200 نکته در سخنوری (قسمت3)

در دوشماره پیشین، 37 نکته از این مجموعه را از نظر گذراندید؛ در بخش اول این مقاله 13 نکته گذشت که مربوط به «تعریف سخنرانی» و «اهداف سخنرانی» بود. در بخش دوم 24 نکته درباره «عوامل مؤثر در سخنرانی» را دیدیم.

برای دیدن قسمت اول و قسمت دوم این مقالات، روی لینک مربوط کلیک نمایید.

چهار. اصول سخنرانی

38. یکی از اصول مهم سخنوری، شناخت مخاطب است؛ زیرا رشته سخنوری، مانند رشته پزشکی، نوعی نسخه پیچی است و نسخه پیچی پیش از شناخت بیمار، کاری مشکل زا و گاه خطرآفرین است. این شناخت می تواند در ابعاد گوناگون، مانند بعد فرهنگی، اخلاقی، تربیتی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و علمی، بررسی شود و مورد تامل قرار گیرد.

مثلا در بعد علمی، سخنرانی برای استادان حوزه و دانشگاه، با سخنرانی برای طلاب و دانشجویان متفاوت خواهد بود.

39. هنگام مطالعه  «مطالب»، برای تدوین محتوای سخن خود به دو چیز، خوب بیندیشید: یکی فهم مطالب برای خود و دیگری روش تفهیم مطالب برای شنوندگان خود که گاه امر دوم از امر اول مهمتر و سخت تر است.

فی المثل، چنانچه برای «بازاریان» و در زمینه «گرانفروشی» می خواهید سخن بگویید، باید مطالعه و فکر کنید که زشتی گرانفروشی را با روش مستقیم یا با روش غیر مستقیم به آنان تفهیم نمایید.

40. در سخنرانی تان - جز در موارد ضروری - فقط از «یک موضوع » سخن بگویید و همان را برای مخاطبان خود خوب پرورش دهید و از پرداختن به «موضوعات گوناگون» و با روش «کشکولی» خودداری ورزید؛ زیرا تبیین خوب و کامل یک موضوع، از بیان ناقص چند موضوع گوناگون به مراتب بهتر و مؤثرتر است.

41. «متنوع » سخنرانی کنید تا شنوندگان متنوع شما همگی جذب سخنان شما شوند. از راهکارهای آن، ایجاد تنوع در مواد، ابزارها، قالبها و روشهای سخنوری است.

مثلا چون ممکن است در میان شنوندگانتان دانشجویان و دانشوران نیز حضور داشته باشند، از مطالب علمی نیز استفاده کنید. یا چون امکان دارد در میان شنوندگان شما کسانی که اهل شعر و ادب هستند، حضور داشته باشند، از اشعار و قطعات زیبا هم استفاده نمایید. و یا چون احتمال دارد در میان مخاطبانتان، کودکان و نوجوانان نیز شرکت کرده باشند، داستانها و خاطرات جالب را نیز بیان کنید.

42. کیفیت و کمیت سخن خود را بر مبنای حد «متوسط » معلومات و اطلاعات و توان جسمی و فکری و روحی شنوندگان قرار دهید.

43. موضوع و مطالب سخنرانی خود را با رعایت ویژگیهای زیر برگزینید: مورد علاقه گوینده؛ برخوردار از منابع کافی و معتبر؛ مورد نیاز شنونده؛ متناسب با شرایط زمان؛ متناسب با شرایط مکان؛ متناسب با شرایط مخاطبان؛ برخوردار از تسلط علمی گوینده بر آن؛ مهم از نظر گوینده و شنونده.

پنج. نکات پیش از سخنرانی

44. هر یک ساعت سخنرانی ممکن است چندین ساعت مطالعه لازم داشته باشد. پس تا می توانید، مطالعه پیش از سخنرانی را فراموش نکنید، هرچند سخنور ورزیده ای باشید.

45. در آغاز راه، شایسته است که مطالب سخنرانی خود را پیش از اجرا، در خانه و یا محل دیگری تمرین کنید. این تمرین را یا می توانید در حضور جمع، یا به صورت فردی انجام دهید و یا می توانید آن را روی نوار، ضبط نمایید و به آن گوش دهید و سپس نواقص آن را برطرف کنید تا به مرور زمان، سخنوری موفق شوید.

46. سخنور باید از نظر ظاهر، مرتب و تمیز باشد. از این رو، بایسته است که پیش از حضور در جلسه سخنرانی، سر و وضع، چهره، یقه، عمامه و لباس خود را در آینه ای ببینید و پس از اطمینان، به سخنوری بپردازید؛ زیرا گاهی ممکن است موهای سر، شانه نکرده، یا یقه لباس، ورآمده و یا لکه ای جوهر، یا چربی، روی لباس شما ریخته شده باشد.

