روایت مرضیه دباغ از شهید آیت الله سعیدی
آیت الله سعیدی به تمام پرسش هایم با حوصله زیاد و موشکافی پاسخ می داد. با گذشت زمان بحث ها گرایش سیاسی به خود گرفت و رفته رفته پررنگ تر شد. حاج آقا سعیدی متوجه علاقه و توجه من به فعالیت های سیاسی شد، و کم کم با تبیین شرایط سیاسی روز مرا برای ورود به این عرصه تشویق کرد
بعد از آن دیدار سرنوشت ساز (اولین دیدار خانم مرضیه حدیدچی با حضرت امام در قم)، آتشی در جانم شعله ور شد و آرام و قرار از من ربود.
بعد از آن دیدار سرنوشت ساز (اولین دیدار خانم مرضیه حدیدچی با حضرت امام در قم)، آتشی در جانم شعله ور شد و آرام و قرار از من ربود. از آن به بعد زندگی ام غیر معمول شد، دلم می خواست کاری بکنم؛ اما چه کاری؟ حیران بودم، سرگشته سرگشته. سه چهار ماهی وضع به همین منوال بود تا کارم به بیمارستان کشید، بستری شدم. در مدت بیماری و نقاهت دائم از حاج آقا خواهش و تمنّا می کردم که خانه و اسباب و اثاثیه را بفروشد تا به قم برویم، شاید که توفیق خدمت و کلفتی آقا را پیدا کنم، و بدین گونه با دیدار هر روزه اش دردها و آلامم را التیام بخشم.
بیماری ام شدت یافت و بیش از چهل روز در اغما بودم ...
● گریه حضرت زهرا (س)
پس از بهبود دریافتم که چه پیش آمده، و از دنیایی به دنیای دیگر برگشته ام. پس از چهار سال از آن دیدار روحانی می کوشیدم، همسرم را راضی کنم تا هر از چند گاهی به قم برویم؛ و از طریق دوستان و یاران امام اطلاعاتی از معظم له که اکنون در تبعید به سر می بردند، به دست آوریم؛ تا بتوانیم خود را در فضای اندیشه و برنامه های ایشان قرار دهیم. از جمله کسانی که به دیدارشان می رفتیم آقایان مرحوم ربانی شیرازی، شهید محمد منتظری و موسوی اردبیلی بودند. خداوند توفیق دهد چند بار هم به حضور حضرت علامه طباطبایی (رضی الله عنه) برسیم. این دیدارها و ملاقات ها فرصت مناسبی برای ارائه پرسش های متفاوت و دریافت پاسخ های بیشتر در آن شرایط و زمانه بود.
به جز این ملاقات ها، من در جلسات سخنرانی، وعظ و روضه نیز شرکت می کردم. سرانجام روزی شوهرم آمد و گفت: «مرضیه! از قم برای مسجد محله پیش نمازی آمده که از شاگردان آقاست، اگر مایل هستی نزد او برویم و خواهش کنیم تا تو درس هایت را در محضر او ادامه دهی.»
بهترین پیشنهادی بود که می شنیدم. مجالست با شاگرد حضرت امام خواسته قلبی ام بود.
در اولین فرصت، به دیدار آیت الله سعیدی ، امام جماعت جدید مسجد ، رفتم و پس از معرفی خود، از ایشان خواستم که اجازه دهد در محضرش تلمذ کنم. پس از تأکید و اصرار، رضایتش را برای یکی دو ساعت تدریس در روز کسب کردم.
تحصیل و یادگیری مباحث درس شرح لمعه و مکاسب بهانه ای شد تا من، پرسش هایم را پیرامون مسائل جاری طرح، و ایراد شک و تردید کنم. آیت الله سعیدی به تمام پرسش هایم با حوصله زیاد و موشکافی پاسخ می داد. با گذشت زمان بحث ها گرایش سیاسی به خود گرفت و رفته رفته پررنگ تر شد. حاج آقا سعیدی متوجه علاقه و توجه من به فعالیت های سیاسی شد، و کم کم با تبیین شرایط سیاسی روز مرا برای ورود به این عرصه تشویق کرد. پرسش های سیاسی مرا گاهی خود پاسخ می گفت و گاه به طور مکتوب از حضرت امام پاسخش را می طلبید و کسب تکلیف می کرد. به عنوان مثال به یاد دارم که از او درباره رانندگی زنان سؤال کردم و گفتم که مایلم برای سرعت بخشیدن به بعضی کارها و فعالیت های سیاسی رانندگی کنم، خوب در شرایط و مقتضیات سیاسی و اجتماعی و فرهنگی آن زمان حکم و نظر امام (ره) بر ممنوعیت بود. شهید سعیدی نامه ای برای امام نوشت که چنین شخصی با چنین مختصات و ویژگی هایی، می خواهد رانندگی بیاموزد. حضرت امام پاسخ فرموده بودند که در این مسأله به سایر مراجع رجوع کنند.
