دو داستان از مثنوی معنوی

داستان چهار کس که زبان هم را نمی فهمیدند

چهار تن با هم همراه بودند یکی ترک و یکی تازی، یک فارس و یکی رومی. به شهری رسیدند. یکی از راه دلسوزی به آنان  یک درهم  پول داد که غریب بودند.

فارسی زبان: «با این پول انگور بخریم.»

تازی گوی (عرب زبان): «عنب بخریم.»

ترک زبان: «اُزُم بخریم.»

رومی زبان: «استافیل باید بخریم.»

ستیز و جنگ و نزاع در میانشان درگرفت تا جایی که به هم مشت می زدند. حکیمی آنجا رسید و به سخنان آنان گوش داد. او که چهار زبان را می دانست فهمید همه یک چیز می خواهند ولی به زبان خود می گویند. پول آنان را گرفت و رفت برای آنان انگور خرید هر چهار نفر مطلوب خود را دیدند و خوشحال شدند و دعوا پایان یافت. این است کار حکیمان الهی و اولیای خدا.

مرغ ِجان ها را درین آخِر زمان         نیستشان از همدگر یک دم امان

هم سلیمان هست اندر دور ِما     کو دهد صلح و نماند جور ِما

مرغ جانها را چنان یکدل کند      کز صفاشان بی غِش و بی غِل کند [1]

مرغابی بچگان

مرغی خانگی بر تخم های خویش خفته بود و با گرمای تن و مهر غریزی آنان را برای جوجه شدن آماده می ساخت. تا اینکه زمان خفتن پایان یافت. جوجه ها با کمک مادر از تخم بیرون آمدند، جوجه ای با شکلی نامتناسب با دیگر جوجه ها در بین آنان نمودار شد. مادر و جوجه ها او را از خود نمی دانستند و او را از آنان نمی شمرد.

به هر حال مرغ جوجه ها را با خود به گردش می برد و دانه چینی و حفظ جان می آموخت. آنها را آب می رساند که اگر در آب روند غرق می شوند. اما یک روز مرغ و جوجه ها دیدند آن جوجه ی دیگر شکل به آب رفته و شناکنان در جستجوی طعمه برآمد. تازه فهمیدند که او از تخم مرغابی بوده و برای مرغابی آب چون خشکی است و میل دریا غریزی و ذاتی مرغابی است.

آدمی چون آن مرغابی است اصلش از دریای وحدانیت است که مادر زمین او را پرورش جسمانی داده او در این جهان خاکی مهمان است، مهمانی که به جانشینی، زمین و زمینیان را اداره کند؛ اصل او زمینی نیست و امیال زمینی فرعند نه اصل.

گر تو را مادر بترساند ز آب           تو مترس  و سوی دریا ران شتاب

تو به تن حیوان، به جانی  از مَلَک     تا رَوی هم بر زمین هم بر فلک

ما همه  مُرغابیانیم ای غلام          بحر می داند زبان ِما تمام

پس سلیمان بحر آمد، ما چو طَیر       در سلیمان تا ابد داریم سیر [2]

پی نوشت ها:

1. دفتر دوم - بیت های 3706 و 3707 و 3710.

2- دفتر دوم - ابیات 3771 و 3776 و 3779 و 3780

تهبه و تنظیم : بخش ادبیات تبیان