اسماء با مسما (10) اشاره:انشای خدا
ابوالفتوح رازى در تفسیرش 43 نام براى قرآن بر می شمارد. زركشى به نقل از قاضى ابوالمعالى این عدد را 55 اسم می رساند و برخی دیگر تا هشتاد اسم هم گفته اند.
کثیری از این اسامی گفته شده جنبه وصفی داشته و اطلاق عنوان اسم بر آنها خالی از وجه نیست.
سلسله نوشتار" اسماء با مسما" می کوشد تا در هر نوبت شما را با یکی از این نام های زیبای قرآن آشنا سازد.
آیات الله: اولین وصف از اوصاف قرآن
در موارد متعددى قرآن به عنوان آیات الله توصیف شده است. آیات جمع آیه است وآن در لغت به معنى علامت و نشانه و معجزه و كارى شگفتانگیز و هم به معنى جماعت آمده است.1تمام پدیدههاى جهان آفرینش آیات خدا و نشانههاى علم و قدرت اوست، قرآن كریم هم، از آن جهت كه معجزه است و هیچكس توانائى آوردن نظیر آن را ندارد، آیات الله شمرده شده است و به بیان دیگرى مىتوانیم بگوئیم كه موجودات عالم آیات تكوینى خدا است و قرآن نیز از لحاظ دلالت بر قدرت الهى آیات تكوینى و از لحاظ اشتمال بر معارف و احكام، آیات تشریعى خداوند است.
در قرآن كلمه آیه و آیات بطور مكرر آمده است كه در بسیارى از آنها منظور همان قرآن است و در سه مورد به صورت "آیات الله" آمده كه همراه با تلاوت است از جمله در این آیه: تِلْكَ آیَاتُ اللّهِ نَتْلُوهَا عَلَیْكَ بِالْحَقِّ وَإِنَّكَ لَمِنَ الْمُرْسَلِینَ 2
این آیات خداست كه به درستى بر تو تلاوت مىكنیم و همانا تو از مرسلین هستى.
به نظر مىرسد كه اطلاق واژه آیه و آیات بر قرآن به دو صورت مىباشد نخست اینكه همه قرآن نشانههاى خداست و آیاتالله است و دیگر توجهى به آیه اصطلاحى در مقابل سوره نشده و در این مقام است كه آیاتالله داراى دو مرحله است مرحله احكام و ایجاز و مرحله تفصیل و بسط، چنانكه مىفرماید: كِتَابٌ أُحْكِمَتْ آیَاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِن لَّدُنْ حَكِیمٍ خَبِیرٍ 3
كتابى است كه آیات آن مستحكم شده و سپس با تفصیل از جانب خداوند حكیم و خبیر بیان شده است.
قرآن كریم هم، از آن جهت كه معجزه است و هیچكس توانائى آوردن نظیر آن را ندارد، آیات الله شمرده شده است و به بیان دیگرى مىتوانیم بگوئیم كه موجودات عالم آیات تكوینى خدا است و قرآن نیز از لحاظ دلالت بر قدرت الهى آیات تكوینى و از لحاظ اشتمال بر معارف و احكام، آیات تشریعى خداوند است.
دوم اینكه آیه به معنى جملههاى خاصى است كه از جائى شروع و در جائى ختم مىشود و واحد تشكیل دهنده سوره است مثلاً مىگوئیم سوره حمد داراى هفت آیه مىباشد. البته تعیین آیه به این معنى توقیفى است و معیار خاصى ندارد و تابع تعلیم و ارشاد شارع مىباشد.
آیه به معنى دوم اصطلاح متأخرى نیست كه مثلاً بوسیله صحابه و تابعین مصطلح بشود بلكه مربوط به زمان پیامبر صلىالله علیه و آلهو سلم مىباشد و در زمان خود پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم هم این اصطلاح بود است و همو مقاطع آیات را تعیین نموده است و بعضى از آیات در همان زمان معروف بوده مانند "آیةالكرسى" یا آیات هفتگانه سوره حمد كه در قرآن به عنوان «سبعامنالمثانى» از آن یاد شده است(البته مطابق بعضى از تفسیرها).
منبع:، سیری در قرآن، جعفر یعقوبی
فرآوری: شکوری - گروه دین و اندیشه
1 ـ لسان العرب ج 14 ص 61 ـ نهایه ابن اثیر ج 1 ص 87.
2ـ سوره بقره، آیه 252.
3ـ سوره هود، آیه 1.