آیت الله سعیدی از ۱۳۴۶ با طرح مسائل سیاسی جامعه و انقلاب و مبارزه و هشدار نسبت به تهدیدات و فشارهای ساواک بر مبارزان و نیز پس از چند بار امتحان مرا مستقیماً به عرصه مبارزه کشاندند.
روزی شهید سعیدی از شانزده خانمی که شاگردش بودند، خواست به مناسبت ولادت حضرت زهرا (س) مقاله ای بنویسند. من نیز چهار صفحه راجع به «گریه حضرت زهرا (س)» نوشتم که در آن به فلسفه گریه حضرت پرداختم، و در آن تأکید کردم که گریه خانم؛ با آن شخصیت شان که قطب عالم امکان هستند بی شک تنها به خاطر از دست دادن پدر بزرگوارشان نبوده است؛ بلکه حضرت زهرا (س) از گریه به عنوان حربه ای برای نشان دادن چهره واقعی حکومت و خیانت ها و ظلم های آن استفاده و تبلیغ می کردند. این خطاست که فکر کنیم گریه حضرت به خاطر «فدک» و مال دنیا بوده است، چرا که وجود مقدس و مبارک ایشان معصوم بوده، ترک اولی نمی کرده اند. اشتباه است که بیندیشیم ناله های حضرت برای رحلت پیغمبر اکرم (ص) بوده است، چرا که فاطمه (س) در برابر مشیت و حکم الهی خاضع و تسلیم بوده اند. در فضای سیاسی و جامعه ای که حضرت ایشان نمی توانستند سخنرانی و اعتراض کنند، قیام کنند و فریاد برکشند؛ افرادی را گرد خود جمع می کردند و با گریه زبان حال می گفته اند.در قسمتی از مقاله از «حسنین و زینبین» یاد کرده بودم. شهید سعیدی روی این دو عنوان انگشت گذاشت و گفت: «فکر نویی در پس این عنوان می بینم.» و علت آن را پرسید، توضیح دادم که وقتی امام حسن (ع) و امام حسین (ع) می شوند «حسنین» پس حضرت زینب (س) و حضرت ام کلثوم (س) هم می شوند «زینبین». بیان کردم به همان میزان که حضرت زینب (س) ایثار و فداکاری کردند، حضرت ام کلثوم (س) نیز در فداکاری و از خود گذشتگی سهم داشتند، ما بیشتر از زینب (س) یاد می کنیم و خدمات ام کلثوم (س) را نادیده می گیریم.
شهید سعیدی تمام مقاله ها را جمع کرد و خواند سپس مرا صدا زد و گفت:
«خانم دباغ! باید زیر این مقاله را امضا کنید!»
پرسیدم: «چرا حاج آقا؟»
گفت: «اگر ما این مقاله را بدون امضا چاپ کنیم ساواک نسبت به آن حساس می شود. ما باید مقاله ای با امضا و نام ارائه دهیم!»
گفتم: «باشد، عیبی ندارد.»
زیر مقاله را امضا کردم. او نگاهی به من کرد و لبخندی زد. دریافتم که او با این کار می خواست مرا امتحان کند و بداند تا چه حد پای کار می ایستم.
● تجارت پر سود
با گذشت زمان آیت الله سعیدی کارها و مأموریت های مختلفی به من و یکی دیگر از خانم های کلاس واگذار می کرد. او فتواهای حضرت امام (ره) را از نجف، در اختیار ما می گذاشت؛ تا روی کاغذهای کوچک بنویسیم و به نحوی مثلاً هنگام خرید از مغازه های مختلف آن را پخش کنیم.
روزی شهید سعیدی کتاب ولایت فقیه حضرت امام را که دست نویس بود به من داد و گفت: «این کتاب را ببرید و از رویش بنویسید، کپی هم بگذارید تا چند نسخه شود، وقتی کامل شد؛ آن را بیاورید.» در روز، رونویسی کتاب برایم ممکن نبود، هنگام غروب به بچه ها غذا می دادم که به درس هایشان مشغول شوند و کوچکترها را هم می خواباندم و مشغول نوشتن می شدم. این سفارش در حدود دو هفته کامل شد. هنگامی که چند نسخه رونویسی شده کتاب را به شهید سعیدی تحویل دادم او از کارم خیلی خوشش آمد و پس از آن کارهای مهم تر و بیشتری به من محول کرد.
