حضرت آيه الله العظمي شيخ زين العابدين مازندراني(ره)

يکي ازمفاخرعالم اسلام وازستارگان فروزان جهان علم وفقاهت ، عالم رباني ، فقيه صمداني ، شيخ الفقهاء والمجتهدين حضرت آيه الله العظمي حاج شيخ زين العابدين مازندراني (ره)مي باشند.

معظم له که ازاکابرعلما واجلّاء فقهاي اماميه وازمراجع عظام تقليدبوده اند ، درسال 1191.ش برابربا1277قمري دربابل ودرخانواده اي نجيب ومومن پا به عرصه گيتي نهادند.

پدربزرگوارش مرحوم کربلايي مسلم بارفروشي ازارادتمندان وشيفتگان مخلص خاندان رسالت (ع)بودند که بخاطر همين ارادت وعشق ، نام فرزند را((زين العابدين))نهادند.

شيخ زين العابدين درهمان کودکي بخاطرعشق وعلاقه خاصّ وتشويق وترغيب خانواده بافراگيري قرآن ومعارف ديني ، گام درراه تحصيل علوم دينيّه نهادوتحصيلات مقدماتي رادرمحضراساتيدحاضردربابل بويژه مرحوم آيه الله سعيد العلماء مازندراني(ره)با جديت وتلاش وافرپشت سرگذاشت.

آن فقيه عالي مقام پس ازگذراندن مقدمات وسطوح متوسطه وعالي درمحضراساتيدبرجسته وگرانمايه مازندران ومدتي استفاده ازمحفل علمي مرحوم آقا جعفرسيرجاني (ره)  (2) در اوان جواني يعني درسن 23 سالگي ودراوائل ماه رجب سال 1250.ق. (3)بهمراه استادارجمندش مرحوم سعيدالعلماء (4)عازم اصفهان (5)وازآنجا عازم عتبات عاليات گرديدند.

درپاورقي((تراجم الرجال))آمده است:مرحوم سعيدالعلما (ره)قبل ازاين تاريخ،مقيم کربلا بوده است وشايدقبل ازاين مسافرتي به مازندران نموده است وهنگام برگشت به کربلا،مرحوم شيخ زين العابدين مازندراني(ره)نيزبا اورهسپارگشت.

به هرصورت ،معظم له همانگونه که دراعلام الشيعه ومکارم الآثاربه آن تصريح شد ، واردکربلاي معلّي گرديدومدت هشت سال درحائرحسيني(ع)ساکن شدودرمحضراسطوانه هاي علمي شيعه زانوي ادب برزمين زد وازچشمه زلال وخرمن بزرگاني چون حضرات آيات عظام سيدابراهيم قزويني (ره)صاحب کتاب قيّم((ضوابط))وشيخ محمدحسين (ره)صاحب فصول وسعيدالعلماء مازندراني(ره)استفاده سرشاربردوبه مقام رفيعي درعلوم اسلامي نائل آمد (6) وازاساتيدفن ّبه اخذ اجازه مفتخرگرديد.

هوش وذکاوت واستعداددرخشان آن بزرگوار ازيک طرف وتلاش وجديت وپيشرفت سريع وي باعث شدتادرحوزه عظيم کربلاي معلّي موردتوجه فضلا وعلما قرارگرفته وزبانزد خاص وعام گردند.

مدت کوتاهي ازاقامت وي درکربلا نگذشت ، که به عنوان شاگردي برجسته وممتاز ،مورداحترام فوق العاده استاد فرزانه اش مرحوم آيه الله سيدابراهيم قزويني (ره)قرارگرفت ،بطوري که همواره موردتکريم استادواقع شده ودرمرافعات ومنازعات ،نظرايشان نزداستاد ، محترم شمرده مي شدودرمعاملات نيزتوقيع وامضاء وي پذيرفته مي شد. (7)

ازطرف ديگربخاطربرخورداري از قلم شيوا وقدرت بارزنويسندگي ، مسئوليت تقريردروس مرحوم صاحب ضوابط (ره)برعهده ايشان قرارگرفت.چنانچه علامه سيدمحسن امين(ره)ميفرمايند:آن مرحوم مقرّردرسهاي استادش صاحب ضوابط(ره)  بودوافاضات وي رابه رشته تحرير درمي آورد....

البته اين امرحاکي ازذوق سرشارونبوغ بالا وپاکي وصداقت وکمال معنوي ايشان مي باشد وتقرير دروس يک مجتهد سترگ چون صاحب ضوابط(ره)وتنظيم ونگارش آن به شکلي دقيق ، کارمهمي است که هرکس قادربرآن نمي باشدواين خود ، دليل برمقام شامخ علمي شيخ  شريف ما مي باشد.

