تبیان، دستیار زندگی
حق مالکیت معنوی حقی است که به فرد نسبت به خلاقیت ذهنی وی داده می شود.این حقوق معمولا به این فرد خلاق اجازه.....
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

حق مالکیت معنوی چیست؟

مالکیت معنوی

بخش اقتصاد-حتما تا به حال راجع به مالکیت معنوی یا به شکل مصطلح کپی رایت زیاد شنیده اید.سوال این است که:

ضرورت وجود کپی رایت چیست؟

کپی ‌رایت، یا به اصطلاح درست علمی حقوق مالکیت‌های معنوی، امروزه توانسته است به عنوان شعبه‌ای مهم از شعبه‌های علم حقوق خودنمایی کرده و به مثابه ضرورتی انکار ناپذیر درآید. تحول زندگی بشر، تخصصی شدن مشاغل اجتماعی، پیچیدگی روابط اقتصادی و پیشرفت‌های حیرت‌آور ارتباطات و فناوری از جمله عوامل رشد و ارتقای جایگاه این بحث است. زندگی ساده و‌ آسان انسان گذشته این امکان را برای او پدید آورده بود که همه نیازهای مادی خود را از راه فعالیت‌های ابتدایی اقتصادی فراهم آورد و از طریق کَدّیمین و عَرَق جبین روزگار خویش را بگذراند. به این جهت و نیز از آن جهت که علم و صنعت نیز مراحل طفولیت خود را پشت‌سر می‌گذاشت، تلاش ‌های علمی کمتر صورت می‌گرفت و آنان هم که به اینگونه فعالیت‌ها دل بسته بودند، تنها به قصد اقناع وجدان و خدمت بی‌منت به همنوعان از اوقات فراغت خویش چشم پوشیده و از ابداعات فکری یا اختراعات صنعتی انگیزه مادی در نظر نداشتند. اما قصه روزگار ما داستانی متفاوت است؛ نیازهای مادی و سطح زندگی‌ها به شدت گسترش و ارتقا یافته است، پیشرفت علم و فن آوری، تقسیم کار در اجتماع را ناگزیر ساخته است و تقریباً کسی نمی‌تواند همزمان با پرداختن اصولی و عمیق به خلاقیت‌های فکری، به اشتغال و کسب درآمد از مشاغل معمول نیز بیندیشد.

برخلاف گذشته، اکنون آثار فکری ارزش مادی نیز پیدا کرده است و به عنوان تنها راه یا اصلی ‌ترین راه تأمین نیازهای مادی پدیدآورندگان شناخته می‌شود.

از سوی دیگر پیشرفت و تنوع روزافزون وسایل ارتباطی، این سرمایه‌ها را در معرض خطرهای بزرگ قرار داده است. با پیدایش صنعت چاپ در اواخر قرن پانزدهم میلادی، سوء‌ استفاده از کتاب و نوشته‌های علمی سهولت و سرعت زیادی پیدا کرد و به همین جهت گفتگو پیرامون حق مؤلف طولانی‌ترین پیشینه را در میان مباحث مربوط به حقوق مالکیت‌های معنوی داراست.

در دوران ما دیگر نمی‌توان از حبس و حفظ اطلاعات سخن گفت، در یک لحظه می‌توان محصول عمری تلاشِ فکری افراد را جابه‌جا کرد یا هزاران جلد کتاب بی‌نظیر را در لوحی فشرده انتقال داد. پیشرفت‌های رایانه‌ای، حتی محرمانه‌ترین و شخصی‌ترین اطلاعات را در معرض دستیابی دیگران قرار داده است و پیچیده‌ترین روش‌ها نیز نتوانسته است از آن جلوگیری کند.

خبر آنلاین

پس باید روشی برای حمایت از صاحبان فکر و اختراعات وجود داشته باشد و به همین علت لازم است موضوعی تحت عنوام مالکیت معنوی که در بالا توضیح داده شد وجود داشته باشد

حال ببنیم محدوه و تعریف حق مالکیت معنوی چیست؟

مالکیت معنوی

به تعریف این حقوق مالکیت در سایت WTO توجه کنید:

حق مالکیت معنوی حقی است که به فرد نسبت به خلاقیت ذهنی وی داده می شود.این حقوق معمولا به این فرد خلاق اجازه اسافاده از خلاقیت خود را برای یک دوره زمانی می دهد.حقوق مالکیت معمولا به 2 دسته کلی تقسیم می شوند:

1-کپی رایت و حقوق مربوط به کپی رایت

حقوق آثار ادبی (فعالیت های هنری مانند کتاب و سایر نوشته قطعات موسیقی، نقاشی، مجسمه سازی، برنامه های کامپیوتری وفیلم ها)توسط کپی رایت برای یک دوره زمانی حداقل 50 ساله بعد از مرگ صاحب اثر حمایت می شود

به علاوه گاهی این حقوق حمایت شده توسط کپی رایت و یا حقوق مرتبط با ان به اجرا کننده(هنرپیشه، خواننده یا آهنگ ساز) و یا تولید کنندگان رادیو تلویزیونی تعلق می گیرد. مهم ترین این اهداف اجتماعی کپی رایت و حقوق مرتبط با آن تشویق فعالیت های خلاقانه است

2-مالکیت صنعتی

یک وجه مسئله می تواند حمایت از نشانه های خاص در یک علامت تجاری مشخص باشد(که کالا و خدمات یک گروه را از گروه دیگر متمایز می  کند ) و یا حمایت از نشانه های خاص جغرافیایی(که مشخص  میکند یک کالا از  محل خاصی نشات میگیرد و زمانی به کار می رود  و مهم است یه یک کالا الزاما به منشأ جغرافیایی خود وابسته است.

حمایت از چنین نشانه های مشخصی به دنبال ایجاد و  تضمین رقابت عادلانه است و می خواهد با کمک به مصرف کنندگان برای انتخاب آگاهانه میان کالا و خدمات، از مصرف کنندگان حمایت کند.

نوع دیگری از مالکیت صنعتی در درجه اول به دنبال تحریک نوآوری، طراحی وخلق فن آوری است.در این دسته  اختراعات (حمایت شده با حق ثبت اختراع )طراحی های صنعتی و اسرار تجاری قرار می گیرند.

از اهداف اجتماعی این مسئله این است که از نتیجه سرمایه گذاری در توسعه فن آوری های جدید حمایت شود و بنابراین  برای تأمین مالی تحقیقات و فعالیت های توسعه ای، محرک و ابزار فراهم می کند.

یک رژیم مالکیت صنعتی فعال باید انتقال فن آوری را بصورت سرمایه گذاری مستقیم خارجی، سرمایه گذاری مشترک و صدور مچوز ممکن کند.

این حمایت معمولا بصورت محدود (معمولا یک دوره 20 ساله برای جمایت اختراع)ارائه می شود.

هرچند اهداف اصلی اجتماعی مالکیت معنوی در بالا توضیح داده شده باید ذکر کرد که حقوق انحصاری عموما به تعداد محدود و به صورت استثنائاتی ارائه می شود و به دنبال ایجاد تعادل ظریفی است که باید میان منافع مشروع دارندگان و استفاده کنندگان حقوق برقرار شود.

برگرفته از سایت سازمان تجارت جهانی

 ترجمه ریحانه حمیدی فر، سایت تبیان