تبیان، دستیار زندگی
از ارس تا خلیج فارس ؛ از ایران تا جهان صنایع دستى ایران جلوه اى از هنر، فرهنگ و تمدن كهن این سرزمین شرقى است كه روح هر بیننده اى را در نقوش و ظرافت خود غرق مى سازد.  تمدن غنى چندین هزار ساله ایران در برابر تمدن هاى نه چندان ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

صنایع دستى؛ جاذبه اى براى گردشگران

از ارس تا خلیج فارس ؛ از ایران تا جهان


صنایع دستى؛ جاذبه اى براى گردشگران

صنایع دستى ایران جلوه اى از هنر، فرهنگ و تمدن كهن این سرزمین شرقى است كه روح هر بیننده اى را در نقوش و ظرافت خود غرق مى سازد.

تمدن غنى چندین هزار ساله ایران در برابر تمدن هاى نه چندان دور اروپایى و آمریكایى هر گردشگرى را متحیر مى سازد و او را ترغیب مى كند تا تكه اى از این سرزمین كهن را به عنوان خلاصه اى از تاریخ ایران زمین، به سوغات ببرد و این تكه ارزشمند براى گردشگران، همان صنایع دستى است كه روح و عشق انسان شرقى در آن پیوند خورده و این اعجاب سرزمین ایران است كه گردشگران را متمایل مى سازد تا از هر گوشه اى سوغاتى ارزشمند به ارمغان ببرند.

بسیارى از جهانیان صنایع دستى ایران را در موزه ها، نمایشگاه ها و فروشگاه هاى محل سكونت خود مشاهده مى كنند، ولى اعجاب این آثار به حدى است كه آنها را به پایگاه هاى تولید خود جذب مى كند و این گونه است كه گردشگران بى شمارى تمایل دارند تا بازارهاى قدیمى ایران را به عنوان كانون تولید صنایع دستى، نظاره كنند. تمدن غنى چندین هزار ساله ایران در برابر تمدن هاى نه چندان دور اروپایى و آمریكایى هر گردشگرى را متحیر مى سازد و او را ترغیب مى كند تا تكه اى از این سرزمین كهن را به عنوان خلاصه اى از تاریخ ایران زمین، به سوغات ببرد و این تكه ارزشمند براى گردشگران، همان صنایع دستى است كه روح و عشق انسان شرقى در آن پیوند خورده و این اعجاب سرزمین ایران است كه گردشگران را متمایل مى سازد تا از هر گوشه اى سوغاتى ارزشمند به ارمغان ببرند.

جهانیان با وجود تنوع و تكثر صنایع دستى ایران تنها با تعداد محدودى از این صنایع آشنا هستند ولى معرفى صنایع دستى ایران مى تواند در صنعت گردشگرى و اقتصاد كشور تأثیرگذار باشد. بافت عشایرى، روستایى و شهرى به همراه اقلیم و مواد اولیه متنوع، تولید صنایع دستى متنوعى را در سطح كشور منجر شده است.

آنچه در ذیل مى آید، نه همه بلكه گوشه اى اندك از توان هنرمندان ایرانى در خلق صنایع دستى است كه در صورت برنامه ریزى درست مى توان امیدوار بود كه هنر ایرانى - این بیگانه آشنا در بازارهاى جهانى و گردشگرى - به نحو مطلوبى معرفى شود.

«كهکیلویه و بویراحمد»: تولید دست بافت هاى مختلف در بین عشایر كهگیلویه و بویراحمد از دیرباز رواج دارد و وجود مواد اولیه مورد نیاز از جمله انواع پشم، زمینه مناسبى براى تهیه انواع دست بافت ها فراهم ساخته است.

بافت صنایع دستى در كهگیلویه و بویراحمد متنوع است و مى توان آن را به بافته هاى دارى نظیر قالى، جانمازى، پشتى، خورجین، بافت هاى بدون گره نظیر گلیم و بافت هاى میلى نظیر جوراب، دستكش و سوزن دوزى تقسیم كرد.

در صنایع دستى كهگیلویه و بویراحمد از رنگ ارغوانى به وفور بهره گرفته مى شود، سایر رنگ هاى مورد استفاده عبارت اند از نیل، اسپرك، زعفران، پوست بلوط، پوست خارجى گردوى تازه، گل انار و...

