بی نظیر بوتو زنی كه دو بار ترور شد

بخش سیاسی- بی نظیر بوتو نخست وزیر سال‌های گذشته پاكستان كه پس از دوران نخست وزیری اش هشت سال را در تبعید خود خواسته به سر برده بود سرانجام 18 اكتبر 2007 م. (25 مهر) به پاكستان بازگشت. او در حالی که در مسیر بازگشت خود به خانه بود، مورد حمله تروریستی قرار گرفت. اما به خود وی آسیبی نرسید. در پی این حمله تروریستی حداقل ??? کشته و ??? زخمی بر جای ماند و خانم بوتو محافظه کاران هوادار ژنرال ضیاءالحق، فرمانده نظامی سابق پاکستان را به حمایت از افراطیانی که قصد کشتن او را داشتند متهم کرد.

دوران سه ماهه بازگشت او به وطنش سراسر از تحولات مهم سیاسی بود اما این تحولات سرانجامی خوش در پی نداشت و بی نظیر بوتو پس از گذشت سه ماه از بازگشت به وطن روز پنجشنبه 27 دسامبر (ششم دی ماه)‌ سال 2007 در حمله تروریستی در راولپندی پاکستان ترور شد.

او كه در میان هوادارانش سخنرانی می كرد با پایان یافتن سخنرانی همراه با اطرافیان و محافظان خود سوار بر خودرویی قصد ترک کردن باغ ملی لیاقت محل برگزاری همایش را داشت كه یک بمب گذار انتحاری، ابتدا چندین گلوله به سمت ماشین حامل بوتو شلیک کرد که گلوله‌ها به گردن و سینه وی برخورد کردند. سپس فرد مذکور بلافاصله بمبی را منفجر کرد كه موجب کشته شدن آنی خود و حداقل 21 نفر دیگر از حاضران شد.

اهداف بی نظیر بوتو از بازگشت به وطن

او نه ماه پیش از ترورش، در کنفرانسی در دهلی شرکت داشت و سخنان او در این کنفرانس نشان داد که وی برای آینده سیاسی خود در پاکستان برنامه‌ای جامع دارد. او در این نشست، بر سه محور تاكید كرد: الف) دیکتاتوری پرویز مشرف رئیس‌جمهور پاکستان، ب( تروریسم و به‌خصوص القاعده، ج) بهبود روابط با هند.

پس از بازگشت از تبعید خود خواسته شواهد نشان می داد كه همه چیز برای پیروزی او و حزبش در انتخابات آینده فراهم است و همگان به احتمال زیاد او را نخست وزیر آینده پاكستان می دانستند.

بی نظیر بوتو پس از بازگشت تلاش‌های خود را در سه محوری كه در بالا ذكر شد پیگیری كرد. تلاش‌های او سبب شد اندكی پس از بازگشت پرویز مشرف كه پست نخست وزیری و فرماندهی ارتش را توامان بر عهده داشت بالاجبار فرماندهی ارتش را به جانشین خود ژنرال "اشفق پرویز کیانی" سپرد كه این موضوع پیروزی بزرگی برای بوتو و طرفدارانش به حساب می آمد.

در مورد مبارزه با تروریسم و خشونت طلبان به خصوص القاعده، بی‌نظیر در تبلیغات انتخاباتی خود وعده داده‌ بود در صورت به دست گرفتن قدرت، اختیارات ارتش و به‌ خصوص سازمان اطلاعات ارتش پاکستان را محدود خواهد کرد. به نظر او مبارزه با تروریسم و گروه‌های جنگ‌طلب بدون کنترل ارتش امکان‌پذیر نخواهد بود.

بوتو به‌عنوان سیاستمداری واقف به تحولات چند دهه اخیر پاکستان که خود نیز در سال‌های گذشته در آن دخالت مستقیم داشته ‌است، از عمق دخالت ارتش در شکل‌گیری و قوام گروه‌های جهادی آگاه بود. او بدون هیچ گونه ترسی این سخنان را آشكارا مطرح می كرد. حتی در جایی ارتش، دولت و مشرف را مسئول قدرت گیری این گروه‌های خشونت طلب دانسته بود. او آشكارا در سخنرانی‌هایش می گفت: «طالبان اکنون دوباره سازماندهی شده‌اند و بی‌گمان جز با پشتیبانی بخش‌هایی از دولت یا سازمان اطلاعات نمی توانستند این کار را انجام دهند».