به هرصورت ، اين اقامت هشت ساله درکربلاي معلّي ، بسيارپربرکت وباثمربوده است وموجب گرديدتا آن عالم جليل القدر بخوبي با مباني اجتهادآشنا گشته وبه قدرت استنباط علوم اسلامي دست يابدودرفقه واصول وحديث وکلام ورزيده گردد.

تا اينکه درسال 1258.ق.براي مردم کربلا وازجمله شيخ شريف ما ، مشکلات زيادي رخ داد که سبب هجرت آن بزرگواربه نجف اشرف گرديد.

چنانچه خود، درمقدمه ذخيره المعادفرمودند:

((بعدازمحاصره عتبات وابتلاي ما وسايرسکنه به آن بليّات ، بعدازچندماه مهاجرت به نجف اشرف(علي مشرّفه آلاف التحيّه والتّحف)نمودم...)).

وبي درنگ به منظوربهره برداري بيشترعلمي ، درمحضراساتيدگرانقدرحضرات آيات عظام شيخ محمدحسن صاحب جواهر(ره)وشيخ علي فرزندشيخ جعفرکاشف الغطاء(ره)زانوي ادب برزمين زدوعلي رغم مقام شامخ علمي ، درکمال جديت وتواضع وفروتني به بهره گيري ازخرمن پربارعلم ومعرفت آن بزرگوارران پرداخت ودراندک مدتي ازشاگردان برجسته صاحب جواهر(ره)محسوب گرديد.(11)

  ضمن آنکه بنابرعقيده بعضي ازتراجم نگاران  شيخ مازندراني ازمحضر خاتم الفقهاء والمجتهدين شيخ مرتضي انصاري (ره)نيزبهره هاي فراوان بردوموردمحبّت وارادت معظم له قرارگرفت. (12)

بيان شيواورسا ووجاهت علمي شيخ وتوجه فقها واساتيدبزرگ نجف اشرف به ايشان ، باعث شد تاآن بزرگوارشهرت فراواني پيدا کرده ودرحوزه علمي نجف نيزمانندکربلا ، موردارادت فضلا وطلاب قرارگيرندوباتکيه برکرسي تدريس درفقه واصول شاگردان وتشنگان فراواني راازچشمه جوشان علم خود سيراب نمايند وازجمله اساتيد برجسته ومتبحّرنجف اشرف محسوب گردند.

محفل علمي وي ، بخاطرجامعيّت وتعمقّ وپرداختن به جوانب مختلف مسائل علمي بسيارپرباروموردتوجه بوده است.

ازجمله بزرگاني که درنجف اشرف ازمحضرپرفيض وي بهره مندشدند ، مي توان به علماي زيراشاره کرد:

  1-آيه الله العظمي ميرزا محمدتقي شيرازي(متوفي1340)رهبربزرگ انقلاب 1920.م.عراق

  2-حضرت آيه الله شيخ علي خاقاني(متوفي1334)

  3-حضرت آيه الله شيخ محمدحسن مازندراني(متوفي1317)

  4-حضرت آيه الله شيخ شعبان رشتي نجفي(متوفي1309) (13)

به هرحال آن مجتهدوالا گهرپس ازچندسال اقامت درنجف اشرف ، واخذاجازه روايتي واجتهادازمحضراساتيدنجف عازم کربلاي معلّي شدند.اگرچه درتاريخ بازگشت معظم له بين تراجم نگاران اختلاف مي باشد.

آيه الله شيخ مرتضي حائري نقل فرمودند:

مرحوم شيخ زين العابدين مازندراني پس از تحصيلات نسبتا کافي درنجف اشرف بسياردرمضيقه زندگي بوده است.به مولا اميرالمومنين(ع) متوسل مي شود.درخواب مي بيندکه حضرت(ع)به اومي فرمايند:

  ((درنجف زندگي شمابه همين منوال خواهدبود.اگرمي خواهيدوضعيت خوب شودبه کربلا برو)).

پس ازاين رويا که آثارصدق ودرستي ازآن پيدابود ، باکوله بارمختصري که خلاصه زندگي فقيرانه اش بود ، پياده به طرف کربلا رهسپارمي شود.

ازآن طرف يک ثروتمندمازندراني که ساکن کربلا بود ، درعالم خواب خدمت اباعبدالله الحسين (ع)مي رسد ، ايشان به اومي فرمايند:

  ((فردا مهماني به اين اسم مي آيدشماموظفيدازاوپذيرايي کنيد...))