47. پیش از سخنرانی، به خود تلقین کنید که حامل پیامی هستید و باید آن را بگویید و همه منتظر دریافت پیام شما هستند. از این رو، ترس و اضطراب کمتری به شما روی خواهد آورد و یا حتی هیچ گونه ترس و اضطرابی به دل شما راه نخواهد یافت.

48. پیش از سخنرانی، درباره آن بیندیشید که چگونه آن را آغاز کنید، چگونه آن را ادامه دهید و چگونه آن را به پایان برید و به طور کلی، چگونه آن را بیان نمایید.

به طور مثال، آیا سخنرانی خود را با آیه ای از قرآن یا حدیثی ازمعصومان علیهم السلام و یا چند بیت شعر آغاز کنید؟ و آیا این آیه یا حدیث و یا شعر، می تواند کدام آیه یا حدیث و یا شعر باشد؟

49. برای سخنرانی خود، طرح مناسب و چارچوب کلی داشته باشید و پیش از سخنرانی، آن را برای خود ترسیم کنید تا در هنگام سخنرانی، مطالب را فراموش ننمایید.

50. برای پاسخگویی به پرسشهای احتمالی شنوندگان، قبلا خود را آماده کنید. این پرسشها را می توانید خودتان با تفکر در موضوع یا با مشورت با صاحب نظران در آن موضوع یا با مراجعه به کتابها و منابع نوشته شده در آن موضوع و یا حتی با کمک گرفتن از خود شنوندگان بیابید.

51. قبل از سخنرانی دقت نمایید که اگر نکته ای مبهم و تاریک در محتوای سخنرانی شما وجود دارد، آن را روشن و یا حذف کنید.

52. پیش از سخنرانی استراحت نمایید و از خوردن غذا به حد اشباع بپرهیزید تا با شکمی پر و انباشته از غذا سخنرانی نکنید. همچنین از خوردن چیزهایی مانند «نوشابه » و... خودداری ورزید.

53. شایسته است که چند دقیقه ای پیش از وقت، به محل سخنرانی خود بروید و از آنجا دیدن کنید تا از کیفیت و کمیت محل سخنرانی و شنوندگان خویش مطلع شوید.

54. پیش از سخنرانی، تاحدی که می توانید، از شرایط فرهنگی، اخلاقی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی شنوندگان خود آگاه شوید و سخنرانی خود را باتوجه به آن شرایط ایراد نمایید.

به طور نمونه، اگر مخاطبان شما دارای شرایط اقتصادی ومالی خوبی نیستند، از آنان - برای امور خیریه و مانند آن - کمکهای مالی و... درخواست نکنید.

55. در صورت لزوم، پیش از سخنرانی، نقشه، لوحه، فیلم، اسلاید، اورهد و مانند آن را آماده کنید تا زمان سخنرانی شما با انجام دادن این گونه کارها تلف نشود.

56. در صورتی که پیش از سخنرانی شما شخص دیگری نیز سخنرانی می نماید، سعی کنید، چند دقیقه زودتر از موعد مقرر خودتان، در محل سخنرانی حاضر شوید تا از موضوع و محتوای سخنان او و به ویژه مثلا مرثیه ای که در پایان سخنرانی اش می خواند، آگاه شوید. با این کار، هم به این سخنران احترام گذاشته اید، و هم از تکرار موضوع و مرثیه برای شنوندگان خود دوری جسته اید.

57. برای آرامش بیشتر در سخنرانی، پیش از سخن گفتن، چند نفس عمیق بکشید.

58. پیش از سخنرانی، صدای بلندگو را آزمایش و تنظیم نمایید و فاصله مناسب خود با آن را در نظر بگیرید و تلاش کنید تا صدای نابهنجار و یا سوت دلخراش از آن تولید نشود، مثلا دهان خود را به میکروفون نچسبانید.

59. در صورت امکان، از بانیان و برگزارکنندگان مجلس سخنرانی خود بخواهید که هنگام سخنرانی شما از دادن آب، چای، خرما، حلوا، شیرینی و مانند آن، به شرکت کنندگان خودداری ورزند تا تمرکز حواس شما و آنان از بین نرود و کنترل مجلس نیز به هم نخورد.

ادامه دارد...

پدیدآورنده: عبدالرحیم موگهی

منبع: شمیم یاس، شماره 3

تنظیم برای تبیان: رهنما، گروه حوزه علمیه