آیین‌های‌ ماه رمضان در سیستان و بلوچستان

ماه مبارك رمضان  در خطه‌ای كه بر اساس تاریخ قدمتش به حدود 10 هزار سال می‌رسد، آیین‌ها، آداب‌ها و رسوم فراوانی دارد.

بر اساس كتاب تاریخ سیستان آیین‌های رمضان در این منطقه تاریخی غنی دارد و مردم این منطقه در صدر اسلام به دلیل برخورداری از رصد‌خانه با رصد ستاره‌ها به راحتی از حلول ماه مبارك‌ رمضان با خبر می‌شدند و یك ماه را روزه‌داری می‌كردند. ماه مهمانی خدا كه می‌رسد سیستانی‌ها از چند روز قبل به استقبال آن می‌روند به طوری كه در سراسر این خطه خروش مردم را در غبار‌روبی از مساجد‌، نذور و حضور بر سر خاك اموات می‌بینیم.

برخی از سیستانی‌ها در روزهای پایانی ماه شعبان نان محلی و كلوچه محلی خرمایی را برای یك ماه مصرف خود آماده می‌كنند كه در ماه مبارك تنها به راز و نیاز با معبود خویش مشغول باشند.

زیباسازی‌، غبارروبی مساجد، اهدای فرش به مكان‌های مذهبی، كمك به نیازمندان و دادن خیرات از جمله برنامه‌های پیش از آغاز ماه مبارك رمضان در سیستان است. همچنین بیشتر مردم سعی می‌كنند با جامه‌های نو و تمیز به استقبال این ماه بروند تا ظاهر و باطن را پاك نگه دارند.

سحرخوانی؛ آیین هزارساله

سحر خوانی ‌از دیگر سنت‌های مهم و ماندگار منطقه سیستان است كه جلوه‌ای زیبا به ماه مهمانی خدا در این خطه از ایران داده است. در آیین سحرخوانی با توجه به رشد تكنولوژوی و وجود وسایل سمعی بصری باز هم فریاد ریش‌سفیدان سیستانی شنیده می‌شود. در این آیین بزرگان منطقه یك ساعت قبل از اذان صبح بر بالای بلندترین منطقه روستا می‌روند و با ضربه زدن به دهلی خاص و با خواندن اشعار دینی و عرفانی مردم را از خواب بیدار می‌كنند. پس از آنكه مردم بیدار شدند با ذكر سروده‌ای خاص به استقبال اذان صبح می‌روند تا این‌كه موقع اذان صبح آن را با صدایی بلند به مردم اعلام می‌كنند.

بر اساس برخی از روایت‌های موجود، آیین سحرخوانی و رمضان‌خوانی بیش از یك هزار سال پیش یعنی از اوایل اسلام، نزد ساكنان سیستان مرسوم بوده است. بیشتر روایت‌ها كه در تاریخ ماندگار این خطه بر جای مانده است نشان دهنده آن است كه رمضان‌خوانی در ایام نیمه ماه خدا برگزار می‌شود.

در زمان‌های گذشته تعدادی از جوانان برای كمك به نیازمندان این سنت حسنه را اجرا و در‌آمد حاصل از آن را بین مستمندان تقسیم می‌كردند. برپایی نشست‌های مذهبی، دعا و مراسم ذكر مصیبت اهل بیت (ع) و دوره‌های قرآن از دیگر مراسم مرسوم در بین مردمان منطقه به‌ویژه بانوان سیستانی است.

از دیگر سنت‌های این خطه می‌توان به نذور پس از افطار اشاره كرد كه مردمان در حد وسع، قوت خود را با دیگران تقسیم می‌كنند و روزه خود را باز می‌كنند.

خوراک رمضان در سیستان

در ایام ماه مبارك رمضان غذاهای آب دار منطقه از جمله آبگوشت محلی و كشك زرد سیستانی در موقع افظار به اوج خود می‌رسد. هر چند که نباید از حلیم محلی (غلور) نیز غافل شد چرا‌كه بیشتر خانواده‌ها در این مدت روی به این غذا می‌آورند.

در قدیم زمانی كه ماه رمضان در ایام گرم سال قرار می‌گرفت مردم از غداهای سرد همچون آب دوغ خیار و كشك استفاده می‌كردند تا در طول روز دچار گرمازدگی نشوند. آنها حتی برای این‌كه در طول روز دچار افت قند نشوند از آلوی خشك، برگ زرد‌آلو و دواهای محلی مربائی را درست می‌كردند كه در طول روز به هیچ عنوان احساس ضعف نمی‌كردند.

در روزهای پایانی این ماه هم مردم مراسم ویژه‌ای را برای استقبال از عید بزرگ مسلمانان فطر دارند. در نقاط مختلف سیستان گاهی دیده می شود كه مردم سه روز به جشن و شادمانی این روز بزرگ دینی مشغول می شوند كه این نشان‌دهنده جایگاهی عظیم معرفت دینی در بین مردمان سیستانی است.

منبع: فارس