برای برخی آموزش ها و تمرین ها، اردوهایی با ابتکار شهید سعیدی شکل گرفت. من به راهنمایی او از میان دختران جوان و زنانی که توانایی کسب رضایت پدر و یا شوهرانشان را برای همکاری و شرکت در اردوها داشتند انتخاب می کردم. اولین اردوی ما روزانه بود و پنج یا شش نفری را هم که من معرفی کرده بودم همگی آمدند. من بچه های بزرگم را به مادرم سپردم و کوچک ترها را با خود به اردو بردم.
محل اردو باغ مصفّایی در مرد آباد کرج بود، که خود آقای سعیدی هم آهنگی هایش را انجام می داد، این که باغ مال چه کسی بود، ما اطلاعی نداشتیم. خیابان های اصلی و فرعی زیادی را در کرج طی می کردیم تا به آن برسیم. خانم ترک زبانی به نام کمپانی برای ما نان و پنیر و میوه تهیه می کرد. شهید سعیدی برای این که شناسایی نشود، شب ها بدون عبا و عمامه به ان جا می آمد و به ما آموزش می داد. این اردوها در چند نوبت برگزار شد و در اردوی آخر تعداد شرکت کنندگان هجده نفر بود.
تعدد و تراکم کارها و مأموریت ها آن قدر زیاد شده بود که هیچ وقت و فرصتی برایم برای رسیدگی به امور خانه و فرزندام نمی گذاشت. روزی شوهرم به من گفت که راضی نیست به دنبال این کارها بروم. می گفت: «کارهایت زیاد شده، و دیر به خانه می آیی؛ ممکن است خطری برایت پیش بیاید» و من پذیرفتم که دیگر نروم.
فردای آن روز شهید سعیدی تماس گرفت تا به من مأموریتی محول کند. گفتم: همسرم راضی نیست که من دنبال این کارها بروم. گفت: «به آقای دباغ بگویید امروز عصر به این جا ]مسجد[ تشریف بیاورند، با او کار دارم.» حاج آقا، آن روزها از طریق حق العمل کاری و خرید و فروش برنج و روغن و ... امرار معاش می کرد، بعد از ظهر وقتی به منزل آمد موضوع را به او گفتم.
عصر به اتفاق هم به مسجد رفتیم. پس از سلام و علیک و احوالپرسی متعارف، شهید سعیدی گفت: «آقای دباغ! چند نفرند که می خواهند کاری تجاری کنند و می خواهند شما با آن ها شریک شوید.» شوهرم گفت: «حاج آقا! من نه پول و سرمایه دارم، نه وقت؛ از تجارت هم سر در نمی آورم. آن ها چرا می خواهند من شریکشان شوم.»
آیت الله سعیدی گفت: «این ها از تو نه پول می خواهند، نه وقت و نه مهارت، فقط می خواهند که تو در منافعشان شریک باشی.» آقای دباغ با تعجب گفت: «این ها حتماً دیوانه هستند می خواهند خودشان با سرمایه شان کار کنند و مرا هم در سودشان شریک کنند».
شهید سعیدی گفت: «حالا عاقل یا دیوانه، شما چه کار دارید، عقیده ی آنها است، آیا قبول می کنید یا نه؟» آقای دباغ که از این پیشنهاد شگفت زده بود گفت: «حاج آقا! من سر در نمی آورم، نمی فهمم، چطور...؟!» شهید سعیدی لبخند آرامی زد و گفت: «خیلی ساده است. منظور آن است که شما مانع فعالیت های همسرت نشوی، او فردی مستعد، با جرأت و شهامت است. بگذار برای اسلام و علیه ظلم مبارزه کند، هر چه هم ثواب و اجر و مزدش باشد، شما در آن سهیم هستید.» شوهرم با کمی تأمل گفت: «حاج آقا! اصلاً مرضیه برای اسلام، قرآن و آقای خمینی است. من دیگر حرفی نمی زنم و مانع نمی شوم، هر چه شما مصلحت بدانید.»
چنین بود که همسرم به ادامه راهی که می رفتم، رضایت داد؛ و به واقع در طول این سال ها که من درحال مبارزه، زندان و دور از وطن بودم، او حتی یک بارهم بازخواستم نکرد. و خود مسئولیت های خانه و خانواده را به عهده گرفت و من تمام و کمال به مبارزه مشغول شدم.
● شهادت آیت الله سعیدی
بعدها فهمیدم دو منزلی که در قم به سفارش آیت الله سعیدی از آن جا اعلامیه در اختیار ما قرار می گرفت، یکی منزل آیت الله منتظری و دیگری منزل آیت الله ربانی شیرازی بود. پخش اعلامیه ها به شیوه های خاصی صورت می گرفت. هفته ای سه شب به شمیرانات و شمال شهر و سه شب هم به جنوب شهر می رفتیم، اعلامیه ها را یا زیر برف پاک کن ماشین ها می گذاشتیم؛ و یا به نحوی به داخل خانه ها می ریختیم.
چندین بار هم آن ها را به نشانی مراکز، مؤسسات، مطب ها و ... که از روی دفتر راهنما پیدا کرده بودیم، پست می کردیم. سال های ۱۳۴۶ تا ۱۳۴۹ عمده کارها و فعالیت های ما در شکل بحث، درس، پخش اعلامیه و ... انجام می شد.
در اردیبهشت ۱۳۴۹، تعدادی سرمایه دار آمریکایی برای شرکت در کنفرانس اقتصادی و کنسرسیوم سرمایه گذاری به ایران آمدند. آیت الله سعیدی در مخالفت با این حضور استعمارگرانه سخنرانی، و اعلامیه هایی صادر کرد. در این حرکت وی پیشرو بود و ما منتظر واکنش رژیم بودیم.
خردادماه بود، ما در منزل شهید سعیدی درس می گرفتیم، که تلفن زنگ زد. حاج آقا گوشی را برداشت، نمی دانم از آن طرف خط به او چه گفتند که چهره اش برافروخته شد، با ناراحتی گوشی را گذاشت، گوشه پتو را به کناری زد و تکه کاغذی از زیر آن برداشت، خرد کرد و به دهان گذاشت و بلعید. ما دریافتیم که حادثه بدی در شرف وقوع است. او کمی سکوت کرد و پس از تأملی، نگاهی به نوارهای روی طاقچه کرد و پرسید: «آیا کسی حاضر است اینها را با خود ببرد و ضبط ]تکثیر[ کند؟»
من کیفم را جلو بردم و وی نوارها را جمع کرد و به داخل آن ریخت.
وقتی وارد حیاط منزل شده و خواستم بیرون بروم، ساواکی ها سر رسیدند. آن ها به دنبال آیت الله سعیدی آمده بودند، سریع بازگشتم.
مأمورین هنگامی که در حال جستجوی خانه بودند. من به کمک ،احتمالاً- پسر بزرگ شهید سعیدی ]به نام «سید محمد»[ نوارها و اعلامیه ها را داخل گونی کوچکی ریخته به پشت دیوار خانه، که زمین بایری بود انداختیم. هنگام خروج از منزل، مأمورین کیف های یکایک افراد را گشتند، ولی در کیف من چیزی نبود که آن ها ضبط کنند. ما از آن جا خارج شدیم و لحظاتی بعد آنها آیت الله سعیدی را با خود بردند.
پس از خروج از آن جا به عجله خود را به مغازه «علی بهاری» که در امر مبارزه با ما همراه بود رساندم و حادثه را برایش شرح دادم. وی به اصول مخفی کاری آشنا بود، از این رو موضوع گونی اعلامیه و نوار و محل اختفای آنرا گفتم تا هر چه زودتر آن را منتقل کند.
«بهاری» فردی بسیار زرنگ و هوشمند بود، با موتورسیکلت به آن محل رفت؛ و ضمن حرکت موقعیت آنجا را ارزیابی کرد و برگشت. او دوباره بعدازظهر به آنجا رفت و گونی را به منزلمان آورد. من نیز گونی را در پشت بام خانه همسایه خواهرم که با هم دوست بودیم مخفی کردم. در فرصتی که آنها در منزل نبودند به زیر زمین خانه شان انتقال دادم؛ زمانی که خانواده پدرم به شهر همدان مسافرت کردند، مجدداً گونی را خارج و به منزل پدرم برده و به دور آن نایلون کشیدم و در باغچه شان دفن کردم.
دیگر از آیت الله سعیدی خبری نشد، هر چه دوستان و خانواده ایشان به زندان مراجعه می کردند، نتیجه ای نگرفتند، تا اینکه پس از یازده روز در ]۲۱ خردادماه[ ناگهان فرزند بزرگ ایشان خبر شهادت پدر را آورد. جسد مطهر این شهید عزیز را چون مادر بزرگوارش حضرت زهرا (س) شبانه، در «وادی السلام» شهر قم دفن کردند.
خبر شهادت آیت الله سعیدی ولوله ای عجیب بین مردم راه انداخت، اعتراضات گسترده و تظاهراتی در قم شکل گرفت، و حضرت امام هم وقتی خبر را شنیدند، فرمودند: «تحقیق کنید ببینید قضیه چه بوده.» ما نیز از غم و اندوه نمی دانستیم که چه باید بکنیم، حتم داشتیم که شدیداً او را شکنجه داده و به شهادت رسانده اند.
بخشی از خاطرات مرضیه حدیدچی (دباغ)
مرکز اسناد انقلاب اسلامی
تنظیم برای تبیان مولا دوست گروه حوزه علمیه