البته باید توجه داشت كه القاعده كه یكی از مهمترین گروه‌های مورد نظر بوتو برای مبارزه با آن بود در زمان نخست وزیری خودش به قدرت رسیده بود. "جان چرین" نویسنده مقاله «مأموریت تبلیغاتی بوتو» آورده‌است: «طالبان در دهه ?? به ظهور رسیدند كه بی‌نظیر بوتو نخست‌وزیر پاكستان بود. حتی بعدها معلوم شد "نصرالله بابر" یكی از وزرای دولت بوتو، از طراحان برنامه‌های طالبان و مربی و پرورش‌دهنده ملامحمدعمر بوده‌است.»

در محور سوم خانم بوتو پر مخاطره انگیزترین موضوع فی‌مابین هند و پاكستان را هدف قرار داده بود و پیشنهاد بازگشایی مرز‌ها را داد. این بدان معنی بود كه باید ارتش پاكستان بساط خود را از مرز‌های این كشور كه به بهانه مسائل مربوط به كشمیر  گسترانیده بود برچیند و این مسئله به معنای كاهش نفوذ و تسلط ارتش در این منطقه بود.

از مهمترین مسائل پس از بازگشت 70 روزه او به پاكستان می توان به اعلام وضعیت فوق‌العاده از سوی رییس جمهوری پاكستان، كناره ‌گیری مشرف از فرماندهی ارتش و سوگند ریاست جمهوری وی به عنوان رییس جمهوری غیر نظامی ‌نام برد.

زندگی بی نظیر بوتو:

بی‌نظیر بوتو در سال 1953 متولد شد و تحصیلات دانشگاهی خود را در دانشگاههای ‌هاروارد آمریکا و آکسفورد انگلستان انجام داد.

خانواده بی‌نظیر بوتو مانند خانواده نهرو- گاندی در هند، یکی از مشهورترین خاندان سیاسی در جهان به شمار می رود.  پدر بی‌نظیر، ذوالفقار علی بوتو، در اوایل دهه 70 میلادی نخست وزیر پاکستان بود و دولت وی یکی از معدود دولتهای غیرنظامی ‌پاکستان پس از استقلال این کشور بود. ذوالفقار علی که در اوایل دهه 70 میلادی نخست وزیر پاکستان بود در سال 79 و پس از كودتای نظامی ‌ژنرال ضیاء الحق زندانی و پس از دو سال اعدام شد.

وی با وجود اینکه در ابتدا تمایل چندانی به فعالیت سیاسی از خود نشان نمی داد اما تدریجا به عرصه سیاسی پاکستان کشیده شد و نهایتا دو بار به عنوان نخست وزیر این کشور انتخاب شد. هر چند هر دو بار به اتهام فساد از سوی رییس جمهور برکنار شد.

بی‌نظیر كه اراده قاطع و سرسختی را از پدرش به ارث برده بود قبل از مرگ پدرش زندانی شد و پنج سال را در حبس انفرادی گذراند. دورانی که آن را بسیار سخت و طاقت فرسا توصیف می کرد. اما پس از این مدت به بهانه مداوای پزشكی از زندان خارج شد و دفتر حزب مردم پاكستان را در لندن تاسیس كرد.

وی در سال 1986به پاکستان بازگشت و دو سال بعد هنگامی ‌که ژنرال ضیاء بر اثر انفجار هواپیمایش کشته شد به عنوان اولین نخست وزیر منتخب در یک کشور اسلامی ‌به قدرت رسید.

در دوره دوم نخست وزیری او، برای دومین بار اتهام فساد مالی بی نظیر و همسرش آصف علی زرداری مطرح شد و به دنبال این اتهامات، بوتو از کشورش خارج و به مدت تقریبا هشت سال در تبعیدی خود خواسته در دبی و لندن به فعالیت‌های خود ادامه داد. البته اتهامات فساد مالی او هیچگاه در دادگاه به اثبات نرسید.

در اوایل سال 2007 میلادی مشرف مذاکرات پنهانی را با بوتو برای آنچه که "تقسیم قدرت" در برخی از محافل عنوان می شد انجام داد که نتیجه نهایی این مذاکرات بازگشت بوتو به کشور در 18 اکتبر سال 2007 میلادی بود. در هنگام بازگشت ترور نافرجامش 135 كشته و 320 زخمی روی دست دولت این كشور گذاشت.

