تبیان، دستیار زندگی
در هر چیزى حد و مرز و حریمى وجود دارد. وقتى از اندازه‏گذشت، صفحه برمى‏گردد و اوضاع، به گونه‏اى دیگر مى‏شود. تحمل‏نسبت‏به آزار و زحمت‏ آفرینى همسایه نیز این گونه است. گاهى‏ مزاحمت‏به حدى مى‏رسد كه پایان خط است و حریمها و حرمتها دیگرفرومى‏ریزد، چون خود همسا
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

حد و مرز همسایگی تا کجاست ؟

همسایه

در هر چیزى حد و مرز و حریمى وجود دارد. وقتى از اندازه‏گذشت، صفحه برمى‏گردد و اوضاع، به گونه‏اى دیگر مى‏شود. تحمل‏ نسبت‏ به آزار و زحمت‏ آفرینى همسایه نیز این گونه است. گاهى‏ مزاحمت‏به حدى مى‏رسد كه پایان خط است و حریم ها و حرمت ها دیگر فرو مى‏ریزد، چون خود همسایه مردم ‏آزار، حریم نگه نداشته است.

در تاریخ است كه مردى خدمت پیامبر رسید و از آزار همسایه‏اش‏ شكایت كرد. حضرت فرمود: برو و تحمل كن. بار دوم كه به شكوه آمد و نالید، پیامبر باز هم دستور صبر و تحمل داد. آزار همسایه به اوج‏ رسید و خارج از مرز تحمل. وقتى براى سومین بار، شكایت از همسایه‏ كرد، حضرت رسول چنین راهنمایى و سفارش كرد: «روز جمعه، وقتى ‏مردم به سوى نماز جمعه مى‏روند، تو وسایل و اسباب و اثاث خویش را بیرون بریز و در رهگذار مردم قرار بده، تا همه آنان كه به نماز مى‏روند، این صحنه را ببینند. وقتى علت را مى‏پرسند، ماجرا را به آنان بگو.» آن مرد نیز چنان كرد. همسایه‏مردم‏آزار (كه آبروى خود را در خطر دید) بى‏درنگ به سوى او شتافت‏ و ملتمسانه از او خواست كه وسایلش را به خانه برگرداند و قول داد وعهد و پیمان بست كه دیگر آن گونه رفتار نكند. 1

این نتیجه بى‏پروایى و قدرنشناسى نسبت ‏به لطف ها و مداراهاست.لطف خدا هم با انسان خطاكار مدارا مى‏كند، ولى ... «چون كه از حدبگذرى، رسوا كند». از حلم و بردبارى دیگران نباید سوءاستفاده كرد و نجابت و بزرگوارى دیگران را نباید به حساب ضعف یا بى‏عرضگى ‏آنان گذاشت.

حد و حق همسایه

محدوده رعایت‏حقوق همسایگان و داشتن رفتار شایسته، تنها به‏همسایه دست راست و چپ خانه منحصر نمى‏شود و تنها به پرهیز از آزار هم خلاصه نمى‏گردد.

سركشى، رسیدگى، احوالپرسى، رفت و آمد، مساعدت و یارى،عیادت، انفاق و صدقه، رفع نیاز، همدردى و ... از جمله امورى است كه ‏بر عهده هر همسایه است و این ها نشانه فتوت و جوانمردى است . پیشواى جوانمردان، على بن‏ابى ‏طالب(ع) فرمود: «من المروة تعهدالجیران‏» ؛2 رسیدگى به همسایگان از مروت و جوانمردى است. حضرت امام باقر(ع) نیز در بیان صفات و خصال شیعه و پیروان و رهروان خط اهل‏بیت، یكى هم همین را دانسته و فرموده است:

اگر این حق و حد و حریم كه اسلام بیان كرده است، مسؤولانه ‏شناخته و رعایت ‏شود، در جامعه اسلامى نیازمند و گرفتار و بینوایان ‏بى سرپرست و رنجدیدگان دست از همه جا كوتاه و آبرومندانى كه ‏صورت خود را با سیلى سرخ نگه مى‏دارند یافت نخواهد شد.

