مژده ای به گناهکاران
خداوند متعال در قرآن کریم مکررا به گناه کاران هشدار میدهد که دست از گناه بردارید که عاقبت سختی خواهد داشت و از عذاب های هولناک دوزخ میگوید و بنده را از آن بر حذر میدارد که بسیار بد چیزیست دوزخ و عذابش. و این در حالی است که ما در جای جای قرآن میخوانیم که خداوند متعال بخشنده و مهربان است او بندگانش را دوست دارد آیا این عذاب های هولناک با آن همه مهر و محبت سازگار است؟ خوب او هشدار میدهد که بنده آلوده نشود شأنش را حفظ کند که او اشرف مخلوقات است و مایه فخر خدا و سزاوار نیست که اینگونه پست ودنی باشد .
خداوند مهربانترین، راه بازگشت را توأ م با امیدوارى به روى همه گنه کاران مى گشاید زیرا هدف اصلى از همه این امور تربیت و هدایت است نه انتقامجوئى و خشونت ، با لحنى آکنده از نهایت لطف و محبت آغوش رحمتش را به روى همگان باز کرده و فرمان عفو آنها را صادر نموده مى فرماید: «قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ »1 ؛ به آنها بگو اى بندگان من که بر خودتان اسراف و ستم کرده اید از رحمت خداوند نومید نشوید که خدا همه گناهان را مى بخشدکه او بخشنده و مهربان است.
دقت در تعبیرات این آیه نشان مى دهد که از امیدبخش ترین آیات قرآن مجید نسبت به همه گنه کاران است ، شمول و گستردگى آن به حدى است که طبق روایتى امیر مؤ منان على (علیه السلام ) فرمود: در تمام قرآن آیه اى وسیعتر از این آیه نیست.
دلیل آن نیز روشن است زیرا:
1 - تعبیر به (یا عبادى) "اى بندگان من !" آغازگر لطفى است از ناحیه پروردگار.
2 - تعبیر به (اسراف ) به جاى ظلم و گناه و جنایت نیز لطف دیگرى است .
3 - تعبیر به (على انفسهم ) که نشان مى دهد گناهان آدمى همه به خود او باز مى گردد نشانه دیگرى از محبت پروردگار است همانگونه که یک پدر دلسوز به فرزند خویش مى گوید این همه بر خود ستم مکن !
4 - تعبیر به (لا تقنطوا) (مایوس نشوید) با توجه به اینکه (قنوط) در اصل به معنى مایوس شدن از خیر است به تنهائى دلیل بر این است که گنهکاران نباید از (لطف الهى ) نومید گردند.
5 - تعبیر من (رحمة الله ) بعد از جمله (لا تقنطوا) بیشترى بر این خیر و محبت مى باشد.
6 - هنگامى که به جمله (ان الله یغفر الذنوب ) مى رسیم که با حرف تاءکید آغاز شده و کلمه (الذنوب) و.... .
آرى آیه فوق گسترده ترین آیات قرآن است که شمول آن هر گونه گناه را در بر مى گیرد، و نیز به همین دلیل از امیدبخشترین آیات قرآن مجید محسوب مى شود. و به راستى از کسى که دریاى لطفش بیکران و شعاع فیضش نامحدود است جز این انتظارى نمى توان داشت .
از کسى که (رحمتش بر غضبش پیشى گرفته ) و بندگان را براى رحمت آفریده ، نه براى خشم و عذاب ، غیر از این چشمداشتى نیست . چه خداوند رحیم و مهربانى و چه پروردگار پر مهر و محبتى !!
پاسخ به چند پرسش؟
در اینجا دو مسأله فکر مفسران را به خود مشغول ساخته که اتفاقا راه حل آن در خود آیه و آیات بعد نهفته است.
نخست اینکه : آیا عمومیت آیه همه گناهان حتى شرک و گناهان کبیره دیگر را فرا مى گیرد؟ اگر چنین است پس چرا در آیه 48 سوره نساء شرک از گناهان قابل بخشش استثناء شده است ؟ «إِنَّ اللّهَ لاَ یَغْفِرُ أَن یُشْرَكَ بِهِ وَیَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَن یَشَاء» ؛ خداوند شرک را نمى بخشد، اما کمتر از آن را براى هر کس که بخواهد مى بخشد.
دیگر اینکه : آیا این وعده غفران که در آیه مورد بحث آمده است مطلق است یا مشروط به توبه و مانند آن ؟ البته این دو سؤ ال به هم مربوط است . و پاسخ آن را در آیات بعد به خوبى مى توان یافت زیرا سه دستور در آیات بعد داده شده که همه چیز را روشن مى سازد: «وَأَنِیبُوا إِلَى رَبِّكُمْ وَأَسْلِمُوا لَهُ مِن قَبْلِ أَن یَأْتِیَكُمُ الْعَذَابُ ثُمَّ لَا تُنصَرُونَ »2 ؛ و به درگاه پروردگارتان بازگردید، و در برابر او تسلیم شوید، پیش از آنكه عذاب به سراغ شما آید سپس از سوى هیچكس یارى نشوید.
این دستورهاى سه گانه مى گوید درهاى غفران و رحمت به روى همه بندگان بدون استثنا گشوده است مشروط بر اینکه بعد از ارتکاب گناه به خود آیند، و تغییر مسیر دهند، رو به سوى درگاه خدا آورند، در برابر فرمانش تسلیم باشند و با عمل ، صداقت خود را در این توبه و انابه نشان دهند، به این ترتیب نه شرک از آن مستثناست و نه غیر آن ، و نیز مشروط بودن این عفو عمومى و رحمت واسعه به شرائطى غیر قابل انکار است .
و اگر مى بینیم در آیه 48 سوره نساء بخشش و عفو مشرکان را استثنا کرده در مورد مشرکانى است که در حالت شرک از دنیا بروند، نه آنها که بیدار شوند و راه حق پیش گیرند، چرا که اکثریت قریب به اتفاق مسلمانان صدر اسلام چنین بوده اند.
اگر حال بسیارى از مجرمان را در نظر بگیریم که بعد از انجام گناهان کبیره چنان ناراحت و پشیمان مى شوند که باور نمى کنند راه بازگشتى به روى آنها باز باشد و آنچنان خود را آلوده مى دانند که با هیچ آبى قابل شستشو نیستند مى پرسند آیا به راستى گناهان ما قابل بخشش است ؟
آیا راهى به سوى خدا براى ما باز است ؟ آیا پلى در پشت سر ما وجود دارد که ویران نشده باشد؟ مفهوم آیه را به خوبى درک مى کنیم ، زیرا آنها آماده هر گونه توبه اند ولى گناه خود را قابل بخشش نمى دانند، مخصوصا اگر بارها توبه کرده باشند و شکسته باشند.این آیه به همه آنها نوید مى دهد که راه به روى همه شما باز است . بله این است رحمت مهربانترین مهربانان و اینگونه مژده میدهد به گنهکاران.
پس ناامید نباش که خداوند یگانه با آغوشی باز منتظر من و تو است.
منبع: تفسیر نمونه جلد 19
فرآوری : محمدی_گروه دین و اندیشه تبیان
1- سوره زمر آیه 53
2- سوره زمر آیه 54
