تبیان، دستیار زندگی
با وجودی که ممکن است فرد از ته قلب به این گونه افکار اعتقاد نداشته باشد امّا نمی‌تواند فکر کردن درباره آن را متوقف کند و این افکار می‌توانند خیلی زود به صورت مخرّب و ناراحت کننده....
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

فقط برای من باش!

حسادت عموماً اشاره دارد به نوعی طرز فکر، یا نوعی احساس و یا نوعی رفتار که در زمانی اتفاق می‌افتد که شخص تصور می‌کند توسط شخص دیگری (رقیبش) مورد حمله قرار گرفته‌است. این در حالی است که حتی آن شخص رقیب خود نیز ممکن است از این موضوع اصلاً اطلاعی نداشته باشد.

قلب

اغلب روان‌شناسان توافق دارند که حسادت یکی از شایع‌ترین هیجانات انسانی است که مستقیماً به روابط بین افراد مربوط می‌شود.

حسادت در انواع مختلفی از روابط ممکن است بروز کند:

• دوستی

• رابطه با همسر

• رابطه بین اولیاء و فرزندان

• رابطه بین خواهر و برادرها

• رابطه بین اعضای خانواده

غالباً حسادت ریشه در کمبود عزت‌نفس و اعتماد به خود دارد و در نتیجه به درجات مختلف، بر حسب این که میزان و سطح عزت‌نفس و اطمینان فرد چقدر باشد، بر روی افراد تأثیر می‌گذارد.

حسادت نیز مانند بسیاری از هیجانات دیگر، معمولاً مسأله مهمی نیست و در واقع می‌تواند به «حفظ» رابطه کمک کند امّا در برخی موارد، میزان آن شدّت می‌گیرد و شروع به منحرف کردن فکر فرد می‌کند و اینجاست که دیگر از جنبه محافظتی خارج شده و جنبه مخرّب به خود می‌گیرد. این نوع حسادت، غیرعادی یا نابهنجار است و روان‌پزشکان آن را حسادت بیمارگونه می‌نامند. حسادت بیمارگونه در برخی موارد حاد ممکن است به خشونت و حتی مرگ بینجامد.

برخی از روان‌شناسان ادعا کرده‌اند که اگر کسی اصلاً احساس حسادت نداشته باشد، در تعهد خود نسبت به رابطه با دیگران دچار کمبود خواهد بود.

حسادت به عنوان یک هیجان طبیعی انسان

تفاوت عمده‌ای بین حسادت طبیعی و غیرطبیعی وجود دارد، هر چند صاحب‌نظران در مورد نقطه دقیقی که حسادت طبیعی به صورت حسادت بیمارگونه در می‌آید بحث دارند. به عنوان یک قاعده کلّی، حسادت طبیعی را می‌توان چنین تعریف کرد که حسادتی است که فرد حس می‌کند چنانچه:

• نسبت به روابط طبیعی و اجتماعی همسر خود حساسیت بیش ازحد نشان دهد

• دوستش او را به خاطر کس دیگری کنار بگذارد

• کودکی در خانواده مورد محبت و علاقه بیشتری از دیگران قرار داشته باشد

احساس حسادت می‌تواند خیلی دردناک باشد امّا در حسادت‌های طبیعی، افراد خود را با شرایط و موقعیت جدید وفق می‌دهند و زندگیشان را می‌کنند.

زمینه‏هاى رشد حسادت

منشا محرکهاى حسادت را باید در موقعیت‏ها، شرایط خاص محیطى و روابط اجتماعى وبه‏خصوص در وجود اشخاص جست و جو كرد.بدین‏روى، در این‏جا به برخى از آن‏ها اشاره مى‏شود:

شرایط خانواده و تفاوت‏هاى فردى

پروانه

- رقابت و هم‏چشمى یكى از فرزندان نسبت‏ به سایر خواهران و برادران، كه گاه «رقابت هم‏شیرها»  نامیده مى‏شود، یكى از زمینه‏هاى مساعد و عمده رشد حسادت در كودكان است و والدین آن را طبیعى و تقریبا غیر قابل اجتناب مى‏دانند. با توجه به چنین شرایطى، مى‏توان گفت: والدینى كه به فرزندان خود توجه افراطى دارند و شدیدا نگران و مواظب آن‏ها هستند، بیش از والدینى كه به كودكان خود توجه كم‏ترى دارند با مشكل حسادت كودكان‏شان روبه‏رو هستند; زیرا این والدین براى پیشرفت فرزندان خود قوانین معینى وضع كرده‏اند و وقتى كه اطفال نتوانند خود را با آن منطبق سازند، مورد سرزنش پدر و مادر قرار مى‏گیرند.این فرزندان بیش‏تر اوقات با كودكانى كه پیش‏تر رفته‏اند مقایسه مى‏شوند و این موجب برانگیخته شدن حسادت نسبت‏به دیگر كودكان مى‏شود.

