دانش، توسعه و رفاه عمومی

بخش اقتصاد- در طول زمان و با پیشرفت جوامع که به نوبه خود تغییر در نیازها و رفتارها را به دنبال دارد تعریف اقتصاددانان از عوامل رشد و توسعه کشورها هم تغییر میکند و امروزه با توجه به آهنگ سریع رشد علم شاخه ای از اقتصاد تحت عنوان اقتصاد دانش محور به شدت مورد توجه است

تعریف اقتصاد دانش محور

اقتصاد دانش محور آن است که تولید، توزیع و استفاده از دانش در آن نقش اصلی و غالب را برای تولید ثروت باشد.

امروزه استفاده از فن آوری اطلاعات، رایانه، اینترنت در تمام تولیدات و بخش های اقتصادی کاربرد دارد و دانش به عنوان مهم ترین عامل تولید، در کنار سرمایه، کارگر، زمین و سازمان اقتصادی جای گرفته است.

در روستاها که به ظاهر اقتصاد آرامی دارند شاید این پیچیدگی خوب دیده نشود اما واقعیت آن است که اقتصاد فرایندی  پویا است و هر حرکتی در اقتصاد ملی تاثیر خود را در اقتصاد روستا نیز نشان می ‌دهد.

بعضی از عوامل موثر در توسعه اقتصاد دانش محور که برای شهر و روستا تاثیر یکسانی دارد به شرح ذیل است:

1- اینترنت عامل هم ‌افزائی دانش جهانی می ‌باشد و در آینده ابزار مهم توسعه دانائی محور خواهد بود که از طریق آموزش های مستقیم و غیرمستقیم کاربران در جهان توسعه خواهد یافت.

2- دولت الکترونیکی و تجارت الکترونیکی وجوه غالب در اقتصاد دانش محور می‌ باشند.

3- بهبود دائم فن آوری و خلاقیت باعث توسعه اقتصادی و دانش می ‌باشد.

4- فشارهای جهانی شدن اقتصاد دانش محور و فن آوری های جدید باعث افزایش رقابت و خلاقیت می ‌شود.

حال سوال ین است که چرا باید به اقتصاد دانش محور توجه کنیم؟

الف)  فرصت استفاده و پشتیبانی از منابع اقتصادی جهان را خواهیم یافت.

ب) از تجربه کشورهای پیشرو در این زمینه استفاده خواهیم کرد که بعضا مانند کره جنوبی در گذشته شرایط اقتصادی بهتر از کشور ما نداشته‌اند و امروزه بعد از گذشت فقط حدود20 سال موفقیت های خوبی را در اقتصاد جهانی بدست آورده‌اند.

ج) هرچه زودتر وارد اقتصاد دانش محور شویم شانس بدست آوردن تجربه بیشتر و توان رقابت بهتر را خواهیم داشت.

د)  شناخت سریعتر ما از اقتصاد دانش محور باعث می‌شود در برنامه توسعه کشور استراتژی های مناسب با نیاز زمان را در اقتصاد کشور انتخاب کنیم.

ه)  باز شدن درهای کشور بر اثر فشار اقتصاد دانش محور امری اجتناب ناپذیر است، لذا هرچه زودتر آنرا درک و با آن آشنا شویم و بتوانیم مزایای آنرا تشخیص داده و استفاده کنیم به نفع کشور است.

اقتصاد مبتنی بر دانش خدمات مناسب با زمان کمتر و سود بیشتر را درپی خواهد داشت و لذا اجتناب از آن ممکن نیست.

كارآفرین نیرو محرکه اقتصاد دانش محور 

مسلم است که ساختار اقتصادی دنیای امروز با گذشته به طور اساسی تفاوت دارد. شاخص‌های سخت افزاری و دارایی ‌های مشهود كه دیروز در جایگاه یك بنگاه اقتصادی نقش تعیین كننده داشت جای خود را به نوآوری، ابداع، خلق محصولات جدید و دارایی ‌های نرم افزاری داده است.

تولید علم و دانش، بهره گیری ازدانش و گسترش آن در سطح جامعه در تمام زمینه‌های اجتماعی، توانمندی و قدرت ایجاد می ‌نماید. كشورهایی كه بخش قابل ملاحظه ای از تولید علم و دانش را به خود اختصاص داده اند، از نظر صنعتی توسعه یافته و ازتوان اقتصادی و سیاسی بالایی برخوردارند و  بدیهی است تولید علم و دانش جز از راه تحقیق حاصل نمی‌گردد.

رابطه سرمایه گذاری درامر تحقیقات وتولید علم و رابطه تولید علم با توان اقتصادی و سیاسی كشور‌ها یك رابطه مستقیم است. به كارگیری دانش و مدیریت در هر جامعه زیر بنای نوآوری و خلاقیت‌هاست. بنابراین لازمه رشد اقتصادی در دنیای امروز توسعه مراكز تولید دانش، فن آوری و مهارت ‌های فنی است كه مهم ترین آن‌ها دانشگاه‌ها و مراكز تحقیقاتی هستند

در دنیای امروز بزرگترین سرمایه‌های یك بنگاه اقتصادی نیروهای اهل فكر، یادگیرنده و خلاق آن‌ها هستند و این نیروها كسی جز كارآفرینان نیستند.

كارآفرین كیست؟

در قرن شانزدهم میلادی كارآفرینی برای اولین بار مورد توجه اقتصاد دانان قرار گرفت و تاكنون به نحوی كارآفرینی را در نظریه‌های اقتصادی خود تشریح نموده اند.

تعاریف زیادی از واژه كارآفرینی به عمل آمده كه هر یك ابعادی از ویژگی‌های كارآفرینی را ارائه می‌دهد. اما شاخصه‌های كارآفرین به قدری زیاد است كه نمی‌توان تمام آن را در یك جمله یا عبارت خلاصه نمود.

