تبیان، دستیار زندگی
پایان‏نامه كه ارائه آن، در مرحله پژوهشى، براى طلاب و دانشجویان تحصیلات تكمیلى ضرورى است، گزارش جامع پژوهشى است كه دانش‏پژوه با راهنمایى استاد خود، به انجام مى‏رساند
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

چگونه پایان نامه بنویسیم؟
پایان نامه

پايان‏نامه كه ارائه آن، در مرحله پژوهشى، براى طلاب و دانشجويان تحصيلات تكميلى ضرورى است، گزارش جامع پژوهشى است كه دانش‏پژوه با راهنمايى استاد خود، به انجام مى‏رساند

قسمت اول

مقدمه‏

فعاليت‏هاى تحصيلى طلاب و دانشجويان در مقطع تحصيلات تكميلى و سطوح عاليه، در حوزه و دانشگاه به دو قسم آموزشى و فرا آموزشى تقسيم مى‏شود. فعاليت‏هاى آموزشى، به فراگيرى داده‏هاى علمى، و رشد ذهنى طلاب و دانشجويان مى‏انجامد و فعاليت‏هاى فراآموزشى كه از دو راه مطالعه و پژوهش صورت مى‏پذيرد، منجر به آفرينش انديشه نو و نظريه جديد مى‏گردد. البته فعاليت فراآموزشى، براى رسيدن به هدف مطلوب، بايد از نظم و دقت و جدّيت لازم برخوردار باشد. بدين‏سان، تحصيلات تكميلى، داراى دو مرحله آموزشى و پژوهشى است كه مرحله پژوهشى پس از اتمام موفقيت‏آميز مرحله آموزشى، آغاز مى‏شود.

فعاليت‏هاى دانشجويان و طلاب، در مرحله پژوهشى، جست‏وجويى نظام يافته است؛ بدين رو، بايد از منطق و روشى تبعيت نمايد كه اصطلاحاً از آن، به روش تحقيق ياد مى‏كنند

و بخش مهمى از ارزش و اعتبار هر پژوهش، در گرو رعايت همين منطق است. فعاليت‏هاى پژوهشى در مرحله پژوهش، بايد زير نظر استاد راهنما- كه از دانش و تجربه كافى در موضوع پژوهش برخوردار است- و استاد يا اساتيد مشاور به‏انجام برسد تا دانشجو و طلبه در كنار فراگيرى و رعايت منطق پژوهش، با عرضه مداوم فعاليت پژوهشى خود به استاد راهنما و مشاور، گام به گام به اثبات فرضيه و ارائه نظريه، نزديك شود.

براى شناخت كامل و دقيق پايان‏نامه بايد جنبه‏هاى مادى (فيزيكى) و محتوايى آن را با ديدى جامع، بررسي کرد.

پايان‏نامه كه ارائه آن، در مرحله پژوهشى، براى طلاب و دانشجويان تحصيلات تكميلى ضرورى است، گزارش جامع پژوهشى است كه دانش‏پژوه با راهنمايى استاد خود، به انجام مى‏رساند و موضوع آن را بخش مدارج علمى حوزه و يا تحصيلات تكميلى يك مركز عالى آموزشى و پژوهشى تصويب مى‏كند. اين گزارش، بايد اولاً روشمند و مستدل باشد؛ ثانياً نظريه‏اى در باره عنوان و موضوع مورد بحث، ارائه دهد؛ ثالثاً از انسجام جامع در قالب يك نظم منطقى برخوردار باشد.

اجزاى پايان‏نامه:

1. جلد

جلد، نخستين جزء پايان‏نامه است كه در اولين نگاه، به چشم خواننده مى‏آيد و تصويرى اجمالى و كلى از محتواى پايان‏نامه را باز مى‏نمايد.

بدين جهت، درج مشخصات كلى پايان‏نامه در جلد ضرورى است. اين مشخصات عبارت است از. آرم مركز عالى آموزشى و پژوهشى، مقطع تحصيلى (دكترى يا كارشناسى ارشد و يا سطح سه و چهار حوزه)، رشته تحصيلى، عنوان، نام استاد راهنما، نام استاد يا استادان مشاور، نام (پديد آورنده)، سال تحصيلى، شماره جلد.

بر روى عطف (آن بخش از پايان‏نامه كه دو جلد را بهم پيوند مى‏دهد) نيز معمولاً اطلاعات كوتاهى مانند عنوان و پديد آورنده درج مى‏گردد.

2. صفحه گشايش‏

صفحه گشايش، صفحه‏اى است كه در آن، پديد آورنده، با اقتباس از گشايش كتاب الهى، دستاورد خويش را با نام خداوند بزرگ: «بسم اللَّه الرحمن الرحيم» مى‏آغازد.

3. صفحه عنوان‏

صفحه عنوان، صفحه‏اى است كه در آن، اطلاعاتى مانند: آرم مركز عالى آموزشى و پژوهشى، نام دانشكده، يا مركز تخصصى مقطع تحصيلى (سطح چهار يا سطح سه حوزه و يا دكