تبیان، دستیار زندگی
سلسله نوشتار فراسوی ترجمه تلاش دارد تا با مطالعه مورد پژوهانه، گزارشی توصیفی و تاریخی از ترجمه های قرآن به زبان فارسی و سیر تحول ترجمه نگاری قرآن را ارائه نماید. در هر شماره از این سلسله، به تفکیک هر قرن، ترجمه های قرآن مربوط به همان سده، معرفی و تبیی
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

فراسوی ترجمه

قران

سیری در ترجمه های فارسی قرآن (7)

اشاره:

سلسله نوشتار " فراسوی ترجمه " تلاش دارد تا با مطالعه مورد پژوهانه، گزارشی توصیفی و  تاریخی از ترجمه های قرآن به زبان فارسی و سیر تحول ترجمه نگاری قرآن را ارائه نماید. در هر شماره از این سلسله، به تفکیک هر قرن، ترجمه های قرآن مربوط به همان سده، معرفی و تبیین می شود.

ترجمه فارسی افغانی(1323 هـ.ق)( 1282 هـ.ش)

ترجمه فارسی افغانی نام ترجمه ای همراه با تفسیر است که به کوشش گروهی از قران پژوهان افغانستان بر مبنای ترجمه و تفسیر اردو انجام گرفته است.[1] گر چه این ترجمه تحت اللفظی و واژه به واژه است اما به دلیل آنکه ترجمه پاره ای از آیات آن شرح و تفسیر نیز همراه دارد به نام تفسیر کابلی شهرت یافته است. نویسنده این اثر محمود حسن دیوبندی و شبیر احمد دیو بندی است . چاپ نخست این اثر به گفته ناشر افغانی در سال ( 1323 ه. قمری ) زیر نظر هیأتی از علمای جید این کشور به فارسی برگردانده و در پنج مجلد چاپ شده است.[2]

مترجم این اثر عباس مصباح زاده از خطاطان مشهور معاصر است.احتمال داده شده که این اثر از ترجمه های عهد قاجار یا از ترجمه ابو الفتوح رازی اخذ شده باشد.[8] این اثر ترجمه ای است تحت اللفظی و پایبند به اسلوب نحو عربی

ترجمه انتشارات معراجی ( 1282 هـ.ش)

قرآن مجید با ترجمه فارسی از مترجمی ناشناس در سال 1323 ق، (1282 هـ.ق) توسط انتشارات معراجی ( معراج محمدی) در تهران منتشر شده است .این ترجمه به روش تحت اللفظی و سبکی ساده به نگارش در آمده است. حجم توضیحات تفسیری آن متوسط و جدا شده از متن و در حاشیه قرآن ذکر شده اند. در حاشیه شمه ای از تفسیر و برخی مباحث علوم القرآن مانند شأن نزول ، خواص و عدد آیات و ... آمده است . نیز در حاشیه برخی ختومات قرآنی، روایات مربوطه، دو رساله در تجوید و راهنمایی برای استخاره درج شده است. به دلیل آنکه مترجم روش ترجمه تحت اللفظی را برگزیده است نثر ترجمه تا حدی از نثر معیار دور شده است و شیوائی و روانی خود را از دست داده است.

تفسیر روان جاوید ( 329 1 هـ.ش)

روان جاوید تفسیر و ترجمه کل قرآن در 5 جلد اثر میرزا محمد ثقفی تهرانی (1277 – 1363 ش) است.این تفسیر به زبان ساده و متناسب با فهم توده مردم نگاشته شده و از وارد شدن به مباحث فنی و ادبی پرهیز كرده است.[3] ترجمه آیات در این اثر ترجمه ای کاملا تحت اللفظی با رعایت ساختار زبان عربی است و مترجم تنها تلاش خود را به بر گردان دقیق و کلمه به کلمه واژه ها معطوف کرده است و در مواردی از رعایت برخی نکات ادبی غفلت کرده است مانند عدم انعکاس انحصار در ترجمه آیه پنجم سوره حمد.[4] چاپ نخست این تفسیر توسط دار الکتب الاسلامیه در سال 329 1 ه.ش در قطع وزیری انجام شد .

