شجریانها، علیزاده و کلهر در لندن
محمدرضا شجریان و پسرش همایون همراه با حسین علیزاده و کیهان کلهر پس از دو سال بار دیگر به لندن آمدند تا با اجرای آثاری از موسیقی سنتی ایرانی سفر هنری خود را به اروپا آغاز کنند.
این چهارتن در کنسرتی با عنوان "استادان موسیقی ایرانی"، یکشنبه شب (ششم نوامبر) در کلیسای سنت جان و سه شنبه شب در تالار ملکه الیزابت به اجرای برنامه پرداختند.
این برنامه در دو قسمت برگزار شد که بخش نخست با تکنوازی تار حسین علیزاده در دستگاه چهارگاه آغاز گردید و سپس با پیوستن بقیه اعضای گروه به او با اجرای قطعات سازی و آوازی در مایه های بیات کرد و دشتی و شور ادامه یافت که شامل تصنیفها و آوازهایی با اشعاری از مولانا و عطار و حافظ می شد.
بخش نخست برنامه با تصنیفی پایان یافت که شعر آن را محمدرضا شفیعی کدکنی، شاعر و ادیب معاصر سروده بود.
در بخش دوم برنامه نیز قطعاتی در بیات ترک و افشاری نواخته و خوانده شد که اشعار آوازها و ترانه های این بخش هم از حافظ و سعدی و عطار بود اما این بخش نیز همچون بخش نخست با تصنیفی پایان یافت که روی سروده ای از یکی از شاعران نامدار معاصر ساخته شده بود و این بار کلام سهراب سپهری بود که در شبستان کلیسای سنت جان طنین انداز می شد:
دستی افشان تا ز سر انگشتانت صد قطره چکد؛
هر قطره شود خورشیدی
باشد که به صد روزن نور
شب ما را بکند روزن روزن ...
این ترانه نمونه دیگری بود از تلاش دیرینه موسیقیدانان ایرانی برای گنجاندن شعر نو پارسی در قالبهای کهن موسیقی ایرانی و با وجود اجرای قوی محمدرضا شجریان و همنوازانش، نشان داد که شعر نو و موسیقی کهن برای همجوشی در یکدیگر هنوز راه درازی در پیش دارند.
کنسرت استادان موسیقی ایرانی در لندن، نمونه ای بود از اجرای موسیقی اصیل ایرانی در سنتی ترین و قالبی ترین شکل خود و با پایبندی کامل به ردیف موسیقی ایرانی که همان گونه که از نام کنسرت بر می آمد و از اعضای ارکستر انتظار می رفت، در درجه کمال خود اجرا شد و استقبال مشتاقانه مخاطبان را همراه داشت.
در تالار بزرگ کلیسای سنت جان حدود هفتصد نفر به تماشای هنرنمایی "استادان موسیقی ایرانی" نشستند که برای موسیقی سنتی ایرانی، آن هم در لندن رقم قابل توجهی است، هرچند شمار غیرایرانیان در میان جمعیت اندک بود و در میان ایرانیان نیز میانسالان اکثریت داشتند.
اما اگر در این کنسرت به دنبال این بگردیم که به کارنامه هنری اعضای ارکستر چه افزوده است، به نتیجه چندانی نمی رسیم.
در نوای تار حسین علیزاده آن طنین شاخص و منحصر به فرد که از تارنوازی صاحب سبک و نوپرداز انتظار می رفت شنیده نمی شد.
علیزاده که زمانی چند زخمه او بر تار کافی بود تا صاحب صدا را به هر هنرجوی نوآموز تار بشناساند این بار صدایی که از سازش بر می خاست می توانست صدای ساز هر تارنواز زبردست دیگری باشد، نه لزوماً نوازنده ای که عنصر تکنیک را در تارنوازی به اوجی دست نیافتنی رسانده و "شورانگیز" و "ترکمن" از او شنیده شده باشد.
