حکایت سیب و ستاره قطبی!

زنوز را شهر نظر کرده آذربایجان می دانند. شهری که شهرتش را وامدار طبیعت خوش آب و هوا و سیب های سرخ و درخشانی است  که حکایت های جالبی را  پس پرده خود دارد؛ قدیمی های زنوز معتقدند که ستاره قطبی طوری بر فراز باغ های سیب این شهر قرار می گیرد که بخشی از درخشندگی آن به سیب های سرخ و معروف زنوز منتقل می شود!

زنوز كوهستانی‌ترین نقطه شهر در شهرستان مرند است كه ارتفاع آن از سطح دریا حدود 1600 متر و فاصله آن از مركز شهرستان به حدود 30 كیلومتر می رسد؛ باغ شهر زیبایی که سومین درالفنون ایران در آنجا تاسیس شد و به همین دلیل سطح تحصیلات عمومی مردم این شهر و روستاهای اطراف بالاست.

سیب سرخ زنوز

آنطور که از شواهد تاریخی بر می آید، ظاهرا زنوز در دوره صفویه اهمیت سیاسی زیادی داشته است.  طوری كه تفنگچیان این شهر مسئول حفاظت از قلعه ها و شهرهای مهمی مثل تفلیس و ایروان بوده اند و نقل شهامت های آنها در تاریخ شفاهی مردم آذربایجان همیشه سرزبان ها بوده است.

در مورد این شهر روایات تاریخی و افسانه‌های زیادی وجود دارد. برای نام زنوز همانند بسیاری از آبادیهای قدیمی معنی و مفهوم روشنی وجود ندارد. برخی معتقدند كه زنوز به معنی شن و ماسه‌زار است و تعدادی اعتقاد دارند كه زنوز یعنی دو بهاره. به اعتقاد آنها بهار اول زنوز در خود فصل بهار و بهار دوم هنگامی است كه سیب ها در تابستان می‌رسند. هر چند این معنی امروزه بیشتر در بین مردم جایگاه دارد اما نظرات دیگری نیز در مورد این شهر وجود دارد. شهر یونس یكی از آنهاست. وجود آرامگاه منتسب به حضرت یونس در زنوز كه در زبان ترکی آذربایجانی یونوس تلفظ می‌شود باعث شده این احتمال نیز كه نام زنوز از یونس گرفته شده باشد كم رنگ نباشد.

اما آنچه در این سالها زنوز را شهره خاص و عام كرده نام سیب سرخ و درخشان زنوز است. در مورد سیب این شهر هم روایات زیبایی وجود دارد: بعضی معتقدند باغ های سیب این شهر به گونه ای در جهت شمال به جنوب ساخته شده‌اند كه به هنگام تابش ستاره قطبی درخشندگی خیره كننده‌ای را دریافت می‌كنند و به همین دلیل است كه تمام سیب هایی كه در این منطقه تولید می‌شوند علاوه بر بوی خوش از درخشندگی بالایی برخوردار هستند.

جاذبه های گردشگری

طبیعت و توپوگرافی زنوز می‌تواند جزو بهترین مجموعه طبیعی ایران محسوب شود. گردهم آمدن جاذبه‌های كوهستانی، آبی، اقلیمی و فرهنگی در كمترین فاصله از یكدیگر این شهر را علی رغم كمبود تاسیسات گردشگری در زمره یكی از بهترین مناطق اكوتوریستی ایران قرار داده است. صخره های ممتد و زیبای سلدرم در حاشیه بستر رودی كه از سد زنوز خارج می‌شود چشم انداز و قابلیت منطقه را برای برگزاری تورهایی مانند طبیعت گردی، صخره‌نوردی، كایت سواری و پرش با بانجی مستعد نشان می دهد.

همچنین احداث تله طائر(اتوبوس هوایی) كه اولین تله كابین از نوع خود در ایران است این منطقه را برای احداث تاسیسات گردشگری در اولویت نگاه سرمایه گذاران فرهنگی و گردشگری قرار داده است.

پل قدیمی ومشهور قیزیل كورپی (پل طلا)، كالاش (باغ امینی)، تفرجگاه ماهار، كوه سلطان سنجر، تفرجگاه آدنه، تفرجگاه دره چمن، تفرجگاه دامجی قیه و حاشیه سد زنوز از جاذبه های طبیعی و تاریخی زنوز محسوب می‌شوند.

در زنوز قدیم بیش از 500 چشمه وجود داشته و اكثر آنها به علت موقعیت زمین به سوی قبله جاری می‌شدند. در برخی نوشته ها تعداد این چشمه ها 360 یا 370 عدد ذكر شده است و اكنون نیز اكثر آنها در حیاط منازل، باغات وكوچه ها موجود هستند و جریانشان سرسبزی خاصی را در سراسر این منطقه به وجود آورده است. از جمله این چشمه ها می توان عبدالله چشمه سی، پاشا سویی، مركو یا ملك آب، نهردوشان، كندارخی، ابولفتح چشمه سی (آب منبع قدیم زنوز) علی سویی، خطیب، عزیز چشمه سی را نام برد.

وجود سد زنوز چای از عمده ویژگیهای منابع شهر است. علاوه بر آن آب بندهای متعددی در حوزه موجود است كه از آن جمله می توان به آب بند زنوز در روبروی قریه قره تپه، آب بند روستای زنوزق (استخر آبیاری) همچون قوشا گوللر،كالاش، طالب، قره گل، مارازا و غیره نام برد.

شهر مهمان نواز

زنوز  در 25 كیلومتری شمال شهرستان مرند قرار گرفته است و برای دیدن آن باید به كناره جاده ارتباطی تبریز- جلفا سفر کنید. یعنی از مركز شهرستان مرند _ در 60 كیلومتری تبریز – بگذرید تا در مدت کوتاهی به این جاده برسید.

زنوز با این كه امكانات اقامتی زیادی، ندارد اما یکی از میهمان نوازترین نقاط ایران است. آنقدر که تقریبا می توانید مطمئن باشید که در سفر به زنوز بی سرپناه نخواهید ماند. اما اگر در سفر به زنوز تمایلی به اقامت در خانه های محلی نداشتید، می توانید علاوه بر كمپ های اقامتی كه در حاشیه سد تفریحی زنوز ساخته شده اند، از مهمانسرای جهانگردی مرند هم استفاده کنید.

زنوز شهری با هویت كم‌نظیر و دارای ارزش میراث فرهنگی و گردشگری خاص است. شهری که بافت خاص خانه باغی آن یكی از بهترین نمونه های منطقه به شمار می رود. این در حالی است که نزدیكی زنوز به گمرك نوردوز و منطقه ویژه تجاری جلفا یکی از مهم ترین ویژگی های موقعیتی این شهر به شمار می رود.

گروه گردشگری تبیان- الهام مرادی