تبیان، دستیار زندگی
شیطان با وسوسه های خود انسان را نسبت به حقایق هستی اغواء می کند و در مقابل یکسری اوهام و تخیلات پوشالی را جایگزین آن می کند، چرا که حقایق هستی از جمله خدا، معاد، خوبی فضائل، بدی رذائل را انسان از درون درک می کند، پس شیطان چاره ای ندارد که به آنچه در عالم
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

شیوه های اغواگری شیطان

شیطان پرستی

شیطان با وسوسه های خود انسان را نسبت به حقایق هستی اغواء می کند و در مقابل یکسری اوهام و تخیلات پوشالی را جایگزین آن می کند، چرا که حقایق هستی از جمله خدا، معاد، خوبی فضائل، بدی رذائل را انسان از درون درک می کند، پس شیطان چاره ای ندارد که به آنچه در عالم حقیقت ندارد و باطل محض است، لباس حقیقت بپوشاند.

استفاده از توهمات و تخیلات پوشالی در سوره مانده اینگونه ترسیم شده است که شیطان با ایجاد توهم شادی و نشاط دعوت به شراب (خمر) می کند و با ایجاد توهم رسیدن به سود و سرگرمی دعوت به قمار (میسر) می کند و با ایجاد توهم نسبت به ربوبیت بت ها (انصاب) دعوت به بت پرستی می کند و با ایجاد توهم نسبت به حقیقت بودن بخت و شانس (لازلام ؛ نوعی بخت آزمایی) دعوت به بخت آزمایی می کند. همه این توهمات برای سرگرم کردن انسان به این امور است تا انسان از ذکر و توکل به خدا و ارتباط باحق رویگردان شود.

«یَسْأَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ قُلْ فِیهِمَا إِثْمٌ كَبِیرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَإِثْمُهُمَآ أَكْبَرُ مِن نَّفْعِهِمَا وَیَسْأَلُونَكَ مَاذَا یُنفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ كَذَلِكَ یُبیِّنُ اللّهُ لَكُمُ الآیَاتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ» 1؛ تو را از شراب و قمار می پرسند بگو : در آن دو گناهی بزرگ و سودهایی است برای مردم و گناهشان از سودشان بیشتر است و از تو می پرسند ،چه چیز انفاق کنند ؟ بگو : آنچه افزون آید خدا آیات را اینچنین برای شما بیان می کند ، باشد که در کار دنیا و آخرت بیندیشید.

در این آیه راه رسیدن آدمی به فلاح و رویش و از دست ندادن استعدادها و دارایی های وجودی، اجتناب از تبعیّت از اوهام و تخیلاتی دانسته شده که شیطان در مسیر زندگی برای انسان ایجاد می کند. در مقابل کسانی که از شیطان تبعیّت می کنند و به سرگرمی ها و اوهام  مشغول می شوند و پرچم حزب شیطان را بر در خانه دل و عمل خویش نصب می کنند، دچار از دست رفتن سرمایه وجودی خویش می شوند «اسْتَحْوَذَ عَلَیْهِمُ الشَّیْطَانُ فَأَنسَاهُمْ ذِكْرَ اللَّهِ أُوْلَئِكَ حِزْبُ الشَّیْطَانِ أَلَا إِنَّ حِزْبَ الشَّیْطَانِ هُمُ الْخَاسِرُونَ» 3 ؛ شیطان بر آنها چیره شده است و نام خدا را از یادشان برده است ایشان حزب شیطانند آگاه باش که حزب شیطان زیان کنندگانند.

آرزو چنانچه از اسمش پیداست ریشه در توهمات و تخیلات انسان دارد، شیطان با تصرف در خیال انسان، توهم رسیدن به چیزی که برای آدمی لذیذ و مطلوب است را ایجاد می کند.

اما شیوه های اغواگری شیطان و حقیقت جلوه دادن اوهام و تخیّلات چگونه است؟

شیطان

1) وعده دادن؛ یکی از شیوه های شیطان برای اغواگری و تغییر حقایق در وجود آدمی و تبدیل آن به اوهام، استفاده از وعده های پوشالی است. قرآن به طور مثال شیوه جلوگیری شیطان از اتفاق را این گونه بیان می کند که شیطان به هنگام اتفاق وعده فقر و تهیدستی به انسان می دهد: «الشَّیْطَانُ یَعِدُكُمُ الْفَقْرَ وَیَأْمُرُكُم بِالْفَحْشَاء وَاللّهُ یَعِدُكُم مَّغْفِرَةً مِّنْهُ وَفَضْلاً وَاللّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ» 3 ؛ شیطان شما را از بینوایی می ترساند و به کارهای زشت وا می دارد ، در حالی که خدا شما را به آمرزش خویش و افزونی وعده می دهد خدا گشایش دهنده و داناست .