صنایع دستى؛ جاذبه اى براى گردشگران

«سیستان و بلوچستان»:در سیستان و بلوچستان به ویژه در سیستان بیشترین شمار شاغلین به صنایع دستى در رشته گلیم، قالیچه، قالى و پشتى فعالیت مى كنند و در حال حاضر در بلوچستان صنایع دستى مانند قالى بافى، خورجین بافى، سوزن بافى، سكمه و دگمه دوزى، پریوار دوزى، سیاه دوزى، ساخت ظروف سفالین و زینت آلات بین خانواده ها معمول است. یكى از رشته هاى قابل توسعه صنایع دستى استان كه به علت وفور مواد اولیه حایز اهمیت است، تهیه پارچه هاى دست بافت از كرك و پشم شتر است. پارچه هاى مزبور مى تواند بازار مناسبى در داخل و خارج كشور داشته باشد. پشتى بافى، سوزن دوزى، چادر بافى، خامه دوزى، حصیر بافى، اشیاى تزیینى و سفال سازى اهم صنایع دستى این استان هستند.

« ماسوله »: صنایع دستى در این منطقه به انواع فلزى و غیرفلزى تقسیم مى شود. صنایع فلزى در ماسوله داراى سابقه تاریخى زیاد است و چون منابع اولیه این صنایع در اطراف ماسوله و مخصوصاً در منطقه گورن استخراج مى شود ، استادان و صنعتگران انواع لوازم مورد نیاز آهنگرى و كشاورزى و ادوات جنگى از جمله گلوله هاى توپ و تفنگ هاى سرپر بسیار زیبا با نقوش و نوشته هاى برجسته بر بدنه تفنگ و شمشیرهاى بسیار زیبا با كنده كارى و استحكام زیاد مى ساختند.

چاقو سازى نیز در ماسوله رواج فراوانى دارد و انواع آن در این منطقه ساخته مى شود، صنایع غیرفلزى نیز به خاطر وجود مواد اولیه فراوان مثل پشم، چرم، پوست، چوب و غیره رونق فراوان دارد و پنجه هاى هنرمند مردان و زنان ماسوله اى این مواد خام را به شكل زیبا و قابل استفاده درمى آورند.

از مهمترین فرآورده هاى این صنایع چاروق دوزى، گیوه و چموش دوزى، ساخت ابزار و یراق اسب و ساخت انواع درهاى مشجر و پنجره، میز و صندلى، تهیه جوراب هاى پشمى، عروسك، دمپایى چوبى، روفرشى و غیره است.

«گیلان»: صنایع دستى و سوغات مشهور استان گیلان، چوبكارى، چادرشب بافى، زیلو، جاجیم، گلیم، دست بافت هاى ابریشمى، پشمى و نخى، بامبو بافى، سفالگرى، كوزه گرى، نمدمالى، حصیربافى، سبدبافى، مروارید بافى، قالى بافى، چموش دوزى، قلاب دوزى، نقاشى روى كدو قلیانى، كلوچه، بادام، چاى برنماهى و زیتون است.

صنایع دستى؛ جاذبه اى براى گردشگران

« تبریز »: ریس، نوقا، قرابیه، لوذى، بادام، گردو، خشكبار، لبنیات، عسل و كوفته تبریزى، چلوكباب برگ مخصوص، شیشلیك از غذاها و سوغات لذیذ این منطقه است.

چرم، كفش دست دوز و دمپایى از فرآورده هاى چرمى است؛ ادویه جات، عرقیات گیاهى، سفیدآب، قلمكارى نقره، پارچه هاى دست بافت ابریشمى، گلیم، جاجیم، ورنى، سوزن دوزى و ظروف سفال از جمله سوغات و صنایع دستى تبریز است.

« قم »: در سطح استان قم به ویژه در مناطق روستایى آن تولید صنایع دستى متنوعى رواج دارد كه قالى بافى، درودگرى، منبت كارى، سرامیك و آجرپزى از آن جمله است.

«سوهان» مهمترین سوغاتى استان قم است. مقدار زیادى از سوهان تولیدى قم به كشورهاى حوزه خلیج فارس و مقدارى نیز به شهرهاى تهران، اصفهان، شیراز، مشهد و تبریز صادر مى گردد.

مهر و تسبیح نیز از سوغاتى هاى معروف قم است. صنایع دستى سنگى مشتمل بر انواع ظروف سنگى، گچى، سرامیك و اشیاى تزیینى، چینى و فرش ابریشمى و میوه هایى مانند انار و انجیر از دیگر سوغاتى هاى قم است.

«مركزى»: گیوه كشى معروف گیوه سنجان، كشمش، انگور، نان شیرینى، زولبیا، بامیه، قالى و قالیچه ساروق از جمله سوغات و صنایع دستى منطقه اراك است.