- در محیطهاى خانوادگى، كه مادران شیوه منظم و ثابتى در تربیت كودک خود ندارند و برخوردشان بى‏ثبات و متغیر است، بیش از سایر خانواده‏ها، رفتارهاى حسادت‏آمیز مشاهده مى‏شود.

- حسد در میان اطفال باهوش‏تر بیش‏تر است.

- اگر میان همسران تضادى باشد، فرزندى كه از یک یا چند جهت‏به یكى از آن‏ها شبیه است، هدف خشم و قصاص دیگرى واقع مى‏شود.طفلى كه این‏گونه مورد بى‏مهرى واقع مى‏شود، به خواهر یا برادرى كه بر خلاف خودش از محبت و نوازش برخوردار است، حسادت مى‏ورزد و یا چنین فردی در آینده در ارتباط با همسر و یا سایر دوستان خود بسیار حساس تر و پر توقع تر بوده و بیشتر از سایر افراد دچار مشکل می شود.

برخوردهاى تبعیض‏آمیز

به طور كلى، «امتیاز و تبعیض‏» حسادت را به دنبال دارد.كسى كه نسبت‏به دیگرى از امتیاز ویژه‏اى برخوردار است در معرض حسادت دیگران قرار مى‏گیرد; چنانچه در حدیثى از امام على‏علیه السلام آمده است: «كل ذی رتبة سنیة محسود» ; هر شخص داراى امتیاز و رتبه شایسته، مورد حسادت واقع مى‏شود.

برخى از پدران و مادران به دلایل گوناگون، بعضى از فرزندان را بر خواهران و برادران خود ترجیح داده، مورد توجه و محبت‏بیش‏ترى قرار مى‏دهند; چنانچه گاهى جنسیت فرزندان عامل تبعیض مى‏گردد، به طورى كه مادران معمولا با پسران خود صمیمى بوده و پدران بیش‏ترین محبت‏خود را متوجه دختران مى‏نمایند.در نتیجه، فرزندى كه از طرف یكى از والدین محبت و ملاطفت كم‏ترى دریافت‏مى‏كند و شاهد رفتارى غیرعادلانه است، نسبت‏به فرزند دیگر حسادت مى‏ورزد و از وى متنفر مى‏شود.

والدینى كه به فرزندان خود توجه افراطى دارند و شدیدا نگران و مواظب آن‏ها هستند، بیش از والدینى كه به كودكان خود توجه كم‏ترى دارند با مشكل حسادت كودكان‏شان روبه‏رو هستند

همچنین زمانى كه والدین بیش‏ترین تماس و نوازش خود را با تولد نوزاد جدید به وى اختصاص مى‏دهند، سایر فرزندان احساس مى‏كنند كه این نوزاد سبب بى‏مهرى و فراموشى آنان گردیده است.در نتیجه، به وى حسادت مى‏ورزند.

متاسفانه این رفتارها فقط در دوران كودكى، به خانه پدرى و خواهر و برادر محدود نمى‏شود و ریشه‏هاى حسادت را براى آینده زنده نگه مى‏دارد و فرد را دچار مشكلات فراوانى مى‏كند.مثلا، ممكن است پس از ازدواج، نتواند تبعیض مادرزن خود را - هرچه اندک باشد - تحمل كند و نسبت‏به دیگر داماد خانواده حسادت بورزد و یا نسبت به همسر خود احساس مالکیت کرده و تصور کند که همسر وی در انحصار اوست و به این ترتیب موجب اختلاف‏هاى خانوادگى و تلخ‏شدن زندگى زناشویى و كانون گرم خانواده خود گردد.

هنگامی که حسادت از کنترل خارج می‌شود

حسادت بیمارگونه به دو شکل وجود دارد: حسادت وسواسی و حسادت توهمی یا روان‌پریشانه.

در حسادت وسواسی، فرد دارای افکار شدید و تکرار شونده‌ای مبنی بر روراست نبودن طرف مقابلش است. با وجودی که ممکن است فرد از ته قلب به این گونه افکار اعتقاد نداشته باشد امّا نمی‌تواند فکر کردن درباره آن را متوقف کند و این افکار می‌توانند خیلی زود به صورت مخرّب و ناراحت کننده درآیند. غالباً به علت حسادت وسواسی، روابط از هم می‌گسلند.

حسادت روان‌پریشانه، خطرناک‌تر و حادتر از حسادت وسواسی است. افرادی که از حسادت روان‌پریشانه رنج می‌برند کاملاً مطمئن هستند که طرف مقابلشان به خصوص همسرشان به آن‌ها خیانت می‌کند و بر خلاف حسادت وسواسی هیچگونه شکی در این مورد در ذهنشان وجود ندارد. آن‌ها احتمالاً عقیده دارند که شواهدی نیز برای این خیانت وجود دارد، حتی چنانچه شواهدی واقعاً وجود نداشته باشد.

