چه کسانی منشور کوروش را ترجمه کردند؟

اولین بار دکتر عبدالمجید ارفعی، استاد فرهنگ و زبان‌های خاور نزدیک باستان منشور کوروش را به زبان فارسی ترجمه کرد. اما این اولین ترجمه از منشور کوروش نبود.

این منشور که تا به حال بارها توسط دانشمندان غربی ترجمه شده، در سال 1880 میلادی برای اولین بار توسط «راولینسون» به زبان انگلیسی ترجمه شد. حدود 10 سال بعد، «ویسباخ» این منشور را ترجمه کرد و بعد از آن، تا 60 سال کسی سراغ ترجمه متن منشور کوروش نرفت، تا این که بالاخره «ریختر» در سال 1952 ، «اوپنهایم» در سال1955 و «لوکوک» در سال 1990 آن را به زبان های فرانسوی، آلمانی، اسپانیائی، ایتالیائی و روسی ترجمه کردند.

چیزی که در تمام این ترجمه ها مشترک بود، جای خالی چند جمله و کلمه در بخشی از منشور بود که به دلیل آسیب دیدگی استوانه قابل خواندن نیست. همین مساله باعث شده است که در خواندن برخی از سطرهای منشور اختلاف نظر به وجود بیاید.

لوحی که کامل شد

اما در سال 1375 بخشی از لوحی که تا پیش از آن تصور می شد به نبونئید تعلق دارد، توسط باستان شناسی به نام پل ریچارد برگر مورد مطالعه قرار گرفت و مشخص شد که این تکه لوح، بخش گم شده ای از استوانه کوروش است. به این ترتیب، مشکل در فهم سطرهای 36 تا 43 منشور تا حدود زیادی حل شد. بعد از آن، این تکه لوح که تا آن دوره در دانشگاه ییل آمریکا نگهداری می‌شد، به موزه بریتانیا منتقل و روی منشور فعلی سوار شد.

در این زمان دکتر ارفعی به پیشنهاد بنیاد فرهنگ ایران به انگلستان رفت تا عکسی از متن استوانه که در موزه بریتانیا نگهداری می‌شود، تهیه کند. اما در همان زمان یک نسخه کپی از استوانه را تهیه کرد و به ایران آورد و به این ترتیب کار ترجمه این منشور را آغاز کرد.

ترجمه به فارسی

دکتر ارفعی ابتدا قطعات را شکل‌نویسی و سپس با زیباسازی شکل‌ها، آنها را چاپ کرد. او با کمک نسخه کپی که از استوانه داشت، نکته‌هایی را که از نظر شکل مشکوک بود‌ند، بازسازی کرد و سطرهایی را که واضح نبودند، با وضوح بیشتری نوشت تا در نهایت متن منشور را که همراه با توضیحاتی درباره زندگی و زمانه کوروش بود، با ویراستاری مهین صدیقیان به چاپ رساند. چندی بعد، یعنی در سال 1377 هم ترجمه دیگری از منشور کوروش توسط رضا مرادی غیاث‌آبادی منتشر شد.

گروه گردشگری تبیان