تبیان، دستیار زندگی
در باب نامهای قرآن و تعداد آن از دیرباز تا کنون میان مفسران و قرآن پژوهان اختلاف نظر بوده است. ابوالفتوح رازى در تفسیرش 43 نام براى قرآن بر می شمارد. زركشى به نقل از قاضى ابوالمعالى این عدد را 55 اسم می رساند و برخی دیگر تا هشتاد اسم هم گفته اند.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

اسماء با مسما (10)

انشای خدا

قرآن کریم

اشاره:

در باب نامهای قرآن و تعداد آن از دیرباز تا کنون میان مفسران و قرآن پژوهان اختلاف نظر بوده است.

ابوالفتوح رازى در تفسیرش 43 نام براى قرآن بر می شمارد. زركشى به نقل از قاضى ابوالمعالى این عدد را 55 اسم می رساند و برخی دیگر تا هشتاد اسم هم گفته اند.

کثیری از این اسامی گفته شده جنبه وصفی داشته و اطلاق عنوان اسم بر آنها خالی از وجه نیست.

سلسله نوشتار" اسماء با مسما" می کوشد تا در هر نوبت شما را با یکی از این نام های زیبای قرآن آشنا سازد.

آیات الله: اولین وصف از اوصاف قرآن

در موارد متعددى قرآن به عنوان آیات‏ الله توصیف شده است. آیات جمع آیه است وآن در لغت به معنى علامت و نشانه و معجزه و كارى شگفت‏انگیز و هم به معنى جماعت آمده است.1

تمام پدیده‏هاى جهان آفرینش آیات خدا و نشانه‏هاى علم و قدرت اوست، قرآن كریم هم، از آن جهت كه معجزه است و هیچكس توانائى آوردن نظیر آن را ندارد، آیات ‏الله شمرده شده است و به بیان دیگرى مى‏توانیم بگوئیم كه موجودات عالم آیات تكوینى خدا است و قرآن نیز از لحاظ دلالت بر قدرت الهى آیات تكوینى و از لحاظ اشتمال بر معارف و احكام، آیات تشریعى خداوند است.

در قرآن كلمه آیه و آیات بطور مكرر آمده است كه در بسیارى از آنها منظور همان قرآن است و در سه مورد به صورت "آیات ‏الله" آمده كه همراه با تلاوت است از جمله در این آیه: تِلْكَ آیَاتُ اللّهِ نَتْلُوهَا عَلَیْكَ بِالْحَقِّ وَإِنَّكَ لَمِنَ الْمُرْسَلِینَ 2

این آیات خداست كه به درستى بر تو تلاوت مى‏كنیم و همانا تو از مرسلین هستى.

به نظر مى‏رسد كه اطلاق واژه آیه و آیات بر قرآن به دو صورت مى‏باشد نخست اینكه همه قرآن نشانه‏هاى خداست و آیات‏الله است و دیگر توجهى به آیه اصطلاحى در مقابل سوره نشده و در این مقام است كه آیات‏الله داراى دو مرحله است مرحله احكام و ایجاز و مرحله تفصیل و بسط، چنانكه مى‏فرماید: كِتَابٌ أُحْكِمَتْ آیَاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِن لَّدُنْ حَكِیمٍ خَبِیرٍ 3

كتابى است كه آیات آن مستحكم شده و سپس با تفصیل از جانب خداوند حكیم و خبیر بیان شده است.

قرآن كریم هم، از آن جهت كه معجزه است و هیچكس توانائى آوردن نظیر آن را ندارد، آیات ‏الله شمرده شده است و به بیان دیگرى مى‏توانیم بگوئیم كه موجودات عالم آیات تكوینى خدا است و قرآن نیز از لحاظ دلالت بر قدرت الهى آیات تكوینى و از لحاظ اشتمال بر معارف و احكام، آیات تشریعى خداوند است.

دوم اینكه آیه به معنى جمله‏هاى خاصى است كه از جائى شروع و در جائى ختم مى‏شود و واحد تشكیل دهنده سوره است مثلاً مى‏گوئیم سوره حمد داراى هفت آیه مى‏باشد. البته تعیین آیه به این معنى توقیفى است و معیار خاصى ندارد و تابع تعلیم و ارشاد شارع مى‏باشد.

آیه به معنى دوم اصطلاح متأخرى نیست كه مثلاً بوسیله صحابه و تابعین مصطلح بشود بلكه مربوط به زمان پیامبر صلى‏الله ‏علیه ‏و ‏آله‏و سلم مى‏باشد و در زمان خود پیامبر صلى‏ الله‏ علیه ‏و ‏آله ‏و سلم هم این اصطلاح بود است و همو مقاطع آیات را تعیین نموده است و بعضى از آیات در همان زمان معروف بوده مانند "آیة‏الكرسى" یا آیات هفتگانه سوره حمد كه در قرآن به عنوان «سبعامن‏المثانى» از آن یاد شده است(البته مطابق بعضى از تفسیرها).

منبع:، سیری در قرآن، جعفر یعقوبی

فرآوری: شکوری - گروه دین و اندیشه


1 ـ لسان العرب ج 14 ص 61 ـ نهایه ابن اثیر ج 1 ص 87.

2ـ سوره بقره، آیه 252.

3ـ سوره هود، آیه 1.