در کوچه پس کوچه های اینترنت

تاثیر رسانه(کامپیوتر و اینترنت) بر خانواده

انقلاب و انفجار اطلاعات، نامى است که بر دهه آخر قرن بیستم نهاده شده است. امروزه با پیشرفت تکنولوژى، اطلاع رسانى اساسى ترین و مهم ترین نقش خود را در جوامع بشرى ایفا مى کند. پدیده اینترنت به عنوان اصلى ترین ابزار اطلاع رسانى در عصر نوین مطرح است.

رسانه هاى ارتباط جمعى در اشکال مختلف آن با یکدیگر بر سر حاکمیت و ربودن وقت و سرمایه و توجه و تمایلات مخاطبان و کاربران خود در رقابت بسر مى برند.

فناورى کامپیوتر به طور وسیع در جامعه گسترش پیدا کرده است و با تمامى جنبه هاى زندگى از مدرسه تا محل کار، خدمات بانکى، خرید و فرش، پرداخت مالیات و حتى رأى گیرى تلفیق شده است.

بى شک، رشد روزافزون اینترنت فواید و اهمیت غیر قابل انکارى دارد، چندان که در دوران حاضر، نقش محورى اینترنت چنان اساسى است که بدون آن امکان برنامه ریزى، توسعه و بهره ورى در زمینه هایى چون: فرهنگى، اجتماعى، اقتصادى و علمى در جهان آینده امکان پذیر نخواهد بود.

ظهور و گسترش اینترنت مانند هر نوآورى گسترده دیگر، باعث به وجود آمدن تغییراتى در جنبه هاى مختلف زندگى گردیده است. این تغییرات در سطوح بسیار مختلفى مى باشند که تغییرات اجتماعى و ارتباطى بیشترى را به دنبال داشته اند. با توجه به جنبه هاى خوب و بد پدیده اینترنت، به هر حال اینترنت اکنون یک ابزار ارتباطى مهم در جامعه متمدن به شمار مى رود.

خانواده و جریان تکنولوژى

خانواده بنیادى ترین نهاد اجتماعى است که سلامت یا بیمارى آن مى تواند تأثیرات عمیق و همه جانبه اى بر ابعاد گوناگون حیات اجتماعى داشته باشد. نهاد خانواده یکى از عوامل مؤثر و تعیین کننده در زندگى اجتماعى فرد به شمار مى رود و بدون وجود سازمان خانواده تداوم جوامع بشرى آن امکان پذیر نیست تضعیف و کم رنگ شدن کارکردهاى آن به بروز بحران هاى عمیقى هم چون انحرافات، آسیب ها و مشکلات اجتماعى و فرهنگى در جوامع شده است. در مباحث آسیب شناختى نهاد خانواده، یکى از محورهاى مهم بررسى آسیب هاى ناشى از تحولات خانواده است. تحولاتى که خود منشأ بروز دگرگونى هایى عمیق و اساسى در نوع روابط و ارزش هاى خانوادگى مى باشند. بسیارى از این تحولات و دگرگونى ها از بیرون، بر خانواده تحمیل مى شود.

خانواده و دنیاى مجازى پیش رو

از زمانى که این تکنولوژى وارد فضاى زندگى انسان شده تا به امروز که به یک تکنولوژى بین المللى تبدیل شده است و على رغم تمام محاسن و مزایاى آن، یکسرى دغدغه ها و نگرانى هایى را بر خانواده ها تحمیل نموده است شما مى توانید ساعت ها و روزها و شب ها در مقابل رایانه بنشینید و در دنیاى wwwها به سیر و سفر بپردازید.

فضاى مجازى در حقیقت نوعى فرا فضا و فضاى ذهنى است. دنیاى مجازى دنیایى است که همه جا هست اما هیچ کجا نیست. فضاى سیال و بى حدودى است که به سادگى، همیشه در دسترس همگان است اما به همان سادگى که ایجاد مى شود از بین مى رود و محو مى شود.

