تبیان، دستیار زندگی
سلسله نوشتار فراسوی ترجمه تلاش دارد تا با مطالعه مورد پژوهانه، گزارشی توصیفی و تاریخی از ترجمه های قرآن به زبان فارسی و سیر تحول ترجمه نگاری قرآن را ارائه نماید. در هر شماره از این سلسله، به تفکیک هر قرن، ترجمه های قرآن مربوط به همان سده، معرفی و تبیین
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

فراسوی ترجمه

قرآن کریم

سیری در ترجمه های فارسی قرآن (12)

اشاره:

سلسله نوشتار " فراسوی ترجمه " تلاش دارد تا با مطالعه مورد پژوهانه، گزارشی توصیفی و تاریخی از ترجمه های قرآن به زبان فارسی و سیر تحول ترجمه نگاری قرآن را ارائه نماید. در هر شماره از این سلسله، به تفکیک هر قرن، ترجمه های قرآن مربوط به همان سده، معرفی و تبیین می شود.

ترجمه تفسیر مجمع البیان ( 1376 ش )

تفسیر مجمع البیان یکی از مهمترین تفاسیر شیعه است که در قرن ششم توسط ابوعلی فصل بن حسن طبرسی (م 548 هـ ق) نگاشته شده است این اثر گرانقدر در سال 1376 توسط علی کرمی بار دیگر ترجمه شد. مطالب کتاب را مورد بازنگری باز آفرینی و تحقیق و نگارش قرار داد. و ترجمه دقیقی نیز از آیات قرآن ارائه نمود.[1]

ترجمه آیات در این اثر ترجمه ای معادل و روان است که همراه با توضیحات بسیار کوتاه كه در قلاب ارائه شده است. توجه به زبان و نثر معیار فارسی و دقت در گزینش واژه ها بر اساس دیدگاههای تفسیر مجمع البیان ویژگی مهم این اثر است.

ترجمه بهاء الدین خرمشاهی ( 1376 ش )

بهاء الدین خرمشاهی (متولد 1324 هـ.ش) از قرآن پژوهان و مترجمان معاصر است كه آثار بسیاری در زمینه حافظ پژوهی و قرآن پژوهی دارد. یکی از مهمترین آثار ایشان ترجمه قرآن کریم همراه با توضیحات و واژه نامه می باشد.

ترجمه مورد نظر ترجمه ای معادل است که نکات نحوی و صرفی به خوبی در آن دخالت داده شده است نثر آن روان و امروزین و در عین حال ادبی است در مواردی که توضیحی لازم بوده توضیحات و اضافات در میان ترجمه در داخل دو قلاب قرار داده است. ترجمه آیات در نیمه بالایی صفحه قراردارد و تفسیر و توضیحات بیشتر در نیمه پایانی قرار داده شده است.

علاوه بر ترجمه و تفسیر این اثر دارای پیوستهایی شامل گفتار مترجم، مقاله هایی تحت عناوین قرآن و قرآن پژوهی، تحریف ناپذیری قرآن، فهم قرآن با قرآن، کلمات فارسی در قرآن مجید و واژه نامه می باشد.[2]

ترجمه اصغر برزی از قرآن کریم ترجمه ای ادبی و روان است. مترجم به دنبال آن است که ترجمه ای دقیق و با رعایت نکات ادبی ارائه نماید از این رو پس از ترجمه هر آیه برخی نکات نحوی را متذکر می شود و از این جهت در بین ترجمه های موجود کاری ممتاز و بی سابقه انجام داده است

خرمشاهی در مقدمه ترجمه اش ویژگی های همچون دقت و صحت ، پیروی از نثر معیار، حفظ کلمات و عبارات قرآنی رایج مانند ایمان ،زکات،رعایت ساختار کلمه در ترجمه (یعنی ترجمه صفت به صفت و فعل به فعل) واژه سازی در موارد ضروری و دخالت ندادن عنصر تفسیر در ترجمه را بر شمرده است.[3]

ترجمه تفسیر بن هدی القرآن ( 1377 ش )

کتابشناسی[4]:تفسیر من هدی القرآن اثر سید محمد تقی مدرسی توسط احمد آرام[5] این تفسیر شامل تفسیر ترتیبی تمام آیات و به روش تحلیلی و تربیتی است. ترجمه آیات در این اثر ساده و روان و مطابق با نثر معیار است.حجم توضیحات اندک و جدا شده از متن می باشد البته در برخی موارد ترجمه کامل نیست. در مجموع ترجمه آیات در این تفسیر، ترجمه ای جمله به جمله و معادل است و مطالعه آن به طور مستقل از تفسیر نیز مفید و قابل استفاده است .