مدت كوتاهی پس از بازگشت، پرویز مشرف به علت آنچه كه ملاحظات امنیتی می خواند وضعیت فوق العاده در این كشور را اعلام كرد كه با مخالفت شدید بوتو مواجه شد و این موضوع جرقه ای برای از سرگیری اختلافات قدیمی مشرف و بوتو بود.

ترور دوم بوتو كه تنها به فاصله سه ماه از ترور اول صورت گرفته بود و منجر به كشته شدن او شد موجی از خشونت را در سراسر پاکستان و به ویژه در ایالت سند به راه انداخت و به نگرانی‌ها درباره بازگشت این کشور به وضعیت اضطراری و تعویق انتخابات مجلس دامن زد.

آیا بی نظیر شیعه بود؟

به دلیل فضای پیچیده پاکستان و قدرت وهابیون افراطی که تاکنون هزاران شیعه را در این کشور به خاک و خون کشیده‌اند، جامعه شیعه این کشور با آمار 17 تا 27 درصدی، همواره تلاش کرده با نوعی احتیاط و تقیه روزگار بگذراند. از همین رو مذهب بی‌نظیر بوتو معمولا مجهول و در پرده ابهام بوده است اما شواهدی نیز از شیعه بودن او خبر می دهد.

«نصرت بیگم» مادر بی‌نظیر بوتو، هرچند در کراچی پاکستان بزرگ شده، اما متولد ایران (شیراز یا اصفهان) و شیعه بوده و پدربزرگ بی‌نظیر در ایران می زیسته است. نصرت بیگم از خانواده کلالی از مروجین مذهب شیعه در منطقه بوده و ازدواج او با ذوالفقار علی بوتو هم در سال 1321 بر اساس آیین ایرانی-شیعی انجام پذیرفته است. علاوه بر این، کلیه برادرها و خواهران ذوالفقار علی بوتو هم نامهای شیعی داشته‌اند.

جالب است كه بدانیم بی‌نظیر بوتو هنگام سفر به ایران به زیارت امام رضا (ع) نیز مشرف شده است و برخی منابع در پاکستان او را فردی مقید به نماز می دانستند که نماز خود را نیز بر اساس آداب شیعیان به جا می آورده است.

گاه شمار زندگی سیاسی بی نظیر بوتو:

دسامبر 1988: بی‌نظیر بوتو به عنوان اولین نخست وزیر زن پاکستان سوگند خورد.

اوت 1990: غلام اسحاق خان، رییس جمهور پاکستان، بی‌نظیر بوتو را به اتهام فساد از کار برکنار کرد.

ژوئیه 1993: غلام اسحاق خان، رییس جمهور پاکستان، نواز شریف را به اتهام فساد از کار برکنار کرد.

اکتبر 1993: بی‌نظیر بوتو برای دومین بار نخست وزیر پاکستان شد.

سپتامبر 1994: اعتصاب عمومی احزاب مخالف.

سپتامبر 1996: میر مرتضی بوتو، برادر کوچکتر بی‌نظیر بوتو، به ضرب گلوله کشته شد.

نوامبر 1996: فاروق لغاری، رییس جمهور پاکستان، بی‌نظیر بوتو را به اتهام فساد از کار برکنار کرد.

اوت 2000: بی‌نظیر بوتو و نواز شریف از فعالیت‌های سیاسی منع شدند.

ژوئیه 2002: دادگاه بی‌نظیر بوتو را محکوم كرد.

ژوئیه 2003: دادگاهی در سوئیس، بی‌نظیر بوتو و همسرش را به اتهام پول شویی محاکمه کرده و به زندان و جریمه مالی محکوم شدند.

نوامبر 2003: محکومیت بی‌نظیر بوتو و همسرش در دادگاه تجدیدنظر لغو شد.

مارس 2005: حزب مردم پاکستان به رهبری بی‌نظیر بوتو اعلام كرد كه تماس‌هایش را با ژنرال مشرف افزایش داده است.

5 اکتبر 2007: اتهامات فساد مالی بی نظیر بوتو بخشیده شد.

18اكتبر 2007: بی‌نظیر بوتو، بعد از سال‌ها تبعید خود خواسته، به کراچی بازگشت و در مسیر بازگشت مورد سوء قصد قرار گرفت.

سیدمحمد لواسانی/گروه جامعه و ارتباطات

تنظیم:سعید آقازاده