راه جهانی شدن ادبیات؟
علی‌اصغر شیرزادی:
راه جهانی شدن ادبیات از توجه به دفاع مقدس می‌گذرد
راه جهانی شدن داستان و رمان از توجه به مضمون‌های جنگ و دفاع مقدس می‌گذرد. علی‌اصغر شیرزادی داستان‌نویس با بیان اینکه در سال‌های اخیر خلاف آنچه انتظار می‌رفت، نگارش یا انتشار رمان‌های درخشانی در حوزه دفاع مقدس را شاهد نبودیم، گفت: باید در جهت تولید آثاری تراز اول برای راه گشودن و طرح موضوع دفاع مقدس در دید دنیا گام برداشت.
او در عین حال گفت: در زمینه خاطره‌نویسی دفاع مقدس یا داستان مستند، نسبت به سال‌های گذشته کارهای خوبی انجام شده است که این به دلیل به عرصه آمدن نویسندگان جوان و خلاق به همراه نویسندگانی است که تجربه مستقیم حضور در جنگ را داشته‌اند.
او افزود: امروز جوانانی به عرصه نویسندگی حوزه دفاع مقدس وارد شده‌اند که در جنگ حضور نداشتند یا در آن زمان کودک بود‌ند؛ ولی بر قدرت کاربرد عنصرهای لازم برای نوشتن خاطره یا داستان مستند مسلط اند، زبان و بیان شسته و رفته‌ای دارند و از همه مهم‌تر این فرصت را یافته‌اند که به پژوهش بپردازند تا درباره آنچه می‌خواهند بنویسند، بیشتر بدانند.
به گفته شیرزادی، اغلب این نویسندگان دارای قریحه و انگیزه نیرومندی هستند و با فاصله گرفتن از موضوع یا با خونسردی خلاق و نگاه کردن به آن دوران توانسته‌اند نسبت به آثار یکی، دو دهه قبل کارهای درخوری تولید کنند. این داستان‌نویس با اشاره به دسته دیگری از نویسندگان که دوران دفاع مقدس را دیده و در آن حضور داشته‌اند، گفت: در سال‌های اخیر، حبیب احمدزاده، احمد دهقان و مجید قیصری از جمله نویسندگانی هستند که تجربه مستقیم و بدون واسطه‌ای از دوران دفاع مقدس دارند؛ به این معنا که هر سه نفر در کسوت جنگ‌آور و رزمنده مستقیما به مدت چند سال در جبهه‌ها حضور داشته‌اند و خوشبختانه به دلیل اینکه قریحه و استعداد داستان‌نویسی دارند، آثاری که تاکنون از آن‌ها منتشر شده، از هر لحاظ متفاوت است.
او افزود: این سه داستان‌نویس علاوه بر قریحه و ذوق و استعداد، که شرط لازم ولی ناکافی برای نویسندگی است، از تجربه مستقیم و بدون واسطه برخوردارند؛ به همین دلیل آثارشان حتی در یک برش کوتاه، دارای قوت، قدرت و درخشش است و خوشبختانه هرچقدر هم که پیش آمدند، توانستند بر وجوه و سویه‌های به شدت مهم داستانی در صناعت داستان‌نویسی مسلط شوند.
شیرزادی اظهار کرد: کاملا پیداست که دغدغه اصلی و مشغله ثابت ذهن این نویسندگان، داستان‌نویسی بوده است و با نگاهی به پرونده نویسندگی و سیر تاریخی نوشتن آن‌ها، پیوسته در حدی که مجال یافته‌اند، بر مهارت‌هایشان افزوده‌اند؛ به همین دلیل، کارشان در هر زمان متفاوت است.
این منتقد ادبی با نگاهی به عرصه داستان‌نویسی دفاع مقدس در سال‌های اخیر، گفت: اگر نخواهیم سرسری بگذریم یا کلی‌گویی کنیم، باید بگوییم که متأسفانه شاهد آن هستیم که برخلاف آنچه انتظار می‌رفت، کارهای درجه اول و رمان‌های درخشان در این حوزه نوشته نشده است، حتی شاهد نگارش و انتشار رمان‌هایی که در بهترین حالت از خط متوسط گذشته باشند، نیز نبودیم. به گفته وی این امر علت‌های چندگانه‌ای دارد که مهم‌ترین آن این است که عده‌ای از کسانی که در این حوزه وارد شدند، خیلی سهل‌انگارانه دست به کار شدند و به هر تقدیر از این نقیصه برکنار نبودند و علاوه بر اینکه تجربه حضور در جنگ را نداشتند، دارای تخیل قدرتمند نیز نبودند تا بتوانند با تکیه بر تحقیق و پژوهش، کار درخوری عرضه کنند. شیرزادی ادامه داد: به علاوه در کاربرد عنصرهای داستانی و آنچه نامش تکنیک و صناعت داستان‌نویسی یا توانمند شدن برای به کار بردن شگردهای ظریف این کار است، توانایی کافی را ندارند و حاصل کارشان در بهترین حالت گرفتار خط متوسط است و در نتیجه بازتابی ندارد.
به اعتقاد این نویسنده، به رغم وقایع شگرفی که در دوران مقدس رخ داده است، به گونه‌ای که اگر در یک ساعت از آن دوران مکث کنیم، درخشش و پویایی و افتخار را می‌بینیم، آثاری که بازتاب‌دهنده واقعی این اتفاقات باشد، تولید و عرضه نشده‌اند که این امر به تأمل بسیار بیشتری از گذشته نیاز دارد. شیرزادی در ادامه عنوان کرد: ادوات داستانی دفاع مقدس به بررسی همه‌سویه نیاز دارد؛ باید سمینار گذاشت و نظرخواهی کرد. البته پژوهش و آسیب‌شناسی این عرصه را باید به اهلش سپرد؛ نه کسانی که به رغم حسن نیت، اهلیت این کار را ندارند.
به گفته این نویسنده، زمان طولانی از دوران هشت‌ساله جنگ تحمیلی گذشته؛ ولی آنچه آن را از دیگر جنگ‌ها و وقایع تاریخی متمایز ساخته، حضور خالصانه مردم در صحنه است. جنگ هشت‌ساله را بدنه نیرومند این سرزمین اداره کرده‌اند. او افزود: نویسندگان حوزه دفاع مقدس باید به این تفاوت ماهوی به عنوان مهم‌ترین رکن در داستان‌نویسی و خاطرات جنگ توجه کنند؛ چرا که این تفاوت بنیان، درست نگریستن به دفاع هشت‌ساله مردم ایران است. شیرزادی تصریح کرد: در عین حال باید توجه کرد که ما در ساختن ما به ازای داستانی اتفاقات دوران دفاع مقدس، با شعارزدگی، کار سطحی و تولید چیزی شبیه پوسترهای یک‌بار مصرف سر و کار نداریم؛ بلکه باید به سوی تولید آثاری تراز اول برویم.
او در عین حال گفت: عنصر ممیزی و تک‌بعدی نگاه کردن به این موضوع نیز به خلق آثار درخشان در این حوزه صدمه زده است و باید در رفع این مانع نیز کوشش کرد.
تهیه و تنظیم : بخش ادبیات تبیان