محسن قرائتی ( 1374 ش )

تفسیر نور اثر محسن قرائتی (متولد 1322 ش) تفسیری است که در آن به شیوه ای جذاب و نو، پیام های تربیتی قرآن استخراج و ارائه شده است.[6] تفسیر نور علاوه بر تفسیر ، ترجمه آیات را به صورت مجزا نیز ارائه می کند و به ترتیب شامل : آیات ، ترجمه ، توضیح ،پیام ها و نکته ها این اثر تفسیر ی ساده و روشن و قابل استفاده عموم مردم است. بخش ترجمه تفسیر نور، ترجمه ای ساده و روان و غیر مکلف است. نثر واژه گزینی آن مطابق با زبان معیار می باشد . در مواقع ضروری جهت انتقال درست مفاهیم و پیام آیه، به توضیحات اندک محتوایی و بعضا ممزوج با ترجمه و یا مشخص شده در پرانتز ، اکتفاء می کند.

کوثر ( 1379 ش )

تفسیر کوثر اثر حجت الاسلام یعقوب جعفری (متولد 1325) از قرآن پژوهان معاصر است. مخاطب این تفسیر عموم مردم هستند وی انگیزه خود را از نگارش این اثر را ارائه تفسیری عصری با ارائه پیام های جدید و نکات بدیع می داند.[7] ترجمه موجود در این تفسیر ترجمه ای معادل و خالی از تفسیر است و تقریبا به ازای هر سطر از آیات یک سطر ترجمه بیان شده مفسر و توضیح عبارت به بخش تفسیر واگذار شده است ترجمه آیات ساده و روان می باشد در وازه گزینی به نثر معیار توجه كرده و از ترجمه واژه های عربی که در فارسی رایج است اجتناب نموده است مثلا "عزیز ، انفاق، غیب" ترجمه نشده اند و عینا در ترجمه بكار رفته اند.

سید علی غیوری (1379ش )

آیت الله سید علی غیوری متولد 1309 هـ ش در دوران مبارزه با رژیم ستمشاهی پهلوی تفسیری را به نام "تفسیر مبین" به رشته تحریر در آورده است. این تفسیر که در دهه 50 شمسی تدوین شده است در اوائل دهه هشتاد به چاپ رسیده ( چاپ دوم 1384 ) انگیزه نگارش این تفسیر بیان مهم ترین مسائل قرآن کریم با زبانی ساده و به صورت مستند به مدارک حدیثی برای عموم مومنان اعلام شده است.[8] از این رو ترجمه آیات نیز متناسب با هدف نگارش کتاب، ترجمه ای بسیار ساده و روان در عین حال دقیق است. در مواردی نیز برخی توضیحات بسیار کوتاه تفسیری نیز به ترجمه افزوده شده است.

سید مهدی دادور (آیت اللهی) (1381هـ.ش)

ترجمه سید مهدی دادور معروف به آیت اللهی از قرآن كریم، ترجمه ای به روش معادل است كه به طرزی شیوا و روان ارائه شده است. ترجمه در مؤخره اثر نیز آن را ترجمه ای مفهومی، ساده و روان توصیف می كند.[9]حجم توضیحات تفسیری این ترجمه اندك بوده و به وسیله پرانتز از متن جدا می شوند. این ترجمه به همراه كشف الآیات موضوعی قرآن و رساله ای مختصر با عنوان "تاریخ و علوم قرآن" در سال 1381 توسط انتشارات جهان آرا منتشر شد.