كارآفرین ارتباط دهنده دانش و علوم با صنعت و بازار است. كارآفرین، نوآور و خلاق، مخاطره پذیر و مسئولیت پذیر است. او هدف گرا، واقع گرا و رشدگراست. وی دارای عزم و اراده، اعتماد به نفس و استقلال طلب است. قدرت تخیل، دوراندیشی، خود جوشی، بصیرت، تفكر مثبت، توانمندی در ایجاد ارتباط از دیگر ویژگی ‌های كارآفرینان است.

كارآفرین به چالش‌ها پاسخ مثبت می‌دهد، با مشكلات و موانع برخوردی مثبت دارد و از دانش به خوبی بهره می‌گیرد. او تلاش می‌كند تا دانش تولید شده در مراكز تحقیقاتی را به دانش تولید محصول تبدیل نماید و محصولی قابل رقابت به بازار ارائه دهد.

مجموعه شرایط ذکر شده باعث میشود که فرد کارآفرین بتواند فرصت هایی را که دیگران قادر به تشخیص آنها نیستند، تشخیص دهد و با ایجاد یک نهاده تازه تولید و یا بهبود روشهای تولید و مانند آن منجر به افزایش بهره وری و کارایی شده و فرآیند تولید را تسریع بخشد.

انگیزه‌های مختلفی در كارآفرین شدن مؤثر می‌باشند كه از جمله آنها: نیاز به موفقیت، نیاز به كسب درآمد و ثروت، نیاز به داشتن شهرت، و مهمتر از همه نیازمندی به احساس مفید بودن و استقلال طلبی را می‌توان نام برد.

کارآفرینی چیست؟

كارآفرینی فرآیند یا مفهومی است كه در طی آن فرد كارآفرین با ایده‌های نو و خلاق و شناسایی فرصتهای جدید، با بسیج منابع به ایجاد كسب و شركتهای  نو، سازمانهای جدید و نوآور رشد یابنده مبادرت  می‌ورزد . این امر توام با پذیرش خطرات است ولی اغلب منجر به معرفی محصول یا ارائه خدمت به جامعه  می‌شود. بنابراین كارآفرینان  همان عوامل تغییر هستند كه گاهی موجب پیشرفتهای حیرت‌انگیز نیز شده‌اند.

واژه كارآفرینی از كلمه فرانسوی Entrepreneurs به معنای متعهد شدن نشات گرفته است .

ژوزف شومپیتر( 1934) فرآیند كارآفرینی را  تخریب خلاق می نامد به عبارت دیگر ویژگی تعیین كننده در كارآفرینی همانا انجام كارهای جدید و یا ابداع روشهای نوین در امور جاری است. یعنی ایجاد  روش نوین همان تخریب خلاق( یعنی تخریب روش قبلی ) می باشد. از نظر وی نوآوری در هر یك از زمینه های ذیل كار آفرینی محسوب می شود

1 – ارائه كالای جدید.

2 – ارائه روش جدید در فرآیند تولید.

3 – گشایش بازاری جدید.

4 – یافتن منابع جدید.

5 – ایجاد هر گونه تشكیلات جدید در صنعت.

شکی نیست که ایجاد طرح های کار آفرینی اهمیت به سزایی در پیشرفت کشور دارد و شاهد این مدعی این است که، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی عصر دیروز در دیدار صدها نفر از کارآفرینان عرصه های مختلف تولیدی، صنعتی، معدنی، کشاورزی، بهداشتی و درمانی، کارآفرینی را نوعی عبادت و ارزش آفرینی خواندند و افزودند: ایران بزرگ امروز بیش از هر زمان دیگر به کار و کارآفرینی نیاز دارد تا همچون عقابی تیز پرواز، در فضای پیشرفت و آبادانی و افتخار اوج گیرد.

ایشان با اشاره به اهمیت کار و کارآفرینی از دیدگاه اسلام ایجاد اشتغال، را علاوه بر جنبه مهم ثروت آفرینی، نوعی زمینه سازی برای به کارگیری گنجینه استعدادهای انسانی دانستند و افزودند: ایران، امروز  به کارگاه بزرگ تلاش و ابتکار و نوآوری تبدیل شده است اما این واقعیت، تنها گام اول از روند پیشرفت و سرافرازی کشور است.

رهبر انقلاب اسلامی، با تأکید به نیاز اساسی کشور به کار و کارآفرینی خاطرنشان کردند: دو دلیل اساسی یعنی آمادگی کشور برای جهش و فشار اقتصادی دشمنان، ثابت می کند که ایران، بیش از هر دوره دیگر به کار و کارآفرینی احتیاج دارد.

به عبارتی جز این نیست که به خاطر جمعیت جوان کشور، فشارهای خارجی و تحریم ها باید به دنبال راهی غیر از درآمدهای نفتی برای اداره کشور باشیم و با توجه به وجود سرمایه های غنی فیزیکی و انسانی شاید ساده ترین راه فرآیند تولید علم و بومی سازی علوم باشدو اینجاست که اهمیت کارآفرینی و توسعه دانش محور در تولید ثروت و رفاه مشخص می شود که اگر امروزه در کشورهای توسعه یافته شاهد وفور ثروتیم این ثروت جز از راه علم اندوزی به دست نیامده است.

دانشگاه‌ها و مراكز تحقیقاتی به عنوان ركن اساسی در توسعه همه جانبه كشور، باید از هر نظر مورد حمایت قرار گیرند و محققان و اساتید باید از جایگاه ویژه ای برخوردار باشند تا با آسایش خیال قادر باشند نیروهای جوان و طالب علم كشور را اهل فكر و نظر، نوآور و خلاق پرورش دهند.