بهترین راهکار برای اعتماد آفرینی

از عواملی که می تواند کمک زیادی به  برقراری یک ارتباط خوب و سازنده  داشته باشد ، اعتماد آفرینی است . به عبارت دیگر می توان گفت که ما وقتی با کسی هم  صحبت خوب و گرمی خواهیم شد ، که نه تنها به او اعتماد کرده ، بلکه زمینه ی اعتماد وی به خود را نیز ایجاد کرده باشیم . به عبارتی هنر اعتماد آفرینی متقابل را داشته باشیم .

در قرآن کریم نیز داریم که وقتی فرشتگانی به شکل ناشناس برای نابودی قوم لوط نزد ابراهیم آمدند واز خوردن غذا خودداری کردند ، ابراهیم (ع) احساس بیگانگی و دلهره کرد ¹ وازگفتگوی با آنان خودداری کرد . ولی پس از شناسایی و دریافت بشارت از آنها ، باب گفتگو را با آنان آغاز کرد .²

از این آیه نیز می توان نتیجه گرفت که پیش شرط گفتگوهای مؤثّر وسازنده ، ایجاد فضایی أمن همراه با اعتماد متقابل است .

1- راستگویی: از عوامل مؤثّری که موجب جلب اعتماد طرف مقابل می شود ، صداقت گوینده است ، به طوری که برای شنونده کاملاًمحسوس باشد که هیچ دروغی در کار نیست . چرا که هیچ اعتمادی به دروغگو نیست ، حتی اگر دروغگویی او مقطعی باشد .³

به گونه ای که امام باقر (ع) به راستی و صدق ، قبل از سخن فرمان داده اند :" راستگویی را پیش از سخن گفتن بیاموزید ." ⁴

2- خیر خواهی: تصوّر خیرخواهی و دلسوز بودن گوینده در ذهن مخاطب ، اعتماد وی را به دنبال خواهد داشت .

ازاین روی ، پیامبران هنگام دعوت و گفتگو ، برخیرخواهی و دلسوزبودن خود تأکید داشتند.⁵

3- پرهیز از خود محوری: غرور و خود برتربینی درگفتگو ⁶ وبی توجهی به طرف مقابل ⁷ ، از وی برای برقراری ارتباط مفید ، سلب اعتماد می کند .

4- معرّفی خود: از روش های دیگر اعتماد آفرینی ، معرّفی خود و هدف خویش با کلمات صمیمی است ، تا بتوانیم با این روش راه را بر هرگونه پیش داوری و گمان ببندیم . به همین خاطر پیامبران الهی ، در گام نخست به معرّفی خود و اهداف خود می پرداختند .⁸

5- رازداری: رازداری یکی از نشانه های خرد و امانتداری است . امیرالمؤمنین (ع) می فرمایند : " سینه ی خردمند ، صندوق راز اوست . ⁹

رازداری مثل هر مورد دیگری ، حد ومرزی دارد . گاه این رازداری مربوط به مسائل شخصی خود و گاه مربوط به راز دیگران می باشد  .

" حدومرز اسرار شخصی " را می توان در سخن امام صادق (ع) دریافت کرد که می فرمایند : " دوستت را تنها از رازی با خبر کن که اگر دشمنت بر آن دست یابد ، به تو زیانی نرسد ، چرا که دوست تو، ممکن است روزی دشمن تو شود . " ¹⁰بنابراین افشای راز حتی در مورد روابط نزدیک می تواند خطرناک باشد ، به همین خاطر امام علی (ع) می فرماید :" برای دوستت همه ی مهرت را ارزانی دار، ولی به طور کامل به او اعتماد نکن . " ¹¹

در مورد " حفظ اسرار دیگران " ، تأکید زیادی بر رازداری وممنوعیّت افشاگری نیز شده است ، به طوری که رسول خدا (ص) می فر ماید : " برملا نمودن راز برادرت خیانت است ."¹²

گرچه اصل بر آن است که اسرار پوشیده بماند ، اما در مواردی خاص ، چون دادخواهی از ستمگر، افشاگری تجویز و گاهی لازم می باشد .¹³

5- توجه به فهم و نیاز مخاطب: توجه به سطح فهم مخاطب ، یکی از معیارها در  انتخاب موضوع و مسایل حاشیه ای می باشد .

