اظهارنامه چیست؟

بخش حقوقی- از جمله اوراق قضایی كه شهروندان در مسائل حقوقی خود به نحوی با آن برخورد می‌نمایند، اظهار نامه می‌باشد. فردی كه در امری خود را صاحب حق می‌داند، حتماً لازم نیست برای مطالبه حق خویش اقدام به اقامه دعوی نماید زیرا ممكن است با درخواست ‌شفاهی از كسی كه بایستی این حق را ادا نماید به مقصود خویش نایل گردد. اما در برخی موارد بایستی این مطالبه را اثبات نماید و چون اثبات مطالبه شفاهی به نوعی مشكل است، بنابراین با تنظیم اظهار نامه و ارسال آن برای مخاطب به طور رسمی اقدام به مطالبه حق خود می‌نماید. البته لازم به ذكر است كه مطالبه حق تنها در صورت ارسال برگ اظهار نامه از سوی مراجع قضایی اثبات می‌گردد.

خواهان حق زمانی می‌تواند حق خود را از طریق اظهار نامه مطالبه نماید كه بر اساس توافق طرفین یا به موجب قانون یا عرف موعد مطالبه آن فرا رسیده باشد.

در برخی از موارد هم ارسال اظهار نامه قبل از اقامه‌ی دعوی مورد نظر ضروری است مثلاً زمانی كه محلی را به طور امانی به كارگر، سرایدار، خادم و به طور كلی به هر امین دیگری سپرده‌ایم، اگر شخص مورد نظر از استرداد مال امانی امتناع نماید كه محل امانی را پس دهد در صورتی كه شخص امانت دار پس از 10 روز از زمان ابلاغ اظهار نامه محل مزبور را بازپس ندهد، متصرف عدوانی محسوب می‌گردد. بنابراین در این مورد می‌توان دعوی رفع تصرف عدوانی را مطرح نمود و از مزایای این دعوی كه خارج از نوبت و بدون رعایت تشریفات آیین دادرسی رسیدگی می‌گردد، استفاده كرد.

با توجه به مطالب عنوان شده نباید تصور كرد كه اظهار نامه فقط به منظور مطالبه حق تنظیم می‌گردد بلكه هر شخصی می‌تواند هر نوع اظهاری كه راجع به معاملات، تعهدات یا روابط دیگر خود با طرف مقابل دارد را از طریق رسمی یعنی با تنظیم و ارسال اظهار نامه به طرف خود اطلاع دهد. ذكر این نكته نیز ضروری به نظر می‌رسد كه در تنظیم اظهار نامه نمی‌توان خارج از نزاكت و اخلاق عمل نمود و از الفاظ ركیك و مستهجن استفاده كرد. چون مراجع قضایی (دفاتر دادگاه‌ها و ادارات ثبت اسناد) از ابلاغ اظهار نامه‌هایی كه خارج از نزاكت می‌باشد خودداری می‌نمایند.

نحوه تنظیم اظهار نامه

اوراق اظهار نامه در محل فروش تمبر و اوراق قضایی در مجتمع‌های قضایی در اختیار مراجعین گذاشته می‌شود. در صورتی كه بخواهیم برای یك نفر اظهار نامه بنویسیم، می‌بایست مطالب خود را در سه نسخه تنظیم نماییم (برای هر نفر اضافی هم می‌باید یك نسخه اصلی تنظیم گردد).

پس از تهیه برگ اظهارنامه، بایستی مطالب خود را در ستون خلاصه اظهارات بنویسیم. در نوشتن این مطالب بایستی كمال دقت را داشته باشیم چون هر مطلبی كه قید می‌كنیم، از آنجایی كه در نهایت ذیل آن را امضا خواهیم كرد، تحت شرایطی اقرار محسوب می‌گردد و ممكن است در دعوی طرف مقابل از آن بر علیه خودمان استفاده كند. از طرف دیگر در برخی از موارد بایستی از ارسال اظهارنامه جلوگیری نماییم چون در نتیجه این كار طرف دعوا هوشیار می‌گردد و اقدام به انجام عملیاتی می‌كند كه موجب از بین رفتن حقوق ادعایی خواهد شد. مثلاً اگر بخواهیم اموال بدهكار را از جهت اینكه بدهی خود را پرداخت نمی‌نماید توقیف كنیم، با ارسال اظهار نامه، بدهكار از احتمال توقیف اموال خود آگاه می‌شود و اقدام به فروش، انتقال و مخفی نمودن اموال خود می‌نماید.

نكته دیگری كه در تنظیم اظهار نامه باید به آن توجه نمود، این است كه از نسبت دادن جرم به طرف مقابل یا نوشتن اكاذیب خودداری نماییم چون ممكن است تحت شرایطی به عنوان مفتری یا كسی كه اقدام به نشر اكاذیب نموده است از سوی طرف مقابل تحت تعقیب كیفری قرار بگیریم.

گاهی اوقات همراه با اظهار نامه می‌خواهیم سند یا مال یا وجهی را به طرف مقابل تسلیم نماییم كه در این صورت آن سند یا مال یا وجه را به مرجعی كه اظهارنامه را برای ابلاغ به آن تسلیم می‌نمایم تحویل می‌دهیم تا تحت نظر و حفاظت آن مرجع قرار گیرد كه در این صورت اگر امكان تحویل آن همراه با اظهار نامه به طرف مقابل باشد، به ضمیمه اظهار نامه تحویل وی داده می‌شود در غیر این صورت به طرف مقابل ابلاغ می‌گردد كه برای تحویل گرفتن آن به مرجع مزبور مراجعه نماید. اما اگر ضمن قرارداد متعهد شده باشیم كه این اقدام (تحویل دادن موارد مذكور) در محل و ترتیب دیگری صورت پذیرد، می‌بایست بر اساس قرار داد اقدام نماییم.

فرآوری/ نداسادات پاک نهاد

گروه جامعه و ارتباطات