«و التعاهد للجیران من الفقراء و اهل المسكنة و الغارمین و الایتام ...»3 ؛ از نشانه‏هاى پیروان ما، رسیدگى به همسایگان نیازمند و تهیدست‏و بدهكاران و یتیمان است. چگونه انسان شرافتمند و باوجدان‏مى‏تواند آسوده و با شكم سیر بخوابد و مرفه و برخوردار باشد، درحالى كه در همسایگانش محرومان تهیدست، یتیمان بى‏سرپرست،گرسنگان بینوا و بدهكاران درمانده باشند و او بتواند گرهى بگشاید، امابى‏تفاوت باشد؟ اینجاست كه كلام نورانى پیامبر خدا، بر تارک تاریخ‏مى‏درخشد كه فرمود: هر كس سیر بخوابد، در حالى كه همسایه‏مسلمانش گرسنه باشد، به من ایمان نیاورده است. «ما آمن بى من بات‏شبعانا و جاره المسلم جایع‏» 4 آرى، مسلمانى به عمل است، نه به ادعا وشعار!

این حقوق و رعایت ها به تعبیر احادیث، تا مرز چهل همسایه از هرطرف است. امام صادق (ع) از رسول اكرم(ص) نقل مى‏كند كه فرمود: هر چهل خانه از هر چهار طرف، همسایه محسوب مى‏شود. 5

امام باقر(ع) نیز فرمود:

«حد الجوار اربعون دارا من كل جانب من بین یدیه و من خلفه و عن یمینه وعن شماله‏» 6 . كه مضمونش همان حد و حریم همسایگى تا چهل خانه ازچهار طرف است.

اگر این حق و حد و حریم كه اسلام بیان كرده است، مسؤولانه‏شناخته و رعایت‏شود، در جامعه اسلامى نیازمند و گرفتار و بینوایان‏بى سرپرست و رنجدیدگان دست از همه جا كوتاه و آبرومندانى كه‏صورت خود را با سیلى سرخ نگه مى‏دارند یافت نخواهد شد. سخن رادر این بخش، با كلامى از محدث بزرگوار، مرحوم «شیخ عباس قمى‏» به‏پایان مى‏بریم، كه چنین نوشته است:

«... در زمینه معاشرت نیكو با همسایه، حدیث‏بسیار است و «حسن جوار»هم تنها پرهیز از همسایه‏آزارى نیست. بلكه تحمل جفا و ناملایمات همسایه هم از آن جمله است. همچنین از امور مربوط به «خوش‏همسایگى‏»، ابتدا كردن به سلام،عیادت در هنگام بیمارى، تسلیت و تعزیت گفتن در سوگ ها و مصیبت ها، تبریک و تهنیت گفتن در شادی ها و اعیاد، چشم‏ پوشى از لغزش ها، سرک نكشیدن به رازها وامور پنهانى همسایه، مضایقه نكردن از كمک هایى كه مورد نیاز او است، حتى اگرمى‏خواهد چوبى (و تیرآهنى) بر دیوارت بگذارد، یا ناودانى را بر خانه تو بگذارد واز این گونه امور ... مضایقه نكنى و سخت نگیرى ... .» 7

منبع : آداب معاشرت ، جواد محدثی

رهنما_گروه دین و اندیشه تبیان


1) سفینة‏البحار، ج‏1، ص‏191 (واژه جار)، كافى، ج‏2، ص‏668.

2) غررالحكم، چاپ دانشگاه، ج‏7، ص‏49.

3) كافى، ج‏2، ص‏74.

4) سفینة‏البحار، ج‏1، ص‏192.

5) كافى، ج‏2، ص‏669، باب «حد الجوار».

6) همان.

7) سفینة‏البحار، ج‏1، ص‏192 «حسن الجوار».

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.