كشتار در كشمیر، چرا؟

بخش سیاسی - كشمیر در ماه های گذشته روز های پر التهابی را پشت سر گذاشته است. اهالی مسلمان كشمیر علی رغم برقراری مقررات منع رفع و آمد در روز های گذشته تظاهرات های اعتراض آمیزی را جهت محكوم كردن اهانت به قرآن برنامه ریزی كردند كه به درگیری با پلیس و بر جای ماندن چند كشته و زخمی منجر شد. مردم این منطقه علی رغم فشارهای زیادی مانند برقراری حكومت نظامی، هر روز تظاهرات خود را برای عقب نشینی نیروهای نظامی و شبه نظامی هند و همچنین رسیدن به خواسته های خود ادامه می دهد كه البته تظاهرات های سه ماهه گذشته در این منطقه 105 كشته برجای گذاشته است. تظاهرات كنندگان خواستار استقلال کشمیر، رسیدگی به وضعیت بد زندگی مردم و تبعیض‌های اعمال شده علیه مسلمانان در این منطقه و عقب نشینی نیروهای نظامی هند هستند.

ریشه این بحران در كجاست؟‌

ریشه بحران کشمیر به زمان تقسیم شبه قاره (اوت سال 1947م) برمی گردد که انگلستان در طرح تقسیم این منطقه وسیع تکلیف این منطقه را در هاله ای از ابهام باقی گذاشت و زمینه را برای شکل گیری نزاع مستمر بین پاکستان و هند فراهم نمود، به طوری که تاکنون این دو کشور بر سر مسائل مربوط به كشمیر چهار بار (سالهای 1948، 1965، 1971 و 1999)  با یکدیگر درگیری نظامی پیدا کرده و در طول این مدت نیز بارها درگیری های پراکنده مرزی در منطقه کشمیر داشته اند. از سوی دیگر، این بحران به رقابت تسلیحاتی گسترده در جنوب آسیا و دو قدرت مزبور کمک نموده و نوعی تکامل سلاح هسته ای و اتمی را در این دو كشور باعث گردیده است. همچنین دولت های هند و پاکستان بارها با یکدیگر بر سر اختلافات دو جانبه مذاکره نموده و حتی پس از جنگ 1971 موافقت نامه معروف "سیملا" را در 1972  امضا كردند و سازمان ملل متحد نیز طی دو قطعنامه در سال های 1948 و 1949، سرنوشت مردم کشمیر را به عهده خود آن ها گذاشت اما هند كه بحران كشمیر را جزء مسائل داخلی خود تلقی می كند از انجام موافقت نامه ها و قطعنامه ها سر باز زده و هر نوع دخالت دولت ها و مجامع بین المللی را در امور کشمیر رد نموده است.

شورش و نا آرامی در کشمیر از سال 1989 شروع شده است و پیوسته تا كنون ادامه داشته است. شبه نظامیان مسلمان مخالف حکومت هند در کشمیر با هدف الحاق دو بخش این سرزمین به پاكستان و یا استقلال آن از هند در سال 1989 میلادی دست به شورش مسلحانه زدند که از آن زمان تا كنون بیش از 40 هزار نفر در این راه کشته شده‌اند. از آن زمان تا کنون ادعای مقامات هندی این است که پاکستان به شورشیان منطقه که خواستار جدایی کشمیر هستند کمک می‌کند. اما مقامات اسلام آباد می‌گویند که پاکستان فقط از این افراد حمایت معنوی به عمل می‌آورد.

روابط هند و پاكستان

اگر چه تحت تأثیر تحولات این منطقه، دولت های هند و پاكستان دوره های پر تنشی را از سال 1989 سپری كرده بودند اما جریان هایی در این دو دولت طی سال های 1996 م و 1997 م. سعی در حل اختلافات از طریق مذاكرات نمودند. مذاكراتی كه به علت بهره مندی هر دو كشور از سلاح هسته ای جهان به نتیجه بخش بودن آن بسیار امیدوار بود . نه تنها تنش در روابط دو کشور، که جدایی طلبان کشمیر  به آن دامن می‌زدند، به طور کامل رفع نشد بلكه در دسامبر سال 2001، در پی حمله مسلحانه به پارلمان هند كه 14 كشته بر جای گذاشت هند جدایی‌طلبان مسلمان کشمیر تحت حاکمیت هند را عامل این انفجار دانست و به دلیل حمایت پاكستان از این منطقه روابط دو کشور به شدت تیره شد. از سوی دیگر، صف آرایی نظامی و تبادل آتش بین نیروهای مسلح هند و پاکستان مستقر در خط کنترل کشمیر احتمال بروز جنگ تمام عیار بین دو کشور را تشدید کرد.

تیرگی روابط بین هند و پاکستان به مدت دو سال ادامه داشت و به کاهش سطح روابط سیاسی و حتی ارتباطات ترابری و اقتصاد آنها انجامید و در مواردی، تبادل آتش توپخانه از دو سوی مرز به نگرانی در مورد بروز جنگ دیگری بین دو کشور دامن زد و حتی  میانجیگری های بین المللی، از جمله میانجیگری توسط دولت ایالات متحده امریكا، نیز به رفع تنش کمکی نکرد.

مذاكرات صلح پیرامون منطقه كشمیر

در ماه آوریل سال 2003، آتال بیهاری واجپایی، نخست وزیر هند، طی ملاقاتی با پرویز مشرف، رئیس جمهور پاکستان با وی در مورد عادی‌سازی روابط و خاتمه بحران در روابط دو کشور گفتگو نمود. در دور دوم گفتگوهای صلح كه در سال 2004 م. شروع شد بین هند و پاکستان در مورد محوریت بحران کشمیر در این گفتگوها اختلاف نظر وجود داشت. پاکستان تمایل داشت که مساله کشمیر به موضوع اصلی مذاکرات تبدیل شود، در حالی که هند با محوریت بخشیدن به موضوع کشمیر در مذاکرات صلح، مخالف بود و مترصد بود تا با استفاده از این فرصت به بررسی جنبه‌های دیگر روابط دوجانبه، مانند تجارت و مبادلات فرهنگی، بپردازد كه البته در پایان نیز بحران كشمیر موضوعی حل نشده باقی ماند.

شایان ذکر است که هند با به‌ کارگیری دیپلماسی پیچیده و بسیار دقیق، تاکنون توانسته است در ارتباط با مسئله کشمیر که اغلب جمعیت آن را مسلمانان تشکیل می‌دهند، در مقابل کشورهای مسلمان قرار نگیرد و حتی رابطه خوبی با بسیاری از آنها داشته باشد. همچنین هند پیوسته سعی نموده است تا از بین‌المللی شدن موضوع کشمیر جلوگیری كرده و آن را در حد یك اختلاف مرزی صرف بین دو كشور نگاه دارد تا ا از ارجاع این موضوع به سازمان‌ها و مجامع بین‌المللی جلوگیری کند و  تاکنون نیز در این امر، موفق بوده است اما تشدید بحران استقلال این منطقه در ماه های اخیر و همچنین كشته شدن تعداد زیادی از مسلمانان آن سبب اعتراض برخی از كشور ها و سازمان ها نظیر سازمان عفو بین الملل شده است. لازم به ذكر است تحلیل گران اعتراضات گسترده چند ماه گذشته در این ایالت را جزو بزرگترین چالش های دولت هند در زمینه كشمیر دانسته اند.

پریسا چیذری

گروه جامعه و ارتباطات

تنظیم : ندا پاک نهاد