تبیان، دستیار زندگی
گشت و گذاری در پایتخت ایران ، تهران ( قسمت دوازدهم) در قسمت قبل به معرفی قلعه های تاریخی استان تهران پرداختیم. اینک در ادامه می خوانیم ... بازار تهران مجموعه بازار تاریخی تهران در ضلع جنوبی خیابان 15 خرداد و حد فاصل آن با خ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

بازارهای معروف استان تهران

آشنایی با بازارهای معروف استان تهران

در قسمت قبل به

معرفی قلعه های تاریخی استان تهران  پرداختیم. اینک در ادامه می خوانیم ...

بازار تهران

مجموعه بازار تاریخی تهران

در ضلع جنوبی خیابان 15 خرداد و حد فاصل آن با خیابان مولوی ، خیام و 17 شهریور ، در بافت قدیمی و تاریخی شهر واقع شده و چون گذشته مهمترین مرکز تجاری و بازرگانی است. بازار تهران همراه دیگر بناهای تاریخی محدود خود مانند مسجد امام  ، مسجد جامع و.... از مجموعه های مهم تاریخی و هنری شهر تهران محسوب می شود.

با توجه به مدارک و شواهد موجود ، بنای اولیه بازار به دوره شاه تهماسب صفوی و هم زمان با ساخت

برج  و بارو و دروازه های شهر تهران  در حدود سال های 948- 930 هـ. ق تعلق دارد. ظاهراً چهار بازار لباف ها ، کرجی دوزها ، سراج ( بافنده ) ها و نعل چی ها ، قدیمی ترین بخش بازار تهران است.

بخش های قدیم بازار تهران با پوشش طاق و گنبد مسقف شده و روشنایی آنها از روزنه های تعبیه شده در گنبدهای آجری آن تأمین می شود.

به نوشته صنیع الدوله ، چهار سوی بزرگ و کوچک بازار در زمان فتحعلی شاه قاجار ساخته شد. در این زمان مجموعه بازار به طرف شمال غرب و غرب توسعه یافت، به طوری که به تدریج حد فاصل بین ارک و مسجد جامع به بخش پر رونق بازار تبدیل شد و معروف ترین و معتبرترین سراها و تیمچه ها در این محدوده فعال شدند.

در دوره ناصرالدین شاه بر تعداد راسته ها و رسته های بازار افزوده شد و تعدادی سرا و تیمچه معتبر ساخته شد. مانند دیگر مجموعه بازارهای تاریخی ، هر کدام از راسته ها ، رسته ها ، سراها و تیمچه های بازار تهران به صنف و فعالیت خاصی اختصاص داشت.

آشنایی با بازارهای معروف استان تهران

در این دوره بخش های اصلی عبارت بود از : بازار کفاشان ، بازار فرش فروشان ، بازار عباس آباد ، بازار امیر ، بازار زرگرها ، بازار ساعت فروشان ، بازار بین الحرمین ( سلطان جعفری ) ، بازار چهار سوق بزرگ ، مسجد جامع ، بازار چهار سوق کوچک ، بازار چهل تن ( که از قدیمی ترین بخش های بازار و مربوط به دوره فتحعلی شاه است ) ، بازار آهنگران ، بازار مسگران و بازار پاچنار .

علاوه بر این در نقاط دور و نزدیک بازار ، بازارچه هایی ساخته شد که محلات مختلف شهر را تغذیه می کرد از جمله بازارچه معیـّر و قوام الدوله که به «بازارچه دوقلو» مشهور بودند. از بازار کربلایی عباس علی کمرگچی ، بازارچه نایب السلطنه و ... فقط نامی باقی مانده است.

در خیابان ناصرخسرو ، نزدیک مجموعه اصلی بازار نیز بازارچه ها و تیمچه هایی وجود داشت که امروزه بقایای برخی از آنها مانند بازارچه مروی از دوره فتحعلی شاه ، و تیمچه صدر اعظم باقی است.

رشد و گسترش و پیشرفت سریع تهران ، معماری سنتی بازار را دچار آشفتگی بسیار کرد . به طوری که بخش های زیادی از بازار نوسازی یا بازسازی شد و تناسب موجود میان بخش های مختلف آن از میان رفت. هم اکنون بخش های قدیمی و جالب توجه بازار عبارت اند از: سردر بازار در سمت سبزه میدان ، بازار امیر ، چهار سوق بزرگ ، تیمچه های حاجب الدوله ، علاء الدوله ، قیصریه و مهدیه و همچنین بخش هایی از بازار که در ارتباط با مسجد امام، مسجد جامع و بناهای تاریخی دیگر قرار دارد.

بنای اولیه سبزه میدان در سمت شمالی مجموعه بازار مربوط به اوایل دوره صفویه است اما در دوره قاجاریه و سال 1268 هـ. ق به دستور امیرکبیر ، «حاج علی خان مقدم مراغه ای» ( حاجب الدوله) تغییرات عمده ای در وضع سبزه میدان داد. این میدان در دوره های مختلف یکی از مراکز مهم مذهبی ، اجتماعی و سیاسی تهران بود و در آن انواع مراسم مذهبی و سیاسی اجرا می شد.

آشنایی با بازارهای معروف استان تهران

در ضلع جنوبی سبزه میدان ، سردر زیبایی وجود دارد که به راسته های مختلف بازار راه می یابد. این سردر از دهانه های اطراف که به مغازه ها اختصاص دارد، وسیع تر و پرکارتر است.

آشنایی با بازارهای معروف استان تهران

بخش های قدیم بازار تهران با پوشش طاق و گنبد مسقف شده و روشنایی آنها از روزنه های تعبیه شده در گنبدهای آجری آن تأمین می شود. اما بخش های صدمه دیده یا جدید بازار با مصالح جدید و موقتی پوشش یافته و فاقد معماری در خور توجهی است.

چهار سوق بزرگ که در بازاری به همین نام قرار گرفته ، فضایی هشت ضلعی است که با گنبد مدور نسبتاً کوتاهی پوشش شده و سطح داخل آن دارای گچکاری است. این بنا در سال 1222 هـ. ق ساخته شده است.

بازار و سرای امیر از دیگر بخش های جالب توجه مجموعه است که در حدود سال های 68- 1267 هـ . ق از اموال میرزا تقی خان امیرکبیر ، توسط شیخ عبدالحسین ( شیخ العراقین ) به همراه مسجد و مدرسه ای – معروف به شیخ عبدالحسین – ساخته شده و عواید آن وقف مسجد و مدرسه شده است.

تیمچه حاجب الدوله در کنار مسجد امام قرار دارد و از با ارزش ترین بناهای بازار است که در دوره ناصرالدین شاه توسط « حاج علی خان حاجب الدوله » ساخته شده است. در دوره اخیر در فضای داخلی این بنا ، مجموعه تجاری جدیدی ساخته اند که اصالت و صورت قدیمی بنا را دگرگون کرده است. از بناهای دیگر بازار ، تیمچه مهدیه در ابتدای بازار امیر ( کفاشان) است که دارای پوشش عظیم ضربی و یزدی بندی عالی است.

کتاب سیمای میراث فرهنگی استان تهران

زهره پری نوش - سایت تبیان

لینک ها

معرفی بازارهای تاریخی استان فارس

معرفی بازارهای تاریخی استان قزوین

معرفی بازارهای آذربایجان شرقی

معرفی بازارهای تاریخی استان کردستان

گالری عکس بازار مشیر

گالری عکس بازار وکیل

گالری عکس کاخ گلستان

گالری عکس حضرت عبدالعظیم

گالری عکس مسجد جزایری

گالری عکس مسجد جامع ورامین