رفتارهای خطرناک و آسیب‌رسان مرتبط با حسادت روان‌پریشانه عبارتند از:

• تعقیب کردن طرف مقابل

• استخدام کسی برای تعقیب کردن

• سوء تعبیر رویدادهای عادی به عنوان نشانه‌های تقلّب

• رو در رویی با طرف مقابل و متهم کردن او

• رفتار خشونت‌آمیز

حسادت روان‌پریشانه کمتر از حسادت وسواسی شایع است و ممکن است به علّت اختلالات دیگری چون اسکیزوفرنی، افسردگی، سوء مصرف مواد، زوال عقل و ناتوانی جنسی به وجود آید.

درمان حسادت بیمارگونه

از آنجا که حسادت بیمارگونه طرز فکر فرد را خراب می‌کند، می‌تواند اثرات منفی قابل ملاحظه‌ای بر کیفیت زندگی او بگذارد. با وجود این، چون حسادت بیمارگونه به عنوان یک اختلال ذهنی شناخته می‌شود، درمان‌هایی برای آن وجود دارد.

«درمان‌های گفتگویی» نظیر درمان‌رفتاری شناختی  برای درمان حسادت بیمارگونه متداول‌تر است. این درمان به فرد کمک می‌کند که شیوه تفکر و عملش را تغییر دهد و مشکل وی را قابل تحمل‌تر می‌سازد.

دارودرمانی نیز برای درمان حسادت بیمارگونه به کار می‌رود. برای حسادت وسواسی، داروهای ضدافسردگی مفیدند و برای حسادت روان‌پریشانه، داروهای ضدروان‌پریشی (مانند داروهایی که برای درمان اسکیزوفرنی تجویز می‌شود) ممکن است لازم باشد.

درمان

توصیه‌هایی برای دوستان و افراد خانواده کسانی که از حسادت بیمارگونه رنج می‌برند

همجواری با افرادی که از حسادت بیمارگونه رنج می‌برند می‌تواند برای دوستان و افراد خانواده‌شان بسیار سخت باشد. به یاد داشتن این نکته اهمیت دارد که حسادت بیمارگونه یک نوع اختلال ذهنی است که قابل درمان است امّا همچنین باید به یادداشت که خطر خشونت‌آمیز شدن رفتار فرد نیز وجود دارد.

به افرادی که دچار حسادت بیمارگونه هستند می‌توان کمک کرد امّا غالباً آن‌ها کمک را رد می‌کنند و یا اصلاً انکار می‌کنند که نیاز به کمک دارند. با وجودی که باید آن‌ها را تشویق به کمک گرفتن کرد امّا ممکن است آن‌ها از این پیشنهاد عصبانی شوند. با در نظر داشتن این که افرادی که دچار حسادت بیمارگونه هستند ممکن است به خشونت روی آورند، دوستان و افراد خانواده‌شان باید رفتار احتیاط‌آمیزی با آن‌ها داشته باشند. هنگامی که به خشونت روی آورده شد توصیه می‌شود با مراجع ذی ربط تماس گرفته شود. در این شرابط، افرادی که از حسادت بیمارگونه رنج می‌برند، به ویژه از نوع روان‌پریشانه‌اش، ممکن است به اجبار تحت درمان قرار داده شوند.

حسادت ممکن است بیش از یک هیجان طبیعی باشد

از آنجا که حسادت معمولاً به عنوان یک هیجان انسانی متداول در نظر گرفته می‌شود، مردم غالباً باور ندارند که حسادت، در شکل حادش، یک نوع اختلال ذهنی است. تفاوت‌گذاری بین حسادت طبیعی و غیرطبیعی گاهی اوقات دشوار است امّا به عنوان یک قاعده کلّی، حسادت طبیعی می‌تواند باعث حفظ رابطه با دیگران گردد در حالی که حسادت غیرطبیعی مخرّب است و غالباً به خشونت می‌انجامد.

حسادت غیرطبیعی شایع است و قابل درمان می‌باشد امّا غالباً افرادی که از حسادت بیمارگونه رنج می‌برند از دریافت کمک خودداری می‌کنند. در این موارد ممکن است آن‌ها را به اجبار تحت درمان قرار داد.

منبع- کلینیک الکترونیکی روان‌یار

گروه خانواده و زندگی سایت تبیان- تنظیم و فرآوری: مریم عطاریان

مقالات مرتبط

حسادت از نوع مردانه

حسودهای محترم بخوانند

حسادت

چرا یوسف به چاه رفت؟

6 دانگ قلبت را می خواهم

یعقوب چرا آواره شد؟

غیرت یا حسادت جنسی؟

حسادت جنسی در زندگی زناشویی

راهی ساده برای بد بختی

حسادت به این شدت؟

قابیل چرا هابیل راکشت؟

مطالعه کتاب مردان زن ستیز موجود در فروشگاه اینترنتی تبیان به شما کاربران عزیز توصیه می شود

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.