تبیان، دستیار زندگی
) كسب و كار و تغییرات آن در ماه مبارك رمضان ختم قرآن شأن قرائت سوره های مخصوصی از قرآن شریف در ماه رمضان در بخش پیشین به آداب مربوط به نحوه استقبال از ماه رمضان پرداختیم در این بخش به آداب برگزاری ماه رمضان ، نحوه قرائت قرآ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

ماه رمضون بازم رسید (بخش

دوم

)


كسب و كار و تغییرات آن در ماه مبارك رمضانختم قرآن

شأن قرائت سوره های مخصوصی از قرآن شریف در ماه رمضان

در بخش پیشین به آداب مربوط به نحوه استقبال از ماه رمضان پرداختیم در این بخش به آداب برگزاری ماه رمضان ، نحوه قرائت قرآن و تغییراتی كه در كار و كسب مردم ایجادمی شود می پردازیم .

كسب و كار و تغییرات آن در ماه مبارك رمضان

وضع كسب و كار در ماه مبارك رمضان با ماه های دیگر سال تفاوت چشمگیری دارد و تغییراتی در كار كسبه و بازار به وجود می آید. دسته ای از مشاغل كه به طبخ غذا مربوط است به احترام ماه رمضان و رعایت حال روزه داران در روز تعطیل می شود و به بعد از ظهر یا شب موكول می گردد. بعضی از كارهای سنگین یك وقته می شود و بیشتر بعدازظهر انجام می پذیرد و برخی از كارها كه از نظر شرعی كراهت دارد، ممكن است در ماه رمضان به كلّی تعطیل شود. این تغییرات بیشتر در مشاغل سنتی به چشم می خورد.

شهرستان یزد یكی از شهرهای قدیمی ایران است و بافت سنتی و مذهبی آن حكایت از فرهنگی غنی و پربار دارد. بازار یزد چون بازار دیگر شهرهای قدیمی بسیار فعال و كسب و كار در آن پر رونق است. اما در ماه رمضان تغییرات محسوسی در بازار و كار كسبه یزد ایجاد می شود. مشاغلی چون قنادی، شیرینی پزی، كبابی، كله پزی و نخودبریزی به خاطر بوی حاصل از پخت و پز كه سبب ناراحتی روزه داران می شود در روز تعطیل می شود و كسبه ساعت كار خود را به بعد از ظهر و بیشتر به شب می اندازند.

كارهای دشوار و پر زحمت یك وقته می شود. این گونه كارها عبارت است از آهنگری، قفل سازی، مسگری، قـَلِنگری ( رویگری )، حلبی سازی، دواتگری ( كسی كه سماور و چراغ خوراكپزی و امثال اینها را تعمیر می كند)، چراغ سازی، فخّاری ( كوزه گری)، حناسابی، عصاری ( روغن گیری )، گچ كوبی، كلاه مالی، نمدمالی، قالی بافی، جوالدوزی، لحاف دوزی، خیاطی، شعربافی ( بافتن پارچه ای از موی و ابریشم )، گوشواره كشی (ترمه بافی )، رنگرزی، گیوه چینی ( بافتن رویه گیوه)، تخت كشی ( ساختن زیره گیوه)، دبّاغی، كفّاشی، سرّاجی، صحّافی، نجّاری، خرّاطی، چلنگری( ساختن چیزهای آهنی كوچك مانند قفل و كلید و ...)  و آجرپزی.

این گونه كارها كه در ایام سال صبح و بعدازظهر انجام می گیرد در ماه رمضان یك وقته می شود و تا ظهر یا پاسی از ظهر گذشته ادامه دارد و پس از آن تعطیل می شود.

بقالی ها، نانوایی ها، طوّاف ها( سبزی و میوه فروش دوره گرد)، قصابی ها و پالوده فروشان، یكی دو ساعت قبل از ظهر و از دو سه ساعت به غروب مانده در دو نوبت كالای خود را به فروش می رسانند.

كارگران پنیه زنی یا حلاجّان و طرّاحان به خاطر غبار حاصل از پنبه و محلول سریشم كه دهان طرّاحان را آلوده می سازد كارشان را به بعد از افطار موكول می كنند.

ختم قرآن

در ماه مبارك رمضان در اغلب مساجد و تكایا و بسیاری از خانه ها ختم قرآن برگزار می شود.

