حضوری تازه در فضای رسانه

كارشناسان از سرنوشت سریال‌سازی در بخش نمایش خانگی می‌گویند

این روزها به هر سوپرماركت یا فروشگاه بزرگ خرید كالا سر می‌زنیم تبلیغ سریال‌های تهیه شده در شبكه نمایش خانگی را می‌بینیم و علاقه‌مندان به آثار محمدحسین لطیفی و مهران مدیری را كه با اشتیاق سی‌دی‌ها و آثار آنها را خریداری می‌كنند. ساخت سریال در شبكه نمایش خانگی ایران تجربه تازه‌ای است كه كارگردان‌ها، تهیه‌كننده‌ها و مخاطبان كسب می‌كنند؛ تجربه‌ای كه ادامه آن به نوعی در هاله‌ای از ابهام است.

از سوی دیگر نمی‌دانیم سیر تولید سریال‌هایی از این دست چه تاثیری بر روند تولیدات تلویزیون دارد از این‌رو روند تولیدات سریال‌های شبكه نمایش خانگی را با برخی از كارشناسان این حوزه در میان گذاشتیم و نظر آنها درخصوص كم و كیف تولید این سریال‌ها و همچنین تاثیرات متقابل تلویزیون و تولید سریال در نمایش خانگی بر یكدیگر را نیز جویا شدیم.

مهدی فخیم‌زاده كه از كارگردان‌های خوش سابقه در تلویزیون است ساخت سریال در تلویزیون را به یك ماراتن تمام عیار تشبیه می‌كند و می‌گوید: رقابت بین مدیران شبكه‌های تلویزیون از یك سو و كارگردان‌ها از سوی دیگر بویژه در ایام ماه مبارك رمضان یا سریال‌های نوروز از مسائل و مباحث مهم در عرصه سریال‌سازی است كه در یك سال اخیر بسیار مطرح شده است؛ ولی دركنار این ماراتن موضوع حائز اهمیت اضافه شدن بحثی به نام تولید سریال در شبكه نمایش خانگی است كه با تولید و عرضه 2 سریال قلب یخی و قهوه تلخ این موضوع به تازگی مطرح شده است.

مهدی فخیم‌زاده كه مردم او را به عنوان یكی از موفق‌ترین كارگردان‌های تلویزیونی در عرصه ساخت داستان‌هایی با موضوعات پلیسی و جنایی می‌شناسند در ادامه می‌گوید: تولید سریال در شبكه نمایش خانگی نه تنها نفی‌كننده تولیدات تلویزیونی نیست بلكه تاثیرات مثبتی هم بر این رسانه دارد. این كارگردان در توضیح صحبت‌های خود می‌گوید: اگر شبكه نمایش خانگی را به عنوان یك رسانه در نظر بگیریم، متوجه می‌شویم كه این رسانه در كنار تلویزیون حركت می‌كند . هریك فعالیت‌های خود را انجام می‌دهند و مانعی برای انجام فعالیت‌های یكدیگر ایجاد نمی‌كنند، اما آنچه در این بین اهمیت دارد طرح این موضوع است كه اصولا مخاطب تا چه اندازه به دیدن سریال از طریق شبكه نمایش خانگی علاقه‌مند است و آیا این پدیده نوظهور دوام و بقا خواهد داشت؟ وی در ادامه می‌گوید: پاسخ به این سوال تا اندازه‌ای دشوار است. اما باید منتظر ماند و به آینده چشم دوخت و بعد از این 2 سریال درباره ادامه تولید سریال در شبكه نمایش خانگی قضاوت كرد.

رقابت سازنده است

مهران مهام، تهیه‌كننده سریال‌های پر بیننده تلویزیونی هم با صحبت‌های فخیم‌زاده موافق است. او درباره سریال‌سازی در شبكه نمایش خانگی می‌گوید:‌ با توجه به محدودیت‌ها و كمبودهایی كه در بحث سریال‌سازی در گونه‌های مختلف وجود دارد ساخت سریال در شبكه نمایش خانگی پدیده مثبتی است و مطمئن هستم كه در دراز مدت تاثیرات خوبی بر تولیدات تلویزیونی می‌گذارد، اما نكته‌ای كه نباید فراموش كرد، این است كه سریال‌های تولید شده در شبكه نمایش خانگی فقط اوقات فراغت مخاطب را پر می‌كند و در نهایت تاثیری بر تعداد مخاطب ندارد و جایگاه رسانه ملی در میان مردم باقی خواهد ماند.وی در ادامه صحبت‌های خود ایجاد رقابت بین تولیدكنندگان سریال‌های تلویزیونی و سریال‌های موجود در شبكه نمایش خانگی را مثبت ارزیابی می‌كند و می‌گوید: یكی از مسائل مهم در حوزه تولید فیلم یا سریال در شبكه نمایش خانگی توجه به محتوای آثار است. چراكه بعضا آثاری تولید می‌شود كه نه‌تنها نیاز مخاطب برای دیدن انواع گونه‌های موضوعی را برطرف نمی‌كند بلكه سطح محتوایی آثار را در حد بسیار نازلی پایین می‌آورد از همین رو اگر مدیران شبكه نمایش خانگی نظارت خوبی برتولید محصولات خود داشته باشند قطعا شرایط مناسبی برای ایجاد یك رقابت سازنده فراهم می‌شود. البته ناگفته نماند كه نیروهای فعال در شبكه نمایش خانگی پرورش یافته سازمان صدا و سیما هستند.

آرش معیریان، كارگردان سینما كه به تازگی با ساخت سریال اینجا تهران است وارد عرصه سریال‌سازی در تلویزیون شده است نظری دیگر دارد. او می‌گوید: تماشای سریال در بین مخاطب ایرانی تعریف خاص و منحصر به فردی دارد و تماشاگر سریال را به عنوان مجموعه‌ای كه رایگان پخش می‌شود، می‌شناسد و مورد استفاده قرار می‌دهد، حال اگر تولیدات متناسب با خواست مخاطب نباشد، رفته‌رفته تماشاگر خود را از دست می‌دهد.

وی می‌افزاید: اگرچه ممكن است سریال‌سازی در بخش خصوصی به دلیل هزینه‌اش با استقبال مواجه نشود، اما اگر مدیران تلویزیونی تولید آثار جذاب همراه با نوآوری را در دستور كار قرار ندهند تماشاگر خواه ناخواه به سریال‌های تولید شده در نمایش خانگی توجه نشان خواهد داد؛ البته این توجه فی نفسه بد نیست، اما باید متوجه باشیم تولیدات تلویزیون به عنوان رسانه ملی باید در جایگاه ویژه‌تری نسبت به شبكه نمایش خانگی قرار داشته باشد.

فعالیت شبكه نمایش خانگی همسو با تولیدات تلویزیون است

سعید رجبی فروتن، مدیر كل دفتر همكاری‌های نمایش خانگی ‌ وزارت ارشاد، فعالیت‌‌ شبكه نمایش خانگی را همسو با تولیدات تلویزیون می‌داند و می‌گوید: فعالیت‌های این دو رسانه یك هدف یعنی جذب مخاطب با شیوه‌های متفاوت را دنبال می‌كنند. وی می‌افزاید: مختصات و اقتضائات رسانه تلویزیون و شبكه نمایش خانگی با یكدیگر متفاوت است و همكاری این دو می‌تواند برتعداد مخاطبان داخل كشور و همچنین مخاطبان فارسی زبان بیفزاید به همین دلیل تولیدات شبكه نمایش خانگی را مغایر با اهداف رسانه ملی نمی‌دانم و معتقدم این دو دركنار هم نوعی هم افزایی در جهت فعال كردن ظرفیت‌های خفته تولید سریال و همچنین گسترش دامنه مخاطب دارند.فروتن با ذكر این نكته كه بسیاری از صاحب‌نظران علوم ارتباطات بر این عقیده هستند كه سریال‌هایی به دلیل تعدد قسمت‌ها در دراز مدت ماندگاری بیشتری بر ذهن و ضمیر مخاطب می‌گذارد، می‌گوید: از همین رو هم رسانه ملی و هم رسانه نوپایی چون شبكه نمایش خانگی می‌توانند آگاهانه و براساس مختصات هر رسانه و با توجه به خطوط قرمز و چارچوب‌های ارزشی و فرهنگی در جذب مخاطب تلاش كنند و هدف این تلاش می‌تواند كم كردن مخاطبان شبكه‌های ماهواره‌ای نیز باشد.

مدیر كل دفتر همكاری‌های نمایش خانگی وزارت ارشاد در صحبت‌های خود به نكته قابل تاملی اشاره می‌كند. او می‌گوید: تولید سریال در شبكه نمایش راهی برای مبارزه با ورود سریال‌های فارسی زبان یا دی‌وی‌دی سریال‌های خارجی است كه در یك سال اخیر بسیار مرسوم شده است.

مهدی فخیم زاده با نظر سعید فروتن موافق است، او می‌گوید: باید منتظر گذر زمان بود تا آینده تولید و پخش سریال‌های شبكه نمایش خانگی را به درستی دریافت؛ تولیداتی از این دست بی‌تاثیر بر ورود سریال‌های خارجی نیست. اما در یك نگاه كلی من با هرگونه محدودیت مخالف هستم و معتقدم كه ممانعت از ساخت سریال در شبكه نمایش خانگی راهی اشتباه است.

آرش معیریان اما نظری دیگر دارد، او می‌گوید: به نظر من تولید سریال در شبكه نمایش خانگی نمی‌تواند رقیب جدی ‌ شبكه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان باشد چراكه آثار خارجی به لحاظ كیفیت ساخت، هزینه‌های صرف شده برای تولید و همچنین سوژه‌های ناب از سریال‌های داخلی بسیار سرتر است و اگر دو سریال توزیع شده در شبكه نمایش خانگی را به عنوان تجربه‌های تازه با آثار خارجی مقایسه كنیم متوجه این نابرابری در تولید می‌شویم.

سعید رجبی فروتن اما می‌گوید: 2 سریال عرضه شده در شبكه نمایش خانگی اولین تجربه‌های ساخت سریال در این شبكه است، او در توضیح این مطلب می‌گوید: رعایت محتوای آثار و به كارگیری تجهیزات روز صوتی و تصویری یكی از نكاتی است كه می‌تواند در جذب مخاطب مفید واقع شود، از سوی دیگر هنوز میزان استقبال مخاطبان و پیام‌های مردمی را دریافت نكرده‌ایم تا متوجه نوع نگاه مخاطب نسبت به تولید سریال در شبكه نمایش خانگی شویم به همین دلیل باید بازخوردها را بررسی كرد و بعد در مورد توانایی مقابله با شبكه‌های فارسی زبان اظهارنظر كرد؛ اما با همه این اوصاف اعتراف می‌كنم ساخت سریال در شبكه نمایش خانگی اولین تجربه‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است و اجازه می‌خواهم كه تعبیر آزمون و خطا را در این مورد به كار گیرم و بگویم كه در حال حاضر در حال تمرین و تجربه در این زمینه هستیم.

وی در ادامه می‌افزاید: با تمام اما و اگرهای موجود مطمئن هستم تهیه‌كنندگان سرمایه‌گذاران در كمین سرمایه‌گذاری در حوزه سریال‌سازی در شبكه نمایش خانگی هستند و به دقت وضعیت استقبال و فروش این دو سریال را بررسی می‌كنند تا در فرصت مناسب، آمادگی برای ساخت سریال را به شبكه نمایش خانگی اعلام كنند.

سریال‌سازی در تلویزیون لذتبخش‌تر است

صحبت‌های مدیر كل دفتر همكاری‌های نمایش خانگی وزارت ارشاد به اینجا كه می‌رسد مناسب می‌بینم از مهران مهام به عنوان تهیه‌كننده تلویزیون این سوال را بپرسم كه آیا حاضر است در صورتی كه شرایط ساخت سریال در شبكه نمایش خانگی پیش آید رسانه ملی را رها كند و برای ساخت سریال در شبكه نمایش خانگی سرمایه‌گذاری كند؟ این تهیه‌كننده در پاسخ می‌گوید: تا همین لحظه از طریق واسطه‌های بسیار سفارش ساخت سریال در شبكه نمایش خانگی را داشته‌ام اما كاركردن در تلویزیون را به كار در شبكه خانگی ترجیح می‌دهم چراكه كار كردن در تلویزیون برای من لذت‌بخش‌تر است و حس غریبی به كار در رسانه ملی دارم و فكر می‌كنم لذت فعالیت و كسب تجربه در عرصه تلویزیون را در هیچ رسانه دیگری حتی سینما نمی‌توانم حس كنم. به عنوان مثال پس از پخش سریال نرگس و دلنوازان و به دنبال آن استقبال مخاطب احساس خوبی به من دست داد كه این احساس را با هیچ برنامه و عدد و رقمی عوض نمی‌كنم چراكه قدرتی كه تلویزیون دارد هیچ رسانه‌ای ندارد.تداوم فعالیت در این عرصه و نگاه خوش‌بینانه نسبت به تداوم ساخت سریال در شبكه نمایش خانگی تبدیل شدن این حرفه به یك شغل پر درآمد را تداعی می‌كند. این موضوع را با آرش معیریان مطرح می‌كنم او می‌گوید: تلویزیون همواره بیننده خاص خودش را دارد بنابراین نمی‌توان به ساخت سریال در شبكه نمایش خانگی به عنوان یك حرفه پردرآمد نگاه كرد. كارگردان سریال «اینجا تهران است» در توضیح این مطلب می‌گوید: به نظر من ساخت سریال در شبكه نمایش خانگی در شرایط فعلی می‌تواند به عنوان یك رقیب جدی برای تلویزیون مطرح شود، اما در یك نگاه كلی قابلیت همه‌گیر و بویژه رایگان بودن را نخواهد داشت و این در حالی است كه اگر توانمندی كارگردان‌های تلویزیونی افزایش یابد و امكانات مناسب در اختیار گرفتن ایده‌های جدید را داشته باشند آنها می‌توانند مخاطبان خود را حفظ كنند، البته منظور از دست دادن مخاطب نیست چراكه تلویزیون بیننده‌های خود را در هر شرایطی دارد، اما با یك برنامه‌ریزی درست در تولید می‌تواند خوراك مناسب‌تری را به بیننده بدهد ضمن این‌كه فعالیت این دو رسانه در كنار هم به معنای نفی یكدیگر نیست.

مهران مهام، تهیه‌كننده تلویزیون از زاویه دیگری این موضوع را بررسی می‌كند و می‌گوید: من مطمئن هستم اگر دوستان و همكارانی كه در عرصه شبكه نمایش خانگی فعالیت می‌كنند كیفیت محتوایی آثار خود را ارتقا دهند، می‌توانند به موفقیت این حوزه نمایشی امیدوار باشند، اما در نهایت معتقدم كه تولید سریال در شبكه نمایش خانگی نمی‌تواند به یك صنعت درآمدزا و مستمر تبدیل شود.

تولیدات نمایش خانگی توان برابری با محصولات خارجی را ندارد

اكبر خواجویی، كارگردان پیشكسوت تلویزیون كه مخاطبان او را با اثر ارزشمند پدرسالار در تلویزیون می‌شناسند نگاه متفاوتی به این قضیه دارد. او می‌گوید: شبكه نمایش خانگی می‌تواند راه تازه‌ای برای ورود به عرصه سریال‌سازی باشد.

وی در پایان صحبت‌های خود در پاسخ به این سوال كه تولید سریال در شبكه نمایش خانگی می‌تواند سد راه ورود محصولات خارجی باشد، می‌گوید: در هیچ زمینه‌ای در حوزه نمایش توان رقابت با محصولات خارجی وجود ندارد چراكه مخاطب پرداخت به ایده‌های تازه را دوست دارد پس بهتر این است كه در عرصه شبكه نمایش خانگی راه خود را پیش بگیریم و به تولید انبوه باكیفیت مناسب فكر كنیم.