مکر خدا چگونه است؟

در سوره آل عمران، آیه 54 می‏خوانیم: «وَ مَكَرُوا وَ مَكَرَ اللَّهُ وَ اللَّهُ خَیْرُ الْماكِرِینَ»، حال این سوال مطرح می‏شود، نظر به این كه مكرو حیله از صفات رذیله اخلاقی است، چرا در این آیه به خداوند نسبت داده شده است؟

پاسخ:

در قرآن آیاتی شبیه این آیه دیده می‏شود كه در آن نسبت «مكر» به خدا داده شده است (مانند آیه 30، انفال و آیه نمل و...)

«مكر» در لغت عرب، با آن چه در فارسی امروز از آن می‏فهمیم، تفاوت بسیار دارد: در فارسی «مكر» به نقشه‏های شیطانی و زیان بخش گفته می‏شود، در حالی كه در زبان عرب، ریشه لغوی «مكر» هر نوع چاره اندیشی را می‏گویند كه گاهی خوب و گاهی زیان آور است. در كتاب مفردات راغب می‏خوانیم: «المكر صرف الغیر عما یقصده» مكر این است كه كسی را از منظورش باز دارند (اعم از این كه منظورش خوب یا بد باشد).

در قرآن نیز گاهی مكر با كلمه «خیر» ذكر شده مانند: «وَاللَّهُ خَیْرُ الْماكِرِینَ»»؛ خداوند بهترین چاره جویان است. و گاهی با كلمه «سیِّی‏ء» «بد» آمده است، مانند: «لا یَحِیقُ الْمَكْرُ السَّیِّئُ إِلاَّ بِأَهْلِهِ »؛ نقشه و اندیشه بد جز به صاحبش احاطه نخواهد كرد.

بنابراین، منظور از آیه این است كه دشمنان «مسیح» با طرح‏های شیطانی خود می‏خواستند جلو این دعوت الهی را بگیرند، اما خداوند برای حفظ جان پیامبر خود و پیشرفت آئینش، تدبیر كرد و نقشه‏های آن‏ها بر آب شد. ¹

نظیر همین پاسخ در «كید الهی» نیز مطرح می‏باشد، آن جا كه سوره طارق، آیه 16 و 15 می‏خوانیم: «إِنَّهُمْ یَكِیدُونَ كَیْداً وَ أَكِیدُ كَیْداً» آنها پیوسته حیله می‏كنند و من نیز در برابر آنها چاره می‏كنم. ²

1.تفسیر نمونه، ج 2، ص 429.

2.همان، ج 15، ص 376.