تبیان، دستیار زندگی
، آنچه از مصاحبه آقای رئیس‌جمهور با روزنامه ایران برداشت میشود، بدین معنی است كه اكنون دیگر مجلس در رأس امور نیست.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

آقای رئیس جمهور! مجلس در راس امور است

بخش حقوقی- مجلس در راًس امور است(امام خمینی ره)

 دولت باید روی ریل مجلس حرکت کند(مقام معظم رهبری)

این سخنان امام راحل و مقام معظم رهبری است درباره مجلس و حال آنکه آقای احمدی نژاد رئیس جمهور، در مصاحبه با روزنامه ایران گفته‌اند "بعضی‌ها استقلال قوا را فقط برای قوه مقننه و قوه قضائیه می‌خواهند. اتفاقاً قوه مجریه قوه اول كشور است. بعضی‌ها یك جمله حضرت امام را متعلق به زمانی كه نظام ما پارلمانی بوده برجسته می‌كنند. آن زمان رئیس‌جمهور مسئول اداره كشور نبوده بلكه نخست‌وزیر مسئول اداره كشور بوده كه از طریق مجلس انتخاب می‌شده است. آن موقع مجلس بالاترین بود. اكنون در قانون اساسی قوه مجریه بار اصلی اداره كشور را بردوش دارد و قوای دیگر باید كمكش كنند، ضمن اینكه در قوه مجریه، جایگاهی است به نام ریاست جمهوری. رئیس جمهوری علاوه بر اینكه رئیس‌جمهور هست رئیس دولت هم هست. رئیس‌جمهور بعد از رهبری بالاترین مقام كشور است. رئیس جمهوری مجری قانون اساسی هم هست. این دیگر به استقلال قوا ربطی ندارد. مردم رأی مستقیم می‌دهند رئیس‌جمهور كه انتخاب می‌شود رئیس دولت است، رئیس قوه مجریه است. این یك قوه مستقل است. مسئول امور اداری، برنامه، بودجه و استخدامی كشور شخص رئیس‌جمهور است. یعنی سایر قوا هم اگر بخواهند كار برنامه، بودجه، استخدامی و اداری داشته باشند مسئولش رئیس‌جمهور است. معنای این موضوع، دخالت در قوا و نقض استقلال قوا نیست" (روزنامه ایران، شنبه 27/6/89).

قانون اساسی

منظور آقای رئیس‌جمهور از یک جمله‌ از حضرت امام خمینی ، جمله معروف "مجلس در رأس امور است" می‌باشد. بدین ترتیب، آنچه از مصاحبه آقای رئیس‌جمهور با روزنامه ایران كه در سطور بالا نقل شده خواندید، بدین معنی است كه اكنون دیگر مجلس در رأس امور نیست.

با نگاهی گذرا به قانون اساسی به راحتی می توان دید كه در این قانون  هرگز سه قوا درجه بندی نشده اند  بلكه تاكید قانون اساسی بر استقلال سه قواست.

گرفتن‏ و دادن‏ وام‏ یا كمك های‏ بدون‏ عوض‏ داخلی‏ و خارجی‏ از طرف‏ دولت‏ باید با تصویب‏ مجلس‏‏ باشد.

می دانید که رئیس جمهور پس از انتخاب می بایست به خدمت نمایندگان مجلس برود و در حضور آنها سوگند خدمتگزاری یاد کند. اگر رئیس جمهور بر خلاف این عمل کند، نمی تواند کلید دفتر ریاست جمهوری را تحویل بگیرد.به نظر می رسد رئیس جمهور آن روز را که در صحن علنی مجلس در حضور نمایندگان منتخب مردم سوگند یاد کردند ، فراموش كرده است .اگر قوه مجریه قوه برتر است و مجلس در راًس امور نیست ،معنای این سوگند چیست؟

مجلس زبان گویای ملت است و همه ملت ایران از هر شهر و طایفه ای که باشند در مجلس  نماینده و سخنگو  دارند اگر رئیس جمهوری با رای اكثریت انتخاب می شود، در هر حال اقلیتی هستند كه به او رای نداده اند و او مورد نظرشان نبوده است اما در مجلس هر گروه و قومیت و مذهبی نمایندگانی دارند كه می تواند از حق آنها دفاع كند .پس مجلس در راًس امور است.