سید کاظم ارفع ( 1381 ش )

ترجمه سید کاظم ارفع در سال 1381 توسط انتشارات فیض کاشانی به چاپ رسید.[10] مزیت این ترجمه در روانی عبارات خوشخوانی آنهاست.عبارت آن بسیار ساده ،بی پیرایه و قابل فهم عموم است هر کس به راحتی می تواند از این ترجمه استفاده کند.[11] بر این ترجمه انتقاداتی نیز وارد شده است از جمله: عاری بودن ترجمه از هرگونه توضیح حتی در موارد ضروری و برخی اشتباهات که از عدم دقت در مسائل ادبی سرچشمه گرفته است.[12]

اصغر برزی ( 1382 ش )

ترجمه اصغر برزی از قرآن کریم ترجمه ای ادبی و روان است. مترجم به دنبال آن است که ترجمه ای دقیق و با رعایت نکات ادبی ارائه نماید از این رو پس از ترجمه هر آیه برخی نکات نحوی را متذکر می شود و از این جهت در بین ترجمه های موجود کاری ممتاز و بی سابقه انجام داده است . این روش به خوانندگانی که با تجزیه و ترکیب و مباحث نحو عربی آشنا هستند کمک می کند تا با دقت بیشتری معنای آیات را درک کنند افزون بر این مترجم با آوردن توضیحات اندکی در برخی موارد سعی نموده شأن نزول و یا ابهام موجود در متن را نیز تا حدودی برطرف نماید. به گفته وی مجموع توضیحات تفسیری این ترجمه از 2% فراتر نمی رود و آنهم در کروشه قرار داده شده تا جانب ترجمه در امان ماند.[13]

در بررسی های نحوی این ترجمه چند نکته حائز توجه است : نخست آنکه تنها جملات ساده تجزیه و ترکیب شده اند و جملات پیچیده و مشکل کمتر مورد بررسی قرار گرفته اند. دوم : در برخی موارد اشتباه در تحلیل نحوی موجب شده تا مترجم در ترجمه نیز اشتباه کند.[14] ( کتابشناسی نرم افزار جامع تفاسیر نور )

نویسنده: محمد خامه گر

فرآوری: جهرمی زاده_گروه دین و اندیشه تبیان


[1] - كرمی، علی، ترجمه تفسیر مجمع البیان، انتشارات....، چاپ اول، 1376، مقدمه ناشر.

[2] - اهتمام ایرانیان به قرآن، ص 88.

[3] - خرمشاهی، بهاءالدین، ترجمه قرآن كریم، با ویرایش مسعود انصاری و مرتضی كریمی نیا، چاپ اول، 1374 انتشارات نیلوفر و جامی.

[4] - ترجمه تفسیر من هدی القرآن سید محمد تقی مدرسی به »« تفسیر هدایت» توسط احمد آرام، چاپ اول 1377 ، مؤسسه بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی

[5] - عبدالمحمد آیتی و پرویز اتابكی با عنوان «تفسیر هدایت» ترجمه شده است.

[6] - قرائتی، محسن، تفسیر نور، چاپ اول، 1374، انتشارات در راه حق، قم.

[7] - جعفری، یعقوب، تفسیر كوثر، چاپ اول، 1379، انتشارات....

[8] - غیوری، سید علی، تفسیر مبین، چاپ دوم، 1384، دارالكتب الاسلامیه، تهران، ج 1، ص 12.

[9] - دادور، سید مهدی، ترجمه قرآن كریم، چاپ اول، 1381، انتشارات جهان آرا.

[10] - ارفع، سید كاظم، ترجمه قرآن كریم، انتشارات فیض كاشانی، چاپ اول، 1381.

[11] - ترجمان وحی، شماره 13، حسین استاد ولی، دو ترجمه جدید از قرآن كریم، ص 5.

[12] - ترجمان وحی، شماره 13، ص 12-4.

[13] - مؤخره ترجمه، ص 626، برزی، اصغر، ترجمه قرآن كریم، چاپ اول، 1382، انتشارات بنیاد قرآن.

[14] - مانند آیه 52 سوره مریم ( نادیناه جانب طور الایمن) که الایمن را صفت برای «طور» گرفته شده است در صورتیکه صفت برای جانب می باشد.