هیچ وقت از من جدا نشو

در مرحله‌ای از سن كودك، ترس و اضطراب، یك پدیده رشدی طبیعی بوده و به‌نظر می‌رسد یك هدف تكاملی در پشت آن قرار گرفته است. درجاتی از اضطراب جدایی در كودكان پیش‌دبستانی، نشانه دلبستگی ایمن و سالم به مادر و مراقبت‌كننده او است. در بسیاری از موارد این اضطراب در عرض سه تا چهار دقیقه پس از ترك والد كاهش یافته و متوقف می‌شود...

اضطراب جدایی به‌طور طبیعی بین 18 ماهگی و 3 سالگی رخ می‌دهد كه اوج آن در 12 تا 24 ماهگی است و پس از 24 ماهگی به‌تدریج كاهش می‌یابد. اضطراب كودك هنگام جدا شدن از والدین معمولاً از یك روز به روز دیگر متفاوت است. یك روز كودك هنگام جدا شدن از مادر مضطرب می‌شود. روز دیگر به مادر می‌چسبد و غمگین است و یك روز دیگر، قشقرق راه انداخته و در مقابل جدایی مقاومت و واكنش شدید از خود بروز می‌دهد. به‌تدریج كودك به سمت استقلال می‌رود ولی هنوز مرحله انتقالی می‌تواند مشكل باشد و برای كودك و مادر استرس‌زا باشد.

چرا و به چه علت؟

علت‌های گوناگونی وجود دارد از جمله خستگی و بیماری كودك، تغییر در عادات و برنامه‌های منزل، تغییراتی كه در خانواده رخ می‌دهد مانند: تولد فرزند جدید، طلاق، جدایی والدین، مرگ و یا بیماری اعضای خانواده و عوض شدن پرستار و یا مراقبان كودك. عوامل زیر می‌تواند اضطراب جدایی را در كودك شما كاهش دهد:

• از 6 ماهگی به بعد در زمان‌هایی كوتاه و به‌طور گه‌گاه از پرستار كودك و یا شخص نزدیك دیگر استفاده كنید تا كودك را مراقبت و نگهداری كند. و یا ساعاتی از برخی روزها را از خانواده خود درخواست کنید تا در کنار او بمانند و شما به خارج از خانه بروید.

• از 12 ماهگی به بعد كودك را وارد ارتباط با همسالان نمایید. (گرچه كودك در این مرحله معمولاً وارد بازی‌های مشاركتی نمی‌شود) و از 3 سالگی می‌توانید فرصت تجربه بازی‌های گروهی را به او بدهید. از سن 3،4 سالگی كودك می‌تواند بعضی اشكال كلاس‌های پیش‌دبستانی و مهدكودك را تجربه كند، به‌خصوص برای كودكانی كه زیاد به والد خود وابسته هستند البته آن هم ابتدا به صورت پاره وقت.

18 توصیه کاربردی به والدین و معلمان کودکی که از جدایی می‌ترسد

1 در ابتدا سعی كنید كودك را در زمان‌هایی كوتاه به مراقب جدید یا مهد كودك بسپارید، زمان‌هایی كه بتواند تجربه‌های مثبتی را در آن‌جا داشته باشد.

2 قبل از آنكه كودك را در محل جدید ترك كرده و تنها بگذارید. كمك كنید تا كودك با محیط و مردم جدید آشنا شود.

3 روی موارد مثبتی كه در محیط جدید رخ می‌دهد، متمركز شوید. نگذارید بچه‌ها از تصور چیزهای بدی كه ممكن است رخ دهد، نگران شده و بترسند.

4 اضطراب كودك را به تمسخر نگیرید و او را به‌خاطر این ترس و اضطراب سرزنش و شماتت نكنید.

5اجازه دهید تا كودك شما بداند كه می‌فهمید چه قدر سخت است كه انسان از كسی كه تا این حد دوستش دارد جدا شود. كودك را درك كنید و بپذیرید اما زیاد با او همدردی و دلسوزی نكنید.

6 تسلیم خواسته كودك نشوید و به او بفهمانید كه در امنیت و سلامت خواهد بود.

7 عشق، محبت و علاقه بی‌قید و شرط خود را از كودك دریغ نكنید. قاطعیت لازم است اما کودک نیاز به احساس ایمنی هم در این مواقع دارد .

8 اگر كودك بزرگ‌تر است، او را به كودكان دیگری كه در آن محیط هستند معرفی كنید و بازی و تفریح خاصی را با آنها ترتیب دهید.

9 انتظار آن‌ را داشته ‌باشید كه در چند هفته اول ورود به مهد و یا مدرسه كودك خسته باشد و زود تحریك‌پذیر شود.

10 هنگام ترك كودك او را بوسیده و نوازش کرده و با خوشرویی از او خداحافظی كنید.

11 مراسم خداحافظی و ترك كودك را خیلی طولانی نكنید. بر احساسات دلسوزانه خود غلبه كنید و چند بار نروید و برگردید.

12 قبل از شروع مهد، آمادگی و یا مدرسه، تدارك كتاب، دفتر و وسایل مورد نیاز كودك را ببینید و برای فراهم آوردن آنها كودك را مشاركت بدهید.

13 حتی زمانی كه فكر می‌كنید مربی و یا معلم كودك شما سخت‌گیر است و یا كودك توسط كودك دیگری مورد قلدری و اذیت قرار گرفته‌است، او را از مدرسه و یا مهد خارج نكنید. سعی كنید مشكل را رفع نمایید. وحتی الامکان خود او را در حل مشکل به تنهایی یا با هم مشارکت دهید .

14 اگر كودك تحت هیچ شرایطی حاضر نشد به مهد یا مدرسه برود و در منزل ماند، برای او زیاد فعالیت‌های تفریحی و سرگرمی فراهم نكنید.

15 در بازی‌ها با ایفای نقش، جدایی را با كودك تمرین كنید.

16 پس از بردن كودك به مهد یا مدرسه مدتی آنجا بمانید، سپس كودك را با معلم یا مربی تنها بگذارید و سپس نزد او برگردید.

17 اگر مربی یا معلم کودک هستید خود را به كودك معرفی كنید و از او دعوت كنید تا با اسباب‌بازی،‌ بازی كند یا چیزی بخورد. اگر كودك دچار حمله هراس شده است از والد بخواهید نزد كودك بماند تا وی آرام‌تر گردد و او را با صدایی گرم ، محبت‌آمیز، راسخ و قاطع آرام كند. هرگز كودك را به‌خاطر اضطراب و غمگینی‌اش مورد انتقاد قرار ندهید.

18 با اطرافیان و اقوام به اندازه کافی معاشرت داشته باشید تا کودک شما در میان افراد دیگر احساس غریبگی کمتری داشته باشد .

چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟

• چنانچه پس از گذشت 2 هفته كودك هنوز آرام نگرفته‌ است و مشكلات هنگام جدایی ادامه دارد.

• كودك صبح‌ها قبل از جدا شدن از مادر و رفتن به مهد كودك یا مدرسه شكایات جسمی مكرر مانند سردرد، دل‌درد، سرگیجه، حالت تهوع، استفراغ، تپش قلب و … دارد.

• اضطراب جدایی به سال‌های مدرسه  كشیده شده و با فعالیت‌های متناسب رشدی و سنی كودك تداخل دارد.

• كودك در هیچ مرحله‌ای از زندگی خود دچار اضطراب جدایی نشده است.

• امتناع از رفتن به مدرسه در بچه‌های بزرگ‌تر و نوجوانان اكثراً مطرح كننده مشكل جدی‌تری است كه نیازمند كمك تخصصی است.