صندوقچه جایزه های ادبی(3)

جایزه ادبی من بوکر

Man Booker InternationalPrize

جشن انگلیسی

جایزه ادبی «بوکر من» یکی از جایزه های معروف ادبیات جهان است که سال 1969 تاسیس شد و به بهترین و جدیدترین رمان انگلیسی اهدا می شود.متولیان این جایزه که به «من بوکر» هم معروف است ، می گویند هر رمان جدید انگلیسی که در هر جای دنیا نوشته شود می تواند در این رقابت شرکت کند. بعضی منتقدان معتقدند برندگان از میان نویسندگان  انگلستان و مستعمره های آن انتخاب می شوند. به این ترتیب پس از انگلستان ؛ ایرلند، اسکاتلند، استرالیا، هند و ... گزینه های اصلی برای جایزه هستند.

تا سال 2002 بخش نقدی جایزه ادبی « من بوکر» 21هزار پوند بود، اما از هشت سال پیش تا امروز گروهی به نام «من» پشتیبانی جایزه را قبول کردند و این رقم را به 50هزار پوند رساندند. به همین دلیل کلمه «من»به جایزه ادبی «بوکر» اضافه شد. این جایزه هر دو سال یک بار برگزیده ها را انتخاب می کند.

در سال 2005 جایزه ادبی مشابهی به نام بوکر تاسیس و قرار شد به کتاب برگزیده هر نویسنده زنده ای در هر جای دنیا جایزه بدهد. روس ها هم در سال 1992 نسخه روسی جایزه بوکر را با ساز و کار مشابهی، راه انداختند. اما متولیان جایزه بوکر ، بخش آسیایی جایزه بوکر را هم راه انداختند و بعد اتفاق جالبی افتاد :«بوکر عربی» هم به جمع جایزه های قبلی اضافه شد.

عرب ها معمولا طرفدار چنین کارهایی نیستند و تقریبا همه به این نتیجه رسیدند که بوکر عربی کار دولت امارات است. چون آنها به طرح فرهنگ، ادب و هنر عربی در جهان علاقه دارند.

صاحبان جایزه بوکر از این علاقه و پیشنهاد امارات استقبال کردند و چون قرار شد اسپانسر بوکر عربی امارات باشد، با آنها موافقت کردند. بالاخره بوکر عربی با هدف اهدای جایزه به بهترین نویسنده عرب، 13 تیر سال پیش کارش را شروع کرد. مشهورترین نویسندگان عرب عضو این موسسه هستند. فرق بوکر عربی با بوکر انگلسی ظاهرا فقط در زبان و میزان جایزه نقدی آن است. به برندگان بوکر عربی 50هزار دلار آمریکا می دهند. بعد از اعتراض بعضی داوران و منتقدان عربی قرار شد جایزه بوکر انگلیسی به بهترین داستان یا رمان انگلیسی داده شود البته کتاب های دیگری هم که به زبان های دیگر نوشته شده، اما ترجمه انگلیسی دارند، می توانند در بوکر انگلیسی شرکت کنند که جنبه بین المللی جایزه حفظ شود! نسخه های روسی و عربی هم که در بخش های جداگانه بررسی می شوند.

چه کسانی ، چطور برنده را انتخاب می کنند؟

هر سال کمیته ای در موسسه بوکر به نام «کمیته مشاوران» تشکیل می شود. یک نویسنده ، دو ناشر، یک کارگزار ادبی، یک کتابفروش، یک کتابدار، یک نماینده از گروه من (پشتیبان مالی جایزه) و سه نماینده بنیاد بوکر عضو این کمیته هستند. رئیس کمیته معمولا کسی است که از میان سه نفر نماینده بنیاد بوکر انتخاب می شود . مثل همه جایزه های ادبی، در بوکر هم مهمترین مسئولیت کمیته مشاوران انتخاب اجزا و رئیس هیات داوران است.

تجزیه و ترکیب هیات داوران

سرانجام کمیته مشاوران، یک منتقد ادبی، یک استاد دانشگاه، یک ویراستار ادبی، یک نویسنده و یک چهره سرشناس ادبی را به عنوان هیات داوران معرفی می کند و کار تمام می شود. مرحله بعدی کار به دست ناشران انجام می شود. ناشران باید دو عنوان کتاب جدید را که در سال های مورد داوری منتشر کرده اند به بنیاد بوکر معرفی کنند. در بوکر هر سال علاوه بر این کتاب ها، کتاب نویسندگانی هم که قبلا جایزه بوکر را گرفته یا در ده سال گذشته از چهره های برتر و فهرست نهایی بوده اند، بررسی می شود. ناشران باز هم می توانند پنج عنوان کتاب دیگر را به انتخاب خود معرفی کنند که نام این کتاب ها تا آخرین مرحله محرمانه است. داوران ابتدا یک فهرست اولیه و سپس فهرست نهایی با نام شش کتاب را اعلام می کنند و موضوع رسانه ای می شود. برای این که کتابی در این فهرست شش تایی جا باز کند، باید مورد حمایت حداقل یکی از داوران قرار گیرد. نکته جالب این که در پایان- صرف نظر از نتیجه همه نویسندگانی که نام کتابشان در فهرست نهایی معرفی شده- یک نسخه جلد چرمی از کتابشان را همراه 2500 پوند دریافت می کنند.

جایزه ها و آدم ها

نگاهی به ترکیب نویسنده ها و ملیت آنها نشان می دهد، جایزه بوکر بیشتر وقت ها از آن بریتانیا یا مستعمره های بریتانیایی است!

حنانه حیدری

تهیه و تنظیم : بخش ادبیات تبیان