ترجمه معزی (1337 هـ.ق)

ترجمه شیخ محمد کاظم معزی از قران کریم ترجمه ای کلمه به کلمه و دقیق است که در سال(1337 ش )برای نخستین بار به چاپ رسید. در این ترجمه توجهی به اسلوب و ساختار زبان فارسی نشده است . نثر ترجمه روان و گویا نیست. با این وجود ترجمه ای نسبتا دقیق می باشد و از استحکام قابل توجهی برخوردار است.

این ترجمه، توضیح و اضافات تفسیری به همراه ندارد از این رو معنای بسیاری از آیات نارسا شده است.[5] افزون بر این اشکالاتی همچون ضعف در ساختار جمله بندی ، عدم رعایت قواعد نگارش، ترجمه نادرست فعل ماضی استمراری و حتی وجود غلط های چاپی را برای این ترجمه بر شمرده اند.[6]

گرچه برخی از محققان ترجمه مرحوم معزی را آخرین ترجمه تحت اللفظی مهم و معنا دار قرآن کریم دانسته اند که به سبک و سیاق هزارساله ترجمه تحت اللفظی قران کریم در زبان فارسی حسن ختام می بخشد.[7] اما با توجه به ارائه چندین ترجمه تحت اللفظی دیگر پس از این ترجمه ، که اهمیت برخی از آنان از ترجمه معزی کمتر نیست ، این سخن را بسادگی نمیتوان پذیرفت.

ترجمه مصباح زاده ( 1337هـ.ق)

مترجم این اثر عباس مصباح زاده از خطاطان مشهور معاصر است.احتمال داده شد که این اثر از ترجمه های عهد قاجار یا ترجمه ابو الفتوح رازی اخذ شده باشد.[8] این اثر ترجمه ای است تحت اللفظی و پایبند به اسلوب نحو عربی از این رو با آنکه از دقت نسبی خوبی برخوردار است و کلیه کلمات و حتی ادات تأکید را نیز ترجمه کرده است اما از سلاست و روانی لازم بر خوردار نیست. در متن ترجمه اضافات و توضیحات چندانی به چشم نمیخورد اما مترجم با آوردن مطالبی در حاشیه آن سعی کرده است برخی از آیات را که نیازمند توضیح است شرح دهد.[9]

میرزا ابو الحسن شعرانی (1337 ه. ش)

میرزا ابو الحسن شعرانی (1393ـ 1320ه.ق)از علمای به نام و جامع معقول و منقول است که کتابهای معتبر بسیاری را به فارسی ترجمه کرده است.یکی از فعالیت های علمی او ارائه ترجمه ای تحت اللفظی از قران کریم است.ترجمه او ترجمه ای دقیق از قران است وی کلیه کلمات و افعال یک به یک ترجمه کرده است اما به دلیل آنکه ساختار زبان فارسی در ترجمه رعایت نشده است از سلاست و روانی لازم برخوردار نیست.یکی از نکات قابل توجه این ترجمه مطالب تفسیری است که در حاشیه ترجمه آمده است.این مطالب شامل فضائل و خواص برخی از آیات (مانند 110 سوره کهف) یا تفسیر آنها بنابر روایات منقول از ائمه (ع)می باشد.در مواردی نیز واژه های کلمات مشکل را توضیح داده است.[10]

نویسنده: محمد خامه گر

تنظیم: جهرمی زاده_گروه دین و اندیشه تبیان


[1] - دانش نام قرآن و قرآن پژوهی ج1 ص 545

[2] - دائره المعارف تشیع ج 4 ،ص 215

[3] - سیر تطور تفاسیر شیعه، ص 169.

[4] - ثقفی تهرانی، میرزا محمد، روان جاوید، دارالكتب الاسلامیه، تهران، 1329، چاپ اول.

[5] - اهتمام ایرانیان به قران کریم، ص 180

[6] - مصطفی رضائی، بنیات، شماره 21، صفحات 119ـ 112

[7] - دانش نامه قران و قران پژوهی،ج 1،ص 562

[8] - رسول معتمدی ، یکصد سال ترجمه و تفسیر فارسی قران کریم، پیام قرآن شماره 3،ص 44

[9] - مصباح زاده، عباس، ترجمه قرآن كریم، انتشارات جاویدان، 1337، تهران.

[10] - شعرانی، میرزا ابوالحسن، ترجمه قرآن كریم، 1337، چاپ اول، تهران.