شیطان با این وعده در انسان ایجاد ترس نسبت به رزق آینده اش می کند و ربوبیت، حق را در مورد انسان و روزیش زیر سؤال می برد. امر به فحشاء در این آیه بعد از وعده فقره آمده است، چرا که شیطان با این وعده ها یاد خدا را از دل انسان می برد و او را مشغول به معاصی می کند؛ امر شیطان به معاصی بعد از اغواگری و وعده دادن اوست، چرا که انسان بعد از این که فریب شیطان را خورد، پذیرای فرمان شیطانی است.

«إِنَّمَا یَأْمُرُكُمْ بِالسُّوءِ وَالْفَحْشَاء وَأَن تَقُولُواْ عَلَى اللّهِ مَا لاَ تَعْلَمُونَ» 4 ؛ او شما را به بدی و زشتی فرمان می دهد و می خواهد که در باره خدا چیزهایی بگویید که بدان آگاه نیستید

نسبت دادن ربوبیت، به غیر حق و دست خدا را بسته دیدن در ربوبیت انسان، نسبت نابجا به خدا دادن است.

2) ایجاد آرزو؛ یکی از شیوه های اغوا گری شیطان، ایجاد آرزوهای پوشالی است. آرزو چنانچه از اسمش پیداست ریشه در توهمات و تخیلات انسان دارد، شیطان با تصرف در خیال انسان، توهم رسیدن به چیزی که برای آدمی لذیذ و مطلوب است را ایجاد می کند. (یَعِدُهُمْ وَیُمَنِّیهِمْ وَمَا یَعِدُهُمُ الشَّیْطَانُ إِلاَّ غُرُورًا ) 5

علامه طباطبائی می گوید: وسوسه شیطان در وعده ها بدون واسطه است، اما در امالی و آرزوها وسوسه های آن با واسطه تصرف در لذت های تخیلی است.6

3) خرافه گرایی؛ یکی از شیوه های شیطان، ایجاد خرافات در اعتقادات و عادت به رفتارهای نابخردانه است. جامعه ای که به خرافه سرگرم و مشغول شد و دست توسل و تمسک به آنها دراز کرد، دیگر به دنبال حقایق نمی رود. انسان در زندگی احتیاج دارد که بر اساس آداب و احکامی حرکت کند. این آداب و احکام گاهی ریشه در حقایق تکوین دارند و گاهی ریشه در اوهام و تخیلات. آداب و احکام (مناسک) دین اسلام همه ریشه در تکوین و قواعد آن دارند، ولی خرافات ریشه در تصورات دارند و خرافات نمی توانند مناسک حرکت در زندگی نمی توانند باشند .

4) زینت دادن؛ یکی از شیوه های ایجاد توهم در انسان بوسیله شیطان، زینت دادن عمل اوست تا عمل سوء خویش را خوب بپندازد. «...وَلَـكِن قَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَزَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطَانُ مَا كَانُواْ یَعْمَلُونَ»7؛ زیرا دلهایشان را قساوت فرا گرفته و شیطان اعمالشان را در نظرشان آراسته بود.

و «... فَزَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطَانُ أَعْمَالَهُمْ فَهُوَ وَلِیُّهُمُ الْیَوْمَ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ » 8 ؛ ولی شیطان اعمالشان را در چشمشان بیاراست و در آن روز شیطان دوستشان خواهد بود و آنها راست عذابی دردآور

زینت عمل سرابی برای انسان ایجاد می کند که تصور آب را آب می پنداریم اینها با دیدن عمل زینت یافته شان، تصور می کنند در مسیر هدایت سیر می کنند.

آشکاری خسران کسانی که از شیطان تبعیت می کنند و به ولایت او سر می سپارند به این علت است که همه اغواگری های شیطان بر خلاف ناموس خلقت انسان است و انسان با مراجعه به خویش پوشالی بودن همه آنها را درک می کند. اگر مواظب حالت خود باشیم و اعمالمان را در هر مرحله ای با موازین الهی بسنجیم از دام این ملعون در امان خواهیم بود یاری و کمک خدا هم همراه ما هست باید از شر او و دسیسه هایش به خداوند متعال پناه برد و البته که غلبه بر شیطان ممکن و راحت میشود. به امید یاری حق تعالی .

منبع : مجموعه مقالات ره توشه راهیان نور
محمدی_گروه دین و اندیشه تبیان


1- سوره مائده آیه 90 و 91.

2- سوره مجادله آیه  19.

3- سوره بقره آیه  268.

4- سوره  بقره آیه  169.

5- سوره نساء آیه  120.

6- المیزان، ج 5 ص 87 .

7- سوره انعام آیه 43.

8- سوره نحل آیه  63