض كرد: جمعى نقل مى‏كنند كه ارواح مؤمنان بعد از مرگ در سینه پرندگان سبز رنگى قرار مى‏گیرند كه اطراف عرش الهى مى‏گردند؟! امام فرمود: چنین نیست، مؤمن نزد خدا گرامى‏تر از این است كه روح او را در سینه پرنده‏اى محبوس كند، بلكه ارواح مؤمنین در بدنهایى همانند بدنهایشان قرار دارد. باز فرمود این ارواح (در قالب برزخی )می خورند و می آشامند، و هر گاه شخصی بر آنها وارد شد، آنها او را به همان صورتی که در دنیا بود ،می شناسند.(فروع کافی، ج 3،ص244)

البته اجسام در عالم برزخ با اجسام دنیوی بسیار متفاوتند. اصلا عالم برزخ خود به کلی عالمی برتر از دنیا بوده و لطیف و وسیع است وجود اجسام گوشتی با فضولات مادی در عالم برزخ راهی ندارد. تجسم در عالم برزخ می تواند مانند تجسم جن در عالم دنیا باشد. در برزخ اعمال نیک و بد ما هم تجسم پیدا می کنند لذا در بسیاری از احادیث نماز یا روزه و ... شبیه به ملائکه های زیبایی به دیدار متوفی رفته و او را خوشحال می کنند.

خوردن و نوشیدن یکی از انواع پاداشهای برزخی برای مومنین و عذاب با آتش از انواع عذابهای برزخی برای تبهکاران است پس در حیات برزخی هم وجود جسم و بدن فرض می شود که از خوردن و نوشیدن لذت برده یا از آتش عذاب کشد

وای بر شیعیان در برزخ
برزخ

شیعه بودن و بودن در دایره توحید شرط اصلی نجات است لذا به موحدین شیعه بشارت بهشت و نجات از جهنم داده شده است اما جز انسان پاک، کسی وارد بهشت نمی شود. پس با عذاب مرگ و عذاب در برزخ و قیامت گناهان شیعیان پاک می شود و امکان ورود به بهشت برایشان حاصل می گردد. به همین جهت عالم برزخ سخت ترین مواقف عذاب برای شیعیان گنهکار است.

أَمَّا فِی الْقِیَامَةِ فَكُلُّكُمْ فِی الْجَنَّةِ بِشَفَاعَةِ النَّبِیِّ الْمُطَاعِ أَوْ وَصِیِّ النَّبِیِّ وَ لَكِنِّی وَ اللَّهِ أَتَخَوَّفُ عَلَیْكُمْ فِی الْبَرْزَخِ (الکافی ،ج 3، ص 242)

از امام صادق علیه السلام است که: قیامت تمام شیعیان به شفاعت پیغمبر اكرم(صلّى اللّه علیه و آله) و اوصیاء گرامش داخل بهشت میشوند ولى من از عالم برزخ برایتان میترسیم.

و در حدیث دیگر فرمود: به خدا قسم نمیترسم بر شما شیعیان مگر از برزخ چه روز قیامت شما را نزد ما آورند و كارهاى شما به ما ائمه مراجعه شود و ما به شیعیان اولى و مهربان هستیم.

شفاعت در برزخ

شفاعت به شکل عمومی و در حد وسیع آن مخصوص روز قیامت است. آنگاه که انبیاء، اولیاء، شهدا و مجاهدین و ... می خواهند از صراط عبور کرده و وارد بهشت گردند، هر کدام به اندازه اختیار الهی از بندگان خدا شفاعت می کنند. اما در عالم برزخ شفاعت به این شکل وجود ندارد. «مطابق برخی روایات شفاعت اولیاء خدا در عالم برزخ، محدود است، و ترس و نگرانی وجود دارد که شفاعتی در کار نباشد. بلکه از روایات چنین فهمیده می شود که شفاعت در برزخ به وسیله اعمال انسان و یا آنچه بازماندگان برای اموات بفرستند، صورت می گیرد. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) فرموده‏اند: در خواب مردى از امت خویش را دیدم كه مقدمات‏ عذاب گور و فشار قبر برایش فراهم شده بود، وضوى او پیش او آمد و او را از آن حفظ كرد. (روضة الواعظین، ترجمه مهدوى دامغانى، ص 493)

ظاهرا این شخص کسی بوده که وضوی کامل با رعایت مسائل مستحب آن، می گرفته و یا همیشه با وضو بوده است .

همچنین از امام صادق(علیه السلام) نقل است: هنگامی که جنازه مومنی را در میان قبر می گذارند، نماز او در جانب راستش و زکات در جانب چپ و احسان و نیکی اش در حق دیگران، بر او سایه می اندازد و صبر و استقامت او در نقطه ای دور از آنها، قرار می گیرد، آنگاه صبر، به نماز و زکات و احسان می گوید: دونکم صاحبکم فان عجزتم عنه فانا دونه: مواظب رفیق خود باشید اگر شما درمانده شدید، من حاضرم.(اصول کافی، ج 2، ص 90)

در روایات دیگر روزه حج و ولایت هم به عنوان شفعا و نجات دهندگان یاد شده اند.(المحاسن البرقی، ص288)

پس این که در برخی روایات صحبت از فریادرسی ائمه و امام علی علیه السلام هست، نیز نظر به آن علاقه، محبت و یاری کردنی است که در دنیا از سوی شخص نسبت به آن معصومین انجام شده و در برزخ این عمل تجسم یافته و به شفاعت مومن می آید. یعنی در اینجا هم، شفاعت از سوی عمل مومن انجام شده است نه لطفی که از جانب اولیاء خدا باشد. البته بعید هم نیست که بگوییم به صورت خاص برای برخی مومنین ناب که با اهل بیت انس گرفته و ایشان را یاری کرده باشند، شفاعت در معنای رایج در برزخ وجود دارد.

در مقاله بعد راجع به اختیارات ارواح در دیدار یکدیگر واهل خانواده خواهید خواند ...

انسیه نوش آبادی – گروه دین و اندیشه تبیان

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.