تبیان، دستیار زندگی
من کوشیده‌ام تا فهم معنوی از طبیعت را احیا کنم و یکی از اصطلاحات کلیدی که خود را ملزم به استفاده از آن می‌دانم، دقیقاً همین اصطلاح امر قدسی است
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

در جست و‌جوی امر قدسی

سید حسین نصر

من کوشیده‌ام تا فهم معنوی از طبیعت را احیا کنم و یکی از اصطلاحات کلیدی که خود را ملزم به استفاده از آن می‌دانم، دقیقاً همین اصطلاح امر قدسی است. اگر غربیان هم به درخت همچون چیز مقدسی با همان حس احترامی (چون بنا به گفته‌ی اتّو امر قدسی همواره در ما حسی از هیبت و احترام را برمی‌انگیزاند) می‌نگریستند که بومیان آمریکا می‌نگرند، دیگر به راحتی جنگل‌ها را از میان نمی‌بردند. اگر یک مسیحی به درخت با همان حس احترامی می‌نگریست که به صلیب در کلیسا می‌نگرد، دیدگاهش درباره‌ی طبیعت یکسره برمی‌گشت.

این بخشی از کتاب "در جست وجوی امر قدسی" است که در آن، دکتر سید حسین نصر طی مصاحبه ای به بیان زندگی نامه، و نظریات خود می‌پردازد.

در این کتاب، دکتر نصر با شرح زندگی خود تا به امروز و سپس بیان آراء خود، تصویری از زندگی خود به عنوان یک سنت گرا ارائه می دهد. سنت گرایی جریانی است که بر خرد جاودان، که ریشه الاهی دارد و در ادیان بزرگ جهان، ریشه هایی از آن موجود است، تاکید دارد.

وی که به تحصیل در رشته فیزیک پرداخته بود، با شنیدن این رای از «برتراند راسل»، فیلسوف برجسته انگلیسی، در جلسه ای خصوصی که "فیزیک علمی واقع نما نیست"، علاقه خود به این رشته را از دست داد

نصر نوه دختری شیخ فضل الله نوری است و در خانواده ای اصیل و با آمیخته ای از فرهنگ ایرانی-اسلامی و تجدد بزرگ می شود. وی در نوجوانی عازم آمریکا شده و پس از گذراندن تحصیلات متوسطه به قصد خواندن فیزیک وارد ام.آی.تی می شود.

وی که به تحصیل در رشته فیزیک پرداخته بود، با شنیدن این رای از «برتراند راسل»، فیلسوف برجسته انگلیسی، در جلسه ای خصوصی که "فیزیک علمی واقع نما نیست"، علاقه خود به این رشته را از دست داده و به مطالع آثار سنت گرایانی مانند "گنون"، "شوان" و "کوماراسوامی" روی می آورد و تحصیلات خود را در تاریخ علم ادامه می دهد. وی سپس به ایران بازگشته و به عنوان استاد فلسفه و بعد از آن به عنوان رییس دانشکده ادبیات به فعالیت می پردازد.

نصر در این دوره می کوشد تا فهم خود را از مابعدالطبیعه سنتی گسترش دهد و در همین راستا به شاگردی کسانی مانند علامه طباطبایی، آیت الله رفیعی قزوینی، مهدی الاهی قمشه ای می پردازد. تلاش وی برای مقابله با جو حاکم بر سیستم آموزش فلسفه در دانشگاه های دهه چهل و پنجاه ایران، به تربیت نسلی از دانش آموختگان فلسفه می انجامد که همگی در پرداختن به حکمت و فلسفه شرقی و نگاه انتقادی به فلسفه مابعد دکارتی غرب، مشترک اند.

گفتگوهای کربن و علامه طباطبایی، که به وساطت وی و ترجمه او و داریوش شایگان صورت می گرفته است، نمونه مشهور و کم نظیری در فلسفه تطبیقی و گفتگوی بین فرهنگی است. وی به تازگی و بعد از سال ها به ایران بازگشته است.

او مانند متفکران آغاز سده بیستم، تاریخ را به دو پاره تقسیم می کند. دوران کهن و دوران مدرنیسم و در دوران ما، دوران مدرنیسم یا فرامدرنیسم، فقدان خدا را خطر می خواند

فصل آغازین کتاب در جست وجوی امر قدسی دلایل روانی و بستر رشد او را نشان می دهد. تباین میان رشد جسمانی، موقعیت خانوادگی، اجتماعی و مکانیسم تحصیلات نزد نصر، با رشد فکری اش کاملاً مشخص است. دلایل اصلی تحولات فکری او از جهات تربیتی به وضوح نشان از آماده سازی یک آدم ایرانی دارد برای درک فرهنگ جهانی. اما در خلال گفت وگو و هنگام ارائه مثال ها از دوران تحصیل او دست به نقد خود می زند.

او در بخشی از کتاب می گوید: «با آنکه از این فضای امریکایی بیگانه بودم، به راحتی توانستم با شرایط کنار بیایم. در کلاس نهم شاگرد ممتازی بودم و از آن به بعد همیشه در مدرسه "پدی" شاگرد اول کلاسم بودم و پیشینه تحصیلی درخشانی داشتم. در ورزش هم دستی داشتم... این پیشرفت و تحول به یک ورزشکار مطرح را وامدار مدرسه "پدی" هستم.»

نصر در ادامه از ورود خودش به فرنگ می گوید. از تلاش خود برای کشف و ربط مدرنیسم و جهان سنتی می گوید؛ جهانی سنتی که خاستگاه خود اوست. او مانند متفکران آغاز سده بیستم، تاریخ را به دو پاره تقسیم می کند. دوران کهن و دوران مدرنیسم و در دوران ما، دوران مدرنیسم یا فرامدرنیسم، فقدان خدا را خطر می خواند.


تهیه و تنظیم: گروه کتاب تبیان - محمد بیگدلی