در گفتگو باید سطح و درک مخاطب در نظر گرفته شود ، ودر ارتباطات گفتاری در سطح آنان ظاهر شد به طوری که امام

صادق (ع) در مورد پیامبر (ص) می فرمایند : " هیچ گاه پیامبر (ص) متناسب با خرد والای خود با مردم سخن نگفت ."

رسول خدا (ص) نیز فرموده اند : " ما پیامبران مأموریم تا با مردم به اندازه ی درک و عقلشان سخن گوییم ." ¹⁴

6- هنر خوب گوش دادن: در روابط میان فردی خوب گوش دادن ، اهمیّت فراوانی دارد . به طوری که امام علی (ع) می فرماید : " آن کس که به نیکی خوب گوش فرا دهد ، به زودی سود می برد ."¹⁵

7- بهره گیری از نشانه های غیر کلامی: بر اساس بررسی ها ، بیش از نیمی از مکالمات رودررویی ما ،متأثّر اززبان غیر کلامی است و زبان اشاره قبل از آنکه سخن بگوییم ، احساسات و نگرش ما را باز می گوید .

قرآن کریم نیز نیز در مواردی به این موضوع به آن اشاره می کند ؛ از جمله در مورد تهیدستان خویشتن دار، می فرماید : "آنها را ازسیمایشان می شناسی . " ¹⁶ و درباره ی منافقان  : " واز آهنگ سخن ، به حال آنان پی  می بری . "¹⁷

حضرت علی (ع) نیز حالات چهره را راهی برای پی بردن به درون افراد می داند و می فرماید : " هیچ کس چیزی را در دل نهان نکرد ، جز آنکه در سخنان بی اندیشه اش آشکار شد ودر صفحه ی رخسارش پدیدار . "¹⁸ ونیز فرمودند : "زبان حال ، راستگوتر از زبان گفتار است . "¹⁹

بنابراین ، توجه به نشانه های غیر کلامی و استفاده ی درست از آن از عوامل مهم در ایجاد ارتباط مؤثّر می باشد .

موارد مهم جنبه های غیر کلامی :

 چهره ی متبسّم نشان می دهد که برای طرف مقابل ارزش قائل شده و در انتظار پذیرش او هستیم . از این روی پیامبر (ص) همواره با تبسّم سخن می گفتند . ²⁰

 پیامبر (ص) به این امر توصیه کرده و فرموده اند : " با سلام کردن و دست دادن ، یکدیگر را ملاقات کنید . " ²¹

داشتن تماس چشمی مناسب ، نه پیوسته و جبری

چشم نقش آینه ی درونی را دارد و می تواند انعکاسی از حالات درونی ما باشد ²²، ازاین روی پیامبر (ص) هنگام گفتگو ، نگاه گرم وصمیمانه ی خود را از هیچ کس دریغ نمی کرد و همواره نگاه خویش را ، میان یارانش تقسیم می نمود . " ²³

1- هود /69 و70

2- هود /74

3- کلینی : الکافی / ج 2 / ص 338-343 / مجلسی : بحارالانوار / ج 69 / ص 260-263 / ج 72 / ص 172

4- کلینی / کافی / ج 2 / ص 104

5- اعراف : 62 و 68 و 79 و 93 / مریم :45 و 47 / شعراء :135 / مؤمن :30-33

6- بقره /206

7- هود /28

8- شعراء / 16 /124- 127/ 107-109 / 142-145 / 161-164 /177-180

9- نهج البلاغه /ترجمه ی جعفر شهیدی /حکمت 6 /ص 361

10- شیخ صدوق / آمالی /ص 669

11- غرر الحکم /ص 421

12- حرّعاملی : وسائل الشیعه /ج 12 /ص 307/ کلینی : کافی /ج 2 /ص 660

13- نساء : 14 /حرّعاملی : وسائل الشیعه /ج 12 /ص 105

14- کلینی / کافی /ج 1 /ص 23

15- غررالحکم / ص60

16- بقره /273

17- محمد  : 30 /رحمن : 41 / مطفّفین :24 /عبس :1-2

18- نهج البلاغه / ترجمه ی شهیدی /ح 26 /ص 364

19- غررالحکم /ص 153

20- مجلسی / بحار /ج 16 /ص 298

21 – کلینی / کافی /ج 2 /ص 181

22- احزاب : 19 /محمد : 20/ مجلسی : بحار /ج 71 /ص 73

23- فیض کاشانی /المحجّة البیضاء/ج 4 /ص 131