مجلس مردانه ختم قرآن:

محل برگزاری ختم قرآن مردها اغلب در مساجد است. در بهار و تابستان در صحن یا پیشطاق مسجد و در پاییز و زمستان در شبستان یا به قول یزدی ها در گرمخانه مسجد مجلس قرآن بر پا می شود. معمولاً بعد از نماز صبح یا ظهر و یا عشا، اغلب آنهایی كه در نماز جماعت شركت می كنند دور تا دور شبستان، پشت به دیوار می نشینند و قرآنشان را كه از خانه آورده اند در دست می گیرند و آماده شركت در ختم قرآن می شوند. آغاز كننده كسی است كه سِمَت رهبری گروه را دارد و به خاطر استادی اش در قرائت قرآن لقب "قـُرّاء" گرفته است. این شخص در صدر مجلس می نشیند و با خواندن آیاتی از اول یك جزء، قرائت قرآن را آغاز می كند. پس از خواندن چند آیه نوبت به شخصی كه سمت راست قراء نشسته است می رسد و به این ترتیب هر كدام از شركت كنندگان آیاتی از قرآن را می خوانند. قراء نیز با دقت گوش می دهد و غلط ها را تصحیح می كند. نوبت هر كس كه تمام می شود قراء با گفتن "غفرالله" نوبت را به نفر بعد می دهد و او دنباله سوره را قرائت می كند.

مشهدی ها معتقدند قرآنی را كه در ماه رمضان آغاز می كنند باید حتماً تا آخر ماه تمام كنند و گرنه قرآن نفرینشان می كند یا قرضدار می شوند.

مجلس زنانه ختم قرآن:

محل برگزاری ختم قرآن زنان در خانه "ملاّ" یا خانه زنان مومنه یا آنهایی كه قرآن را صحیح می خوانند یا به نوبت در خانه شركت كنندگان است. در ماه رمضان در هر محله از هر شهری چندین مجلس زنانه قرائت قرآن بر پا می شود و اغلب مجالس صبح ها كه زنان فراغت بیشتری دارند برگزار می شود. رهبر قرائت قرآن زنان زنی به نام "ملاّ" یا زن دیگری است كه قرآن را بدون غلط و با قرائت صحیح می خواند. در خانه یا محلی كه زنان ختم قرآن برگذار می كنند نباید مرد بالغی باشد و مردان قبل از حاضر شدن شركت كنندگان، از خانه بیرون می روند.

در مجلس ختم قرآن زنانه هر روز قبل از قرائت قرآن ابیاتی در مدح پیغمبر و ائمه اطهار(ع) می خوانند و صلوات می فرستند و بعد قرائت قرآن را آغاز می كنند. بعضی از ابیاتی كه قبل از شروع قرآن می خوانند:

گر تو خواهی كه بیابی ز جهان راه نجات

بر محمد تو بگو از دل و از جان صلوات

هر چه خواهی تو طلب كن ز شهنشاه جهان

به علی حیدر صفدر شه خوبان صلوات

و همچنین در هر بیتی كه می سرایند  به نام مبارك یكی از ائمه اطهار صلوات می فرستند.

در روستای رودخانه تربت حیدریه ملای زن یا "اتون" قبل از شروع هر جزء از قرآن این ابیات را می خواند:

گل سرخ از عرق روی محمد باشد

دل من شاد ز گیسوی محمد باشد

گر ز من پرسند كه مولای تو كیست

گویم آن كس كه پسر عم محمد باشد

بلبلان چمن باغ علی را صلوات

طوطیان قفس لم یزلی را صلوات

بارها گفت محمد كه علی جان من است

هم به جان علی و جان محمد صلوات

پس از خواندن این ابیات تمام زنها صلوات می فرستند و بعد قرائت قرآن آغاز می شود.

شان قرائت سوره های مخصوصی از قرآن شریف در ماه رمضان

بعضی از سوره های قرآن شأن به خصوصی دارند و ثواب قرائت آنها مخصوصاً در ماه مبارك رمضان بسیار زیاد است. از این میان باید از سوره های شریفه توحید، بیّنه، یاسین،الرحمن و یوسف نام برد. عقایدی كه در باره اهمیت قرائت این سوره ها وجود دارد از این قرار است:

سوره توحید: یزدی ها عقیده دارند سعادت خواندن سوره شریفه توحید در ماه مبارك رمضان نصیب هركسی بشود برای او افتخار است. آن شخص باید سه مرتبه سوره توحید را بخواند و در روایات آمده است هر كسی سه مرتبه سوره توحید را بخواند ثواب خواندن یك ختم قرآن را می برد.