در دنیاى مجازى به خاطر نبود نشانه هاى فیزیکى همه در آن بى جسم و بى مکان، قدرى گمنام و به طرز محسوسى کنترل ناپذیرند. این فضا خانواده را با سبک هاى مختلف و متعدد زندگى، هویت هاى جدید و فرهنگ هاى متغیر، روبه رو مى سازد. در دنیاى غیر واقعى و مجازى که اینترنت به وجود مى آورد، جایگاه خانواده و حدود و ثغور آن روشن و مشخص نیست.

ارزش ها و اصول اخلاقى حاکم بر خانواده در فضاى مجازى تعریف و تبیین متفاوتى با دنیاى واقعى دارد در واقع اینترنت فرهنگ مخصوص به خود را ایجاد مى کند.

خانواده و چالش رفتارهاى اینترنتى

اینترنت به خودى خود ابزارى بى طرف است که در ابتدا براى تسهیل تحقیقات در نهادهاى علمى و نظامى مورد استفاده قرار مى گرفت، اما اینکه اکنون مردم از آن چگونه استفاده مى کنند و چگونه سلامت روانى جامعه را تحت تأثیر قرار داده است مشکل اساسى و جدى براى مردم ایجاد کرده است.

اعتیاد به اینترنت یا وابستگى رفتارى به اینترنت، صرف نظر از اینکه آن را بیمارى یا آسیب روانى یا معضل اجتماعى بدانیم، پدیده اى است مزمن، فراگیر و عودکننده که با صدمات جسمانى، مالى، خانوادگى، اجتماعى و روانى همراه است و شخص وابسته متعاقب وابستگى به آن دچار افت جدى در کارکردهاى فردى و اجتماعى مى گردد.

فریبندگى اینترنتى در محیط خانواده باعث از هم گسیختگى ازدواج، روابط زناشویى و روابط والدین فرزندى گردیده است. افراد وابسته به اینترنت وقت کمترى از زندگى شان را به مردم اختصاص مى دهند و در عوض بیشتر اوقات شان را در انزوا وقف کامپیوتر مى کنند. اینترنت نقش گفتگو را کم رنگ تر کرده است و زنگ خطر جدى را براى ارتباطات انسانى به صدا در آورده است استفاده زیاد از اینترنت با پیوند ضعیف اجتماعى مرتبط است. همچنین اینترنت مفرى است براى کسانى که از مشکلات روان رنج مى برند و دچار تشویش، افسردگى و عدم اعتماد به نفس هستند. تکیه بیش از حد به استفاده از اینترنت، منشأ ایجاد اختلالاتى نظیر اعتیاد اینترنتى، افزایش اضطراب، منفى کارى، پنهان کارى، اختلال در فعالیت هاى زندگى، جدایى از جامعه، طلاق، شکست هاى تحصیلى و مشکلات مالى، مى شود. استفاده آسیب زا از اینترنت اغلب به نوعى زندگى اینترنتى منجر مى شود که ممکن است فرد را به صورت کامل از زندگى واقعى و روابط فردى واقعى منزوى سازد و حتى در مقابل مشاهده ورود عوامل مخل جهان واقعى به جهان اینترنتى جبهه گیرى شود. در بسیارى از محیط هاى اینترنتى، برخى از کاربران خودشان را گرفتار سبک زندگى اینترنتى مى سازند به طورى که آنها مى خواهند زمان هر چه بیشترى را به اینترنت اختصاص دهند. این امر گاهى اوقات باعث مى شود که زندگى شخصى خود را نادیده گرفته و از آن غفلت نماید. احساسات رو به تزاید افسردگى، نومیدى، سرخوردگى، از خود بیگانگى، گناهکارى، شرمسارى و خشم مى توانند از علایم هشدار دهنده استفاده آسیب زا از اینترنت باشند.

شخص ممکن است این احساسات را با فضاى زندگى اینترنتى و یا زندگى واقعى پیوند دهد و به دوگانگى شخصیتى منجر شود که این مسئله در نوع چگونگى روابط با اعضاى خانواده تأثیر مى گذارد.