صابون در آشتیان، گردو و سیر در تفرش، انار ساوه و گل و حلوا شكرى در محلات، از جمله سوغات و صنایع دستى این استان هستند.

« مشهد »: قالى بافى، ابریشم كشى، شعربافى، نمد بافى، پوستین دوزى، سنگ تراشى، قلم زنى روى سنگ، فیروزه تراشى، سفالگرى و حصیر بافى از جمله صنایع دستى مشهد محسوب مى شوند.

انواع دیگر تولیدات دستى شامل چارق، گیوه، فرآورده هاى چوبى و فلزى و نقاشى روى چرم است.

صنایع دستى؛ جاذبه اى براى گردشگران

« اصفهان »: قالى بافى، نقره سازى، قلم زنى، خاتم سازى، كاشى سازى، قلمكارى، زرى بافى، قلاب دوزى، گل دوزى، سكمه دوزى و ملیله دوزى، انواع رودوزى، نقاشى و منبت كارى از جمله صنایع دستى بى نظیر استان اصفهان هستند كه توسط استادكاران حرفه اى تولید مى شود.

«مازندران»:صنایع دستى این استان شامل قالى بافى، ابریشم بافى، نمدمالى، گلیم، جاجیم بافى، چادرشب بافى، چوخابافى، حصیر بافى و سفال سازى است. انواع مركبات، مربا، ترشى، صیفى جات، نان برنجى، انواع كلوچه، كمپوت، ماهى و خاویار از جمله سوغات مشهور استان مازندران هستند.

«لرستان»:گلیم، جاجیم (ماشته)، روتختى، روفرشى، رومیزى، سجاده، گیوه زنانه، ورشو بروجرد، نمد، مشبك، چوب منبت، سرامیك الیگودرز، عسل، روغن حیوانى، شیرینى بروجردى و حلوا بروجردى از جمله صنایع دستى و سوغات این استان هستند.

« كردستان »:قالى بافى در كردستان از رواج خاصى برخوردار است؛ علاوه بر قالى بافى، صنایع دستى نیز در كردستان تولید مى شود كه عبارت اند از جاجیم، گلیم، سوزن دوزى، قلاب دوزى، پولك دوزى، منجوق دوزى و سجاده كلاش (نوعى گیوه) است.

صنایع دستى؛ جاذبه اى براى گردشگران

«خوزستان»:مهمترین صنایع دستى خوزستان، قالى بافى، قلاب دوزى، بافت انواع ملحفه، لنگ، چفیه، مقنعه، جاجیم و گلیم است كه مراكز بافت این محصولات، شهرهاى شوشتر، دزفول و شادگان است. علاوه بر این صنایع دستى فلزى نیز در این استان رایج است به عنوان نمونه در كارگاه هاى دزفول وسایل چایخورى، سینى و منقل تهیه مى شود.

« فارس »: ریسندگى، فلزكارى، خاتم كارى، قالى بافى، حصیر بافى، منبت كارى، كنده كارى ظروف، سفالگرى، گیوه دوزى، نمدمالى، خراطى، چرم سازى، سنگ تراشى و شیشه گرى از صنایع دستى استان و مهمترین محصولات صادراتى و سوغاتى منطقه، خرما، انجیر، آبلیمو، مسقطى، قالى، گلیم، گبه، انواع ترشى جات، عرقیات، سفیدآب، كیسه حمام، حنا، لارستان ؛ انجیر و زعفران، استهبان ؛ انار مهارلو؛ مسقطى لارستان؛ سفیدآب ، صنایع دستى و گیوه استهبان، خرما و آبلیموى جهرم.

«اردبیل»: صنایع دستى در استان اردبیل با همه نارسایى ها و بى توجهى هایى كه در طول سالیان گذشته شاهد آن بوده، هنوز هم به صورت ناشناخته ولى زیبا، زینت بخش كانون هاى فرهنگى و مسكونى بسیارى از كشورهاى جهان است. انواع فرش، مسند، شال، ورنى، گلیم، جاجیم، اشیاى سفالى، چوبى و فلزى هنرمندانه همراه با نقش و نگارهاى زیبا در استان اردبیل جان مى گیرد و هنر دستى و ارزشمند این منطقه را به نمایش مى گذارند.

صنایع دستى؛ جاذبه اى براى گردشگران

« كرمان »: صنایع دستى شامل قالى دست بافت، شال بافى، پته دوزى، سرامیك، محصولات مسى، چادرشب بافى، حصیر بافى، نمد و گلیم ؛ سوغاتى مشهور پسته هاى رفسنجان، معجون، حنا، زیره، كلمپه، مسقطى سیرجان، سوهان زرند، خرماى بم، بادام كوهى و گردوى بافت است.

« همدان »:برجسته ترین صنعت دستى این استان سفالگرى و سرامیك سازى است و علاوه بر صنعت سفالگرى و سفال سازى، صنایع دیگرى مانند گلیم بافى، قالیبافى و دوخت لباس نیز در سطح استان وجود دارد كه عمدتاً در میان عشایر مرسوم است.

« قزوین »:صنایع دستى آن گلیم و جاجیم بافى، قالى بافى در روستاها و صنایع ظریف كارى چوبى مانند قاشق سازى، شانه تراشى و منبت كارى است. سوغاتى قزوین، شیرینى نان برنجى، باقلوا، كشمش، دسته، بادام و گردو است.

«كرمانشاه»: استان كرمانشاه داراى صنایع دستى مهم و مشهورى چون گیوه بافى، پرده بافى، قلمزنى بر روى مس با استفاده از طرح هاى متنوع موج بافى و قالى بافى است. شیرینى هاى محلى استان، نان برنجى و نان شكرى هستند.

« تهران »: صنایع دستى استان تهران با توجه به بافت اجتماعى و تنوع قومى ، و سه دسته شهرى، روستایى و عشایرى تقسیم مى شود. عمده ترین صنایع دستى استان را قلمزنى روى مس و برنج، خراطى و سبدبافى، خاتم كارى و شیشه گرى، تراش و نقاشى روى شیشه، زیلو بافى، نقاشى چرم، قالى بافى، سفالگرى و چاپ باتیك تشكیل مى دهد.

صنایع دستى؛ جاذبه اى براى گردشگران

«زنجان»: در زنجان صنایع دستى از رشد و شكوفایى چشمگیرى برخوردارند، نمونه هاى بدیع آفریده هاى دستان هنرمندان و متخصصان برجسته زنجانى امروزه مایه سربلندى و مباهات موزه هاى بزرگ جهان است.

چاقوسازى، فرش بافى، چاروق دوزى و ملیله كارى اهم صنایع دستى این استان هستند.

«سمنان»: استان سمنان از مراكز قابل توجه صنایع دستى كشور است. در این استان انواع صنایع دستى نظیر قالیبافى، گلیم بافى، نمد مالى، سرامیك و سفال سازى وجود دارد كه هر یك از آن ها سوغاتى گرانقدر براى بازدید كنندگان استان محسوب مى شوند. گلیم بافى، قالى بافى، نمدمالى، چاپ قلمكارى، سفالگرى، سرامیك و دستباف ها مهمترین صنایع دستى استان سمنان هستند.

«بوشهر»:توربافى، قالى بافى، گبه بافى، گلیم بافى، نمدبافى، عبا بافى، كوزه گرى یا سفالگرى، حصیربافى، گیوه دوزى، كلاه حصیرى، زنبیل، سبدبافى، تونیزه بافى، دولچه مشك و صنعت كشتى سازى (قایق سازى) صنایع دستى این استان هستند. معروف ترین سوغات استان بوشهر شامل خرما، مسقطى، ماهى و میگو است.

«هرمزگان»: خوس (خوص) دوزى كه بافتن با برگ درخت خرما است، گلابتون دوزى، سفالگرى، چادرشب بافى، سوزن دوزى، سبد و حصیربافى، قالى بافى و صنایع دستى دریایى از جمله صنایع دستى این استان محسوب مى شوند.

«ارومیه»: مهمترین سوغات و صنایع دستى شهر ارومیه، صنایع چوبى، نقل، بیدمشك، لباس هاى پشمى دست باف، عسل، لبنیات و عرقیات گیاهى است.

با این اوصاف، صنایع دستى ایران همواره در حاشیه قرار گرفته و گاه بى اهمیتى نسبت به آن، تولیدات مشابه این صنایع را در سطح جهان، موجب مى شود كه ضربه اى به جایگاه، ارزش و اصالت آن وارد كرده است در حالى كه ارزش این صنایع به لحاظ هنرى، فرهنگى، تاریخى و اقتصادى به حدى است كه ضمن كسب جایگاهى ارزنده در میان اقلام صادراتى كشور، جاذبه اى براى گردشگران محسوب مى شود؛ گویى این كه بیشتر گردشگران ایران با هدف تجارت و خرید وارد كشور مى شوند و معرفى این تولیدات اصیل و جاذب مى تواند این افراد را ارضا كند.

منبع: ایسنا

تنظیم برای تبیان: زهره پری نوش