اخلاق پیامبرانه
رفت و آمد به خانه بیماران و عیادتشان و تفقد از حالشان، از اخلاق انبیایى است و سبب تحکیم رابطهها و تقویت دوستی ها و الفت خانوادههاست.
پیامبر اسلام(ص) نیز به عیادت بیماران مىرفت. حتى یک بار از یک یهودى نیز عیادت فرمود که همسایه او بود. 1
آنچه به عیادت، ارزش مىبخشد، خدایى بودن آن و اخلاص در عیادت است، حتى خارج از مرز دوستى و رفاقت و آشنایى و شغل و موقعیت طرف به عیادت رفتن مهم است. این در آنجا جلوه مىکند که مریض، گمنام و بىکس و ناشناخته و غریب باشد که بیش از دیگران چشم به راه دیدارکنندگان است. تعبیر «فى الله» که در روایات عیادت بیماران به چشم مىخورد، به همین نکته حساس اشاره مىکند.
چگونه مىتوان به این گوهر دست یافت و از کجا مىتوان «نیت خدایى» را در عیادت ها تشخیص داد؟
عیادت بىریا
وقتى به عیادت بیمارى مىروید، روى چه انگیزهاى است؟ آیا از ترس گلایههاى بعدى او و خانواده او است؟ یا اینکه چون همسایه و آشناست و فردا چشم در چشم هم خواهید انداخت؟ یا چون رئیس و مسؤول است؟ یا براى خدا؟
البته دلجویى از یک بیمار و خانوادهاش یا رعایت حق همسایگى و حق رئیس، جاى خود دارد، ولى آیا شده که جعبه شیرینى یا پاکت میوهاى بگیرید و به عیادت بیمارانى در بیمارستان ها بروید که کسى را ندارند و شما را هم نمىشناسند؟ در ایام جنگ، بعضی ها به دیدار و عیادت رزمندگان مجروح مىرفتند که در شهرستان هایى دور از بستگان خود تحت درمان بودند، بىآنکه سابقه آشنایى با مجروحان جنگىداشته باشند، تنها به خاطر خدا و انجام وظیفه دینى و انسانى.
این کار، بس عظیم است و الهى! و مایه آسانى حساب خداوند درقیامت مىگردد. در حدیث قدسى آمده است:
«من عاد مؤمنا فى فقد عادنى»2 ؛ هر کس در راه من (به خاطر خدا) مؤمنى را عیادت کند، مرا عیادتکرده است.
در حدیث است که روز قیامت، پروردگار به بنىآدم خطاب مىکند: مریض شدم چرا به عیادتم نیامدى؟ مىگوید: خدایا! تو پروردگار جهانیانى، چگونه به عیادت تو مىآمدم؟ پاسخ مىشنود:فلان بندهام بیمار شد و از او عیادت نکردى! مگر نمىدانستى که اگر به عیادتش مىرفتى، مرا نزد او مىیافتى؟ 3
به علاوه، عیادت بیمار، انسان را به یاد قیامت مىاندازد و او را متوجه نعمت تندرستى مىسازد و زمینهساز شکر به خاطر سلامتى مىگردد. از رسول خدا(ص) روایت است که: به عیادت بیمار و تشییع جنازه بروید، که شما را به یاد آخرت مىاندازد.4
عیادت و سوغات بىتوقع
دانستیم که اگر به عیادت بیمار، یا هدیه و سوغات، جنبه الهى بدهیم و آن را به حساب خدا بگذاریم، هم پاداش بیشترى مىبریم، هم به ترویج این گونه سنت هاى اسلامى در اخلاق معاشرت، کمک کردهایم.
با این حساب، نباید در دادن هدیه و بردن سوغات یا رفتن بهعیادت بیمار، حساب عوض و جایگزین آن را کرد. گلایه از این که چرا ما که به عیادتش رفتیم، او به عیادت ما نیامد، کم ظرفیتى است، یا اگر کسى هنگام بیمارىتان از شما عیادت نکرد، شما «مقابله به مثل» نکنید و کریم و بزرگوار باشید.
رسول اکرم(ص) فرموده است:
«عد من لا یعودک و اهد من لا یهدى لک» 5 ؛ به عیادت کسى برو که از تو عیادت نکرده است و براى کسى هدیه ببر که براى تو هدیه و سوغات نیاورده است.
و اخلاص و وسعت نظر و بزرگمنشى، از همین جاها شناخته مىشود! ...
منبع : آداب معاشرت ، جواد محدثی
تنظیم رهنما_گروه دین و اندیشه تبیان
پىنوشت ها:
1) مكارمالاخلاق، ص359.
2) همان، ص360.
3) میزانالحکمة، ج9، ص128.
4) همان، ص130.
5) کنزالعمال، متقى هندى، حدیث شماره 25150.