اين مردمازندراني فردا جلوي دروازه مي ايستد تابانشاني خواب ، مهمان حضرت اباعبدالله (ع)راپيداکتد.

اتفاقا  شيخ مازندراني آخرروزباکوله باربه کربلاي مقدسه مي رسد.اين شخص ماموريت خودرابه اومي گويد ، شيخ مي فرمايد:  ((من درمنزل شماراحت نيستم ، من به مدرسه مي روم)).

مرد ميگويد:بسيارخوب ، پس من همين امشب غذابراي شما مي آورم.شيخ به مدرسه معهود بين خودومامور  مي رودوموقع شام سيني غذايي مي آورند...)) (14)

به هرحال ، معظم له پس از اقامت مجدددرکربلا ، به تدريس خارج فقه واصول پرداخت وعلماي بزرگي را ازچشمه زلال علم ومعرفت خودسيراب نمود ودراندک زماني شهرت جهاني پيداکرد.

آن بزرگوارداراي مقام بلند علمي ودرعلم فقه کم نظيربودوهمين توان علمي توام با فروتني ومردم داري سبب گرديد که به عنوان  يکي از مراجع تقليد آن روزگار مطرح گردد وشيعيان زيادي درايران وعراق وهندوستان وآسياي ميانه درامورديني ومذهبي واجتماعي قلاده تقليدازايشان رابه گردن گرفته ومقلّدايشان گردند. (15)

بحدّي مقلدين ايشان زيادبودندکه ازکثرت مقلّدين به ((کعبه وقبله))ملقّب گرديدند (16)ورساله عمليه شان بطورمکرّرچاپ شد.

  فرزندان

مرحوم شيخ زين العابدين مازندراني(ره)داراي فرزندان بزرگواري بودندکه همگي جزيک پسر ، ازافرادجليل القدربوده اند.

1-  شيخ حسن که پيش ازهمه وفات کرده وشهرت چنداني نداشته است.

2-  حضرت آيه الله شيخ محمدحسين مازندراني(ره).

3-  حضرت آيه الله شيخ علي کربلايي .

4-  شيخ محمدحائري.

5-  شيخ عبدالله صوفي.

سرانجام این ستاره پر فروغ عالم اسلام پس از عمری سرشار از تقوی و عبادت و خدمت به امت اسلام و حوزه های علمیّه، در دهه دوم ذی قعده سال 1309.ق. در سنّ 82 سالگی دارفانی را وداع گفته و به دیار ابدی شتافت.

شهر کربلا در سوگ وی یک پارچه سیاه پوش شد. جنازه مطهّرش پس از یک تشییع باشکوه در حرم مطهّر امام حسین علیه السلام در کنار درِ قاضی الحاجات که به سمت بازار معروف به بزّازین باز می شود، دفن گردید. تمثال مبارکش در آن جا موجود است(30).

**************^{مطالب مرتبط}***********

ویژگی های اخلاقی

بینش سیاسی

حکایت های اخلاقی

شاگردان واثار وتالیفات

از نگاه بزرگان

منبع سایت سازمان تبلیغات استان مازندران

تنظیم برای تبیان حسن رضایی گروه حوزه علمیه

پاورقي

1-اعيان الشيعه ، ج7،ص167

2-همان

3-همان ، ذخيره المعاد ، مقدمه ؛معارف الرجال،ج1ص331

4-تراجم الرجال ،ج1،ص227

5-مرگي درنور ، ص78

6-اعيان الشيعه ،ج7 ،ص167، نقباءالبشر، ج2، ص805، سلمان هادي طعمه ، تراث کربلا ، ص285

7- محمد حرزالدين ، معارف الرجال ج1،ص331.

8- غراوي ، عباس ، تاريخ العراقين بين احتلالين ، ج7 ، ص64.

9- نقل به اختصار از((تراث کربلا))، ص376.

10- اعيان الشيعه ، ج7 ، ص167- فوايدالرضويه ، ص196.

11- همان مدرک.

12- معلم حبيب آبادي ، مکارم الآثار، ج3، ص845- نقباءالبشر، ج2، ص805.

13- محمدحرزالدين ، معارف الرجال ، ج1، ص331.

14- حايري ، مرتضي ، سرّدلبران ، ص131.

15- اعيان الشيعه , ج7، ص167- نقباءالبشر، ج2، ص805- ريحانه الادب ج5، ص146- فوايدالرضويه ص196؛معارف الرجال؛تراث کربلا،همان.