اصول قانون اساسی ثابت کرده است

در هر حال با نگاهی به اصول قانون اساسی ،می توان فهمید اصلی وجود ندارد که نظارت مجلس بر دولت  را  کم رنگ  کرده باشد بلکه همه اصول  قانون اساسی حکایت از آن دارد که تا زمانی که قانون اساسی بر این کشور حاکم باشد این جمله امام خمینی(ره) که فرمودند: «مجلس در راًس امور است.» پایدار  باقی می ماند.

اکنون اصولی از قانون اساسی را که به وضوح این جمله حضرت امام را به اثبات می رساند برایتان بیان می کنم:

1- طبق اصل 74 قانون اساسی،رئیس جمهور و هیاًت دولت مجری قوانینی است که توسط مجلس شورای اسلامی به تصویب رسیده است. . قوه مجریه خود حق قانون گذاری ندارد و تنها می تواند پیش نویس قوانین درخواستی را به مجلس در قالب لایحه ارائه دهد و حق ندارد بدون تصویب مجلس ،آنچه را كه در نظر دارد اجرایی كند. پس مجلس در راًس امور است.

2-  طبق اصل 76 قانون اساسی حق تحقیق و تفحص در همه امور کشور  با مجلس است. یعنی مجلس می تواند بر مبنای این اصل نه تنها در مورد  نحوه عملکرد  وزیران بلکه حتی در مورد شخص رئیس جمهور و معاونان وی به تحقیق و تفحص بپردازد، پس مجلس در راًس امور است.

3- طبق اصل 77 قانون اساسی عهدنامه ها، مقاوله نامه ها، قراردادها و موافقت نامه های بین المللی باید به تصویب مجلس برسد..پس مجلس در راًس امور است.

4- طبق اصل 80 قانون اساسی گرفتن‏ و دادن‏ وام‏ یا كمك های‏ بدون‏ عوض‏ داخلی‏ و خارجی‏ از طرف‏ دولت‏ باید با تصویب‏ مجلس‏‏ باشد.پس مجلس در راًس امور است.

5- طبق اصل 84 قانون اساسی  مجلس حق دارد در همه مسایل داخلی و خارجی کشور اظهار نظر کند،پس مجلس در راس امور است.

قانون اساسی

6- طبق اصل 87 قانون اساسی ،نمایندگان با رای مستقیم مردم انتخاب می‌شوند و دولت باید کابینه‌اش را به مجلس معرفی کند  و رای اعتماد بگیرد ،اگرچه رئیس جمهور با رای مستقیم مردم انتخاب می‌شود اما شکل‌گیری دولت و هیات وزیران با رای مجلس صورت می‌پذیرد.پس مجلس در راًس امور است.

7- طبق اصل 88 قانون اساسی مجلس حق دارد با یك چهارم از كل  نمایندگان خود یا هر یک از نمایندگان از وزیر درباره مسوولیت آنها سوال کند و رئیس جمهور یا وزیر موظف  به حضور در مجلس  و پاسخگویی است،پس مجلس در راًس امور است.

8- طبق اصل 89  قانون اساسی که بیان داشته با امضای 10 نماینده  می توان وزیری را استیضاح کرد و مجلس  می تواند وزیر را برکنار کند و با امضای یک سوم نمایندگان می توان رئیس جمهور را استیضاح کرد و چنانچه دو سوم کل نمایندگان  به عدم کفایت رئیس جمهور  رای دادند مراتب جهت اجرای اصل 110 (برکناری رئیس جمهور از اختیارات مقام رهبری است) به اطلا ع مقام رهبری می رسد.

