چشم انداز آسمان در این هفته
از چشم‌انداز دیدنی هم‌نشینی چهار سیاره منظومه شمسی در آسمان شامگاهی تا مقارنه ماه و اجرام سماوی و هم‌چنین قوانین تدوین تقویم هجری قمری را در این مطلب بخوانید.
وضعیت ماه
در طی این هفته، ماه از ابتدای شب در آسمان نیست و اواخر شب از افق شرقی طلوع می‌کند. در طول هفته به تدریج، از بخش روشن ماه کاسته می‌شود تا این‌که در ساعت 9:29 دوازدهم مرداد، به تربیع دوم می‌رسد.
در این روز، ماه در نیمه شب طلوع می‌کند و نصف سطح آن روشن است و در زمان طلوع خورشید در میانه آسمان قرار دارد. بنابراین در صبح بعد، در روشنایی روز هم قابل مشاهده خواهد بود. البته رویت ماه در طول روز منحصر به این روز نیست و ماه نزدیک به 20 روز از هر ماه قمری در طول روز دیده می‌شود.
هم‌چنین در ساعت 1:30 بامداد 14 مرداد، ماه به فاصله 3 درجه‌ای از خوشه ستاره‌ای پروین خواهد رسید. خوشه پروین که به ثریا هم مشهور است، معروف‌ترین خوشه ستاره‌ای آسمان است که با چشم غیرمسلح، هفت ستاره آن را می‌توان دید. به این پدیده، مقارنه ماه و خوشه پروین یا هم‌نشینی ماه و خوشه پروین می‌گویند.
وضعیت سیارات
عطارد: در آسمان شامگاهی قرار دارد، به تدریج جدایی زاویه‌ای آن از خورشید بیشتر می‌شود و شرایط رصدی بهتری پیدا می‌کند. برای مشاهده آن نیازمند افق غربی بازی هستید تا نیم ساعت پس از غروب خورشید، بتوانید این سیاره را در ارتفاع حدود 9 درجه‌ای از افق رویت کنید.
زهره:
پس از غروب خورشید، درخشان ترین جرم سماوی در غرب آسمان است. طی روزهای آینده وارد صورت فلکی سنبله(خوشه) می‌شود و به جمع سیارات مریخ و زحل نزدیک می‌شود.مریخ: در ابتدای شب در غرب آسمان قرار دارد. به سیاره زحل نزدیک‌تر می‌شود تا این‌که در ساعت 21:30 دهم مرداد به مقارنه با سیاره زحل می‌رسد. در این هنگام جدایی زاویه ای آن‌ها کمتر از 2 درجه است.
مشتری: حدود ساعت 11 شب از افق شرقی طلوع می‌کند و تا صبح در آسمان قرار دارد. در شامگاه 9 مرداد تقریباً هم‌زمان با ماه از شرق آسمان سر بر می‌آورد.
زحل: پس از غروب خورشید در غرب آسمان و نزدیک سیاره مریخ قرار دارد. با قدر یک، کمی کم نورتر از سیاره سرخ فام دیده می‌شود.
ارتباط رویت هلال ماه و تقویم
از آن‌جاکه در آستانه ماه مبارک رمضان قرار داریم و خواهی نخواهی بسیاری از مردم توجه بیشتری به آغاز و پایان این ماه قمری دارند، در این مطلب درمورد تقویم قمری و ملاک‌های آغاز آن صحبت می‌کنیم.
با نگاهی به تاریخ نجوم مشخص می‌شود که بسیاری از اقوام از دیرباز، ماه و تشکیل اهله را برای تقویم استفاده می‌کرده‌اند. ماه با حرکت خود به دور زمین از حالتی به حالت دیگر می‌رود.
از نظر نجومی هر ماه قمری با حالتی شروع می‌شود که ماه نو نام دارد. در این حالت، ماه بین خط واصل زمین و خورشید قرار می‌گیرد و سطح نورانی ماه دقیقاً در طرفی است که ما نمی‌توانیم آن را ببینیم. یک یا دو روز بعد، ماه به صورت هلال شامگاهی دیده می‌شود، پس از چند روز به تربیع اول می‌رسد که در این حالت ماه یک چهارم مدار خود را طی کرده است. ماه با پیمودن نصف مدار خود به وضعیتی می‌رسد که تمام سطح روشن آن مقابل زمین است و به آن ماه کامل(بدر) می‌گوییم. همین مراحل به طور معکوس تا ماه نو بعدی طی خواهد شد. به فاصله زمانی بین دو ماه نو متوالی، دوره تناوب هلالی گفته می‌شود که به طور میانگین، 53/29 روز و برابر طول متوسط یک ماه قمری است. اما از آنجا که طول ماه در تقویم نمی‌تواند عددی غیر صحیح باشد، هر ماه در تقویم قمری 29 یا 30 روز می‌باشد.
درتقویم هجری قمری قراردادی، ماه‌ها به طور متوالی 29 و 30 روزه در نظر گرفته می‌شود. اما این روش بیشتر برای بررسی‌های محاسباتی و تاریخی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در تقویم هجری قمری مورد استفاده کشورهای اسلامی بر اساس معیارها و ضوابطی 29 یا 30 روزه بودن ماه تعیین می‌شود. مطابق حکم شرعی اگر هلال ماه در شامگاه بیست‌ونهم ماه رویت شود، آن ماه به پایان رسیده و فردا روز اول ماه بعد است؛ ولی اگر هلال ماه در شامگاه روز بیست‌ونهم رویت نشد، ماه 30 روزه است. در این صورت هر ماه قمری مستقل از ماه قبل یا بعد خود است. بنابراین این امکان وجود دارد که چند ماه متوالی 29 یا 30 روزه باشد. در هفته های آینده در مورد مبانی علمی تعیین اول ماه‌های قمری بیشتر صحبت خواهیم کرد.
امیر حسن‌زاده
به نقل از: خبرآنلاین
تنظیم برای تبیان: م.ح.اربابی فر
