ابزارهای اندازه گیری (پرگار قسمت اول)

دانش پژوهان عزیز، یکی از مهارت های پرکاربرد که در بسیاری از پروژه ها مورد استفاده قرار می گیرد، مهارت استفاده از پرگار است که در زیر توضیحاتی در مورد آن ارائه می شود.

پرگارهای اندازه گیری:

بنابر تعریف پرگار ابزاری است که برای اندازه گیری ابعاد اجسام، به ویژه قطرهای بیرونی و درونی قطعات استوانه ای به کار می رود. این ابزار متشکل از دو شاخه منحنی شکل فولادی است که در انتها با اتصال محکمی به هم لولا شده اند. فاصله میان دو نوک پرگار نمایانگر اندازه است. از پرگار بیشتر در اندازه گیریهایی استفاده می شود که نیازی به دقت ریزسنج نباشد. انواع گوناگونی از پرگارها برای اندازه گیریهای مختلف در کارگاهها به کار می رود. پرگارها را می توان در انواع زیر دسته بندی کرد:

1.‏ سخت مفصل

2. فنری

3. انتقال اندازه یا لولا قفلی

4. مرکزیاب

برای اندازه گیری نباید پرگار را روی اجسام در حال گردش در ماشین تراش یا هر ماشین دیگر به کار برد زیرا در صورت قرار دادن یک لبه پرگار بر روی قطعه کار لبه دیگر آن نیز بر اثر اصطکاک میان سطوح متحرک بر روی قطعه کار کشیده می شود و با وارد آمدن اندک فشار بر پرگار پایه های آن به بیرون برمی جهد. به علاوه اندازه ای که از روی قطعه در حال حرکت برداشته شود دقت چندان ندارد.

تعبیرهای ((درونی)) و ((بیرونی)) به این معنا هستند که این پرگارها به ترتیب برای اندازه گیری ابعاد درونی و بیرونی به کار می روند.

 کاربردهای پرگار سخت مفصل

پرگارهای سخت مفصل_ پایه های این نوع پرگار با مفصل اصطکاکی به هم متصل هستند حال آنکه در پرگارهای فنری فنر حلقوی ناقصی دو پایه را به هم متصل می کند و فاصله میان دو پایه پرگار با پیچ و مهره تنظیم می شود.

پرگار سخت مفصل

پرگارهای فنری

برای تنظیم پرگارهای بیرونی و درونی باید آنها را با اندازه تقریبی نزدیک به قطر دلخواه تنظیم کرد و سپس یکی از پایه ها را با ضربه های آرام به جسمی مناسب زد و دهانه پرگار را تا اندازه دقیق دلخواه باز یا بسته کرد.این روش نیاز به تمرین و ممارست دارد. معمولاً در آغاز چون افراد مبتدی ضربه های محکم می زنند دهانه پرگار بیش از اندازه لازم باز یا بسته می شود.

 روش درست و نادرست ضربه زدن با پایه پرگار سخت مفصل برای تنظیم آن.

پرگارهای فنری برخلاف پرگارهای سخت مفصل در اندازه های بزرگ ساخته نمی شوند. برای تنظیم این نوع پرگار با اندازه دلخواه معمولاً از خط کش فولادی استفاده می شود. پرگار فنری بیرونی بدین گونه تنظیم می شود که یکی از انگشتان دست چپ انتهای خط کش و یکی از پایه های پرگار را در حالت مماس بر هم نگه می دارد و مهره تنظیم پرگار با انگشت شست و انگشت اشاره دست راست تنظیم می شود.

 روش تنظیم پرگار فنری بیرونی

پرگار بیرونی برای اندازه گیری قطر میلگردها به کار می رود. ماشینکاران ماهر به مرور لامسه حساستر یا ((احساسی)) پیدا می کنند که به یاری آن می توانند اندازه دقت کارشان را با پرگار تعیین کنند. برای نگهداشتن پرگار فقط باید از نوک انگشتان استفاده شود. پرگار نباید زیاده محکم گرفته شود زیرا حالت آزاد انگشتان موجب افزایش حساسیت لامسه یا احساس دقت می شود. ماشینکار باتجربه به یاری حس خود اختلاف قطر چند صدم میلیمتر را هم تشخیص می دهد.

اندازه گیری با پرگار هنگامی به درستی انجام می شود که تنها نیرویی که پرگار را بر روی محور می فشرد وزن خود پرگار باشد. قطر واقعی قطعه کار نیز هنگامی به درستی اندازه گیری می شود که خط محوری قطعه کار بر خط بر گذشته از نقاط تماس پرگار با آن عمود باشد.

حالت درست پرگار برای اندازه گیری قطر قطعه کار.

برای تنظیم پرگارهای درونی سر خط کش را روی یک سطح صاف قرار دهید و آن را در حالت عمود بر سطح نگه دارید سپس یکی از پایه های پرگار را بر روی سطح قرار دهید و با انگشتان شست و اشاره دست راست پایه دیگر را روی اندازه دلخواه تنظیم کنید. دقت کنید که سر پایه دوم پرگار درست روبروی مرکز خط اندازه خط کش قرار گیرد.

همچنین با قرار دادن پایه های پرگار درونی در میان نقاط تماس پرگارهای ریزسنج بیرونی می توان آنها را دقیقتر تنظیم کرد.

برای اندازه گیری قطر سوراخ باید دو سر پایه های پرگار را به گونه ای که نشان داده شده است در درون آن جای دهید و آرام آرام دست خود را بالا بیاورید و همزمان پرگار را نیز تنظیم کنید. به پرگار فشار نیاورید و دقت کنید که نوک پایه ها در امتداد قطر سوراخ قرار گیرد.

 روش اندازه گیری با پرگار درونی.

برای انتقال تنظیم از پرگار بیرونی به پرگار درونی نوک یکی از پایه های پرگار بیرونی باید بر روی نوک نظیر به نظیر پرگار دیگر قرار گیرد و در حالی که نقطه تماس این دو پایه به عنوان لولا به کار می رود پرگار درونی روی مسیری مانند خط چینِ نشان داده شده در شکل حرکت داده شود و مهره تنظیم به اندازه ای باز یا بسته شود که ((احساس)) دلالت بر درستی انتقال تنظیم کند.

 روش انتقال اندازه تنظیم شده از پرگار بیرونی به پرگار درونی.

دقت اندازه گیری با پرگار بستگی به مهارت، تشخیص و تجربه ماشینکار دارد. بعضی از ماشینکاران و ابزارسازان دقتهای بسیار غریبی از خود نشان می دهند حال آنکه بعضی دیگر فاقد احساس لامسه قوی برای انجام این کار هستند.

ادامه دارد.....

دانش نامه ماشین کاری 1 - ریس میلر

گروه مدرسه اینترنتی سایت تبیان-تنظیم : سمیرا بادامستانی