سالها پیش حسین علیزاده هرگاه روی صحنه می رفت، در میان همنوازانش حرف اول را می زد اما این بار تارنوازی اش زیر سایه کمانچه نوازی کیهان کلهر جلوه چندانی نداشت.
در مورد محمدرضا شجریان نیز هرچند خبری از سخنی تازه و حرفی نو در آواز ایرانی نبود اما ویژگی کنسرت را بیش از هر چیز دیگر می توان در همخوانی او با پسرش همایون سراغ کرد که علاوه بر نواختن تنبک پدر را در جایجای تصنیفها همراهی می کرد و بدون اغراق صدایش را در ترانه خوانی بزحمت می توان از پدر تشخیص داد
همخوانی محمدرضا و همایون شجریان در تنظیم ترانه های برنامه برای ارکستر جایگاه قابل توجهی داشت و نشان می داد که اگر موسیقیدانان روی این شیوه از اجرای تصنیفهای ایرانی سرمایه گذاری بکنند می توانند باب تازه ای بسوی نوآوری در آوازخوانی و ترانه خوانی بازکنند.
شاید باب این نوآوری را که دوستداران آواز ایرانی سالهاست از نبود آن نالانند بتوان در این ترفند یافت که در هماواییها به جای اینکه صدای یک خواننده پژواک دیگری باشد، همچون موسیقی غربی، دو خواننده نغمه ها را در فاصله های صدایی متفاوت از یکدیگر اجراکنند.
صدای تلنگری کم جان و بسیار کوتاه و گذرا از این ترفند را در گوشه هایی از هماوایی محمدرضا و همایون شجریان در لندن می توان شنید.
البته این را نباید از نظر دور داشت که استادان موسیقی ایرانی معمولاً کنسرتهای خود برای مخاطبان خارج از ایران را جولانگاه مناسبی برای نوآوری و بدعتگذاری نمی دانند و ترجیح می دهند که برگه های تازه خود را در داخل ایران و در حضور دیگر نام آوران موسیقی رو کنند و کنسرتهای خارج از کشور را صرف سیراب کردن تشنگی ایرانیان دور از وطن از نغمه های سرزمین پدری شان کنند.
کنسرت "استادان موسیقی ایرانی" با از این لحاظ تجربه ای کاملاً موفق بود و اقبال ایرانیان لندن بسی بلندتر از ایرانیان در وطن مانده بود که به دلیل خودداری آقای شجریان از اجرای برنامه در تالارهای کشورش بندرت ممکن است تماشاچی اجرای موسیقی، آن هم با حضور نوازندگانی همچون حسین علیزاده و کیهان کلهر باشند.
بارزترین شاهد استقبال جمعیت از این کنسرت این بود که تشویق آنان در پایان برنامه اعضای ارکستر را واداشت تا روی صحنه بمانند و ترانه ای قدیمی منسوب به علی اکبر شیدا را با اجرایی بسیار زیبا در مایه افشاری به مخاطبان تقدیم کنند.
اگرچه در اجرای نخست گروه در لندن، انتخاب شبستان کلیسای سنت جان با وجود تمام شهرت و اهمیتی که در تالارهای موسیقی شهر دارد برای اجرای موسیقی سنتی ایرانی که نوازندگان و خوانندگانش معمولاً فروتنانه روی زمین می نشینند، انتخاب چندان مناسبی نبود و مسطح بودن تالار مانع از این شد که لذت بصری، آن گونه که باید لذت شنیداری را همراهی کند.
مطالب مرتبط
شجریان فعلا کنسرتی در ایران نخواهد داشت
محمدرضا شجریان: بم را فراموش نكنید
محمدرضا شجریان: قطعاتی در مدح امام حسین(ع) و امام رضا(ع) اجرا خواهم کرد
سالگرد زلزله بم با حضور شجریان
راز ماندگاری اذان مؤذن‌زاده و مناجات شجریان
منبع : BBC