هوشیارى خانواده و شناخت اعتیاد اینترنتى

اعتیاد به اینترنت مختص به سن یا طبقه خاص نیست. مردان و زنان در سراسر دنیا مى توانند به ارتباطات اینترنتى، بازى هاى اینترنتى، جمع آورى اطلاعات و ... از طریق اینترنت معتاد شوند. افرادى که از ضعف شدید در روابط اجتماعى رنج مى برد کسانى هستند که به ارتباطات اینترنتى پناه مى برند. محققان چند نوع اعتیاد اینترنتى را شناسایى کرده اند:

1ـ اعتیاد به بازى هاى شبکه اى: شامل بسیارى از فعالیت هاى مختلف اینترنتى است. افراد ممکن است در بازى هاى روى خط شرکت کنند و یا در حراج، شرکت کرده و یا خرید کنند. این اعتیاد بخصوص مى تواند براى کاربران بسیار گران تمام شود و یا صورت حساب اتصال به اینترنت و هزینه کارت هاى اینترنتى که توسط والدین تأمین مى شوند را افزایش دهد.

2-  اطلاعات نامحدود: میزان اطلاعات در دسترس اینترنت، نامحدود و بى شمار است. بعضى کاربران ممکن است دچار وسوسه دستیابى به اطلاعات و طبقه بندى آنها شوند. اطلاعاتى که هیچ گونه نظارت و قانونى براى پاک سازى و محدود کردن آن وجود ندارد.

3- اعتیاد به رایانه: زمانى که اعتیاد به اینترنت وجود ندارد، بحث اعتیاد به رایانه بسیارى از موارد ذکر شده را مى پوشاند. بازى هاى رایانه اى غیر شبکه اى مى تواند براى بسیارى از افراد وابستگى شدید به همراه بیاورد. این مشکل در هنگام استفاده از انواع وسایل بازى هاى رایانه اى مثل «سگا» و «پلى استیشن» نیز رخ مى دهد.

4 ـ اعتیاد به عکس اینترنتى: عکس هاى مستهجن و شهوت آور بر روى اینترنت به سادگى قابل دستیابى اند.

زمانى که نرم افزارهاى کنترل کننده جهت محدود ساختن دسترسى افراد بخصوص کودکان و نوجوانان به پایگاههاى اینترنتى طراحى شدند، بسیارى از پایگاههاى غیر اخلاقى نیز راههایى جهت عبور از این موانع به وجود آورده اند. و این از جمله مواردى است که ذهن بسیارى از والدین را به خود مشغول کرده است.

با خانواده در اینترنت

شناخت و آگاهى در برخورد با هر گونه پدیده و فرآیندى، حرف اول را در تشخیص خوبى یا بدى مى زند. آشنایى با دنیاى کامپیوتر و بخصوص اینترنت زمینه تغییر و تحول را در زندگى بشر به وجود آورده است. هر چه این شناخت بیشتر باشد نوع و نحوه استفاده از این فن آورى نیز بهتر و مطلوب تر خواهد بود. خانواده در نوع استفاده از اینترنت در جهت کم کردن آسیب ها و بالا بردن سطح آگاهى و دانش و بهره ورى از این فن آورى براى ارتقاء سطح اقتصادى و اجتماعى خود، با به کارگیرى دو راهکار مى تواند به اهداف فوق دست بیابد:

ـ محدود نمودن اینترنت از طریق ابزارى چون فیلترینگ، کم کردن دسترسى افراد، استفاده از نرم افزارهاى خانگى براى کنترل نمودن استفاده کنندگان ...

ـ کار فرهنگى یکى از بهترین راهکارهاى چگونه استفاده کردن از اینترنت است. ایجاد سایت هاى جذاب و دیدنى، آگاهى دادن به خانواده ها با تشکیل کارگاههاى آموزشى، معرفى و شناساندن سایت هاى مفید و ارزشمند به کاربران، و از همه مهم تر نقش صدا و سیما و مطبوعات و محققان در بیان تأثیرات مثبت و منفى و آگاهى دادن به خانواده ها در نوع استفاده و هوشیار نمودن والدین در برخورد با مسائل جانبى اینترنت، مى باشد.

مقالات مرتبط

ماهواره ،همراه جدید کودکان!؟

انتخاب همسر،آن لاین!؟

بحران انسان معاصر و راه فرار

کاربران محترم می توانند مطالب خود در این زمینه را در بخش انجمن های تخصصی تبیان قرار دهند.