9- طبق اصل 90  قانون اساسی هر کسی شکایتی از قوای سه گانه داشته باشد می تواند به مجلس مراجعه کند و مجلس نیز موظف است رسیدگی کند و از دیگر قوا ، از جمله قوه مجریه توضیح بخواهد این اصل نشان می دهد با وجودی که قوه قضائیه مسوول رسیدگی به شکایات  است اما از خود قوه قضائیه و  قوه مجریه نیز می توان به خانه ملت شکایت کرد. پس مجلس در راًس امور است.

10- طبق اصل 131 قانون اساسی مجلس می تواند بدون رئیس جمهور و با تشكیل شورایی متشكل از رئیس مجلس ،رئیس قوه قضایه و معاون رئیس جمهور كشور را اداره كند .در این اصل  آمده است که در صورت فوت، عزل، استعفا، غیبت  یا بیماری بیش از 2 ماه رئیس جمهور، معاون اول رئیس جمهور  با موافقت  رهبری اختیارات  و مسوولیت های وی را بر عهده  می گیرد و شورایی متشکل از رئیس  مجلس، رئیس قوه قضائیه و معاون اول رئیس جمهور  باید شرایط انتخاب رئیس جمهور  جدید ظرف 50 روز را مهیا کنند در حالیكه در اصل 63 قانون اساسی آمده است كه انتخابات  هر دوره مجلس باید  پیش از پایان دوره قبل برگزار شود به طوری  که کشور هیچ زمان بدون  مجلس  نباشد،پس كشور را می توان تا 3 ماه بدون رئیس جمهور اداره كرد اما بدون مجلس حتی یك روز هم اداره كشور ممكن نیست.پس مجلس در راًس امور است.

مجلس حق دارد در همه مسایل داخلی و خارجی کشور اظهار نظر کند.

همچنین بسیاری از اقدامات دولت ، منوط به تایید و تصویب مجلس شورای اسلامی دارد. در این باره می توان به استناد اصول متعدد قانون اساسی به موضوعات زیر اشاره کرد:

* قانون بودجه سالیانه، مهمترین قانون قلمداد میشود. بررسی، تایید و تصویب قانون بودجه سالیانه نیز برعهده مجلس شورای اسلامی است.

*بناها و اموالی‏ دولتی‏ كه‏ از نفایس‏ ملی‏ باشد قابل‏ انتقال‏ به‏ غیر نیست‏ مگر با تصویب‏ مجلس‏.

* استخدام‏ كارشناسان‏ خارجی‏ از طرف‏ دولت‏ ممنوع‏ است‏ مگر در موارد ضرورت‏ با تصویب‏ مجلس‏‏.

*هر گونه تغییر در خطوط مرزی ممنوع است مگر اصلاحات جزیی با رعایت مصالح کشور، به شرط این که یک طرفه نباشد و به استقلال و تمامیت ارضی کشور لطمه نزدن و به تصویب چهار پنجم مجموع نمایندگان مجلس شورای اسلامی برسد.

برای درك این  موضوع تنها  مطالعه قانون اساسی كه هر سه قوا وظیفه دارند پایبند آن باشند ،كافی است و برای درك قانون اساسی نیز  حتما نباید حقوقدان بود تا متوجه جایگاه مجلس شد مطالعه سطحی اصول قانون اساسی به خوبی اقتدار قوه مقننه را ثابت کرده است.

سخن آخر

در نهایت اینکه مناسب است رئیس جمهور مردمی ایران در بکار بردن تعابیری همچون  فرمایشات امام(ره) دقت و توجه بیشتری به خرج دهند که خدای نکرده این قبیل صحبتها تبدیل به بدعتی خطرناک برای انحراف از راه و اندیشه حضرت امام(ره) نشود.

ندا سادات پاک نهاد/ وکیل پایه یک دادگستری

گروه جامعه و ارتباطات