سوره بیّنه: بعضی افراد همان شأنی كه برای سوره "توحید" قائلند برای سوره "بیّنه" نیز قائل می باشند و همان آداب و تشریفاتی كه در مورد خواندن سوره توحید به جا می آورند عیناً برای سوره بینه انجام می دهند.

سوره یوسف: سوره یوسف روز دوازدهم ماه مبارك رمضان قرائت می شود. خواندن این سوره نیز ثواب بسیار دارد و زنان عقیده دارند خواندن سوره یوسف باعث زیاد شدن محبت می شود.

در شیراز رسم است روزی كه سوره یوسف خوانده می شود زنان همراه خود نبات یا سیب و یا خوراكی دیگری به مجلس ختم قرآن می برند و وقتی سوره یوسف را قرائت كردند به آن خوراكی می دمند و عقیده دارند هر كسی از آن بخورد محبتش به طرف مقابل زیاد می شود.

در بجنورد ملا و مربّی قرآن از زنی كه خواندن سوره یوسف نصیبش می شود انعام می گیرد. این انعام شامل مبلغی پول، یا پارچه یا شیرینی است.

سوره یاسین: كه در جزء بیست و سوم قرآن است در روز بیست و سوم ماه رمضان قرائت می شود. در این روز زنان شركت كننده در ختم قرآن هر كدام دو رشته نخ كوك سفید با خود به مجلس می آورند و هنگام قرائت سوره یاسین به هر یك از كلمات "مبین" كه رسیدند یك گره به آن دو رشته نخ می زنند. چون سوره یاسین دارای هفت كلمه "مبین" است هفت گره زده می شود. گره ها باید طوری باشد كه به آسانی از هم باز شود. پس از تمام شدن سوره یاسین گره ها را از هم باز می كنند بعد آن دو رشته نخ را مابین صفحات سوره یاسین می گذارند تا حاجتشان برآورده شود. آن قرآن را نیز باید از دسترس دیگران دور نگه داشت تا مبادا نخها از لای قرآن بیافتد. بعضی افراد نخها را لای كفن خود می گذارند و عقیده دارند از بركت سوره یاسین تحمّل فشار قبر بر آنها آسان شود.

سوره الرّحمن: روز بیست و هفتم ماه رمضان سوره "الرّحمن" قرائت می شود. این سوره نیز یكی از سوره های مهم قرآن می باشد و قرائت آن در ماه رمضان آداب خاصی دارد. در بجنورد رسم است در مجلس زنانه، سوره الرّحمن به هر كسی كه رسید پس از خواندن آیاتی از این سوره با كسب اجازه از معلم قرآن به بازار می رود و یك كیسه حنا و مقداری نقل می خرد و به مجلس می آورد. به محض ورود آن زن چند دقیقه قرائت قرآن را تعطیل می كنند و نقل را در ظرف ریخته اول جلو معلم قرآن می برند و بعد به دیگران تعارف می كنند. هر كس یكی دو دانه نقل بر می دارد و خطاب به شخصی كه نقل را خریده است اگر دختر باشد می گوید: "الهی سفید بخت شوی" و اگر زن باشد می گوید: "خدا زیارت قسمت كند".

بعد صاحب خانه مقداری از حنا را در ظرفی خیس می كند و نزد یكایك زنها می برد. آنهایی كه قرآن می خوانند یك بند انگشت خود را داخل حنا می كنند، و می گویند: "بر ابن ملجم لعنت". پس از چند لحظه كه حنا رنگ داد انگشتان را با دستمال پاك می كنند و به ادامه قرائت قرآن می پردازند. باقیمانده نقل و حنا متعلق به صاحبخانه و معلم قرآن است.

روز آخر ماه رمضان هم در فردوس هر كدام از افرادی كه در ختم قرآن شركت دارند با خود یك سینی شیرینی از قبیل كشمش یا خرما یا نقل می آورند و پس از خواندن آخرین جزء قرآن شیرینی ها را در یك چادر شب وسط شبستان می ریزند تا مخلوط شود . دونفر هم شیرینی ها را تقسیم می كنند و جلوی هر یك از افراد یك دوری شیرینی می گذارند .آخر سر هم قسمت اعظم شیرینی باقی مانده را كه سهم آخوند محل است به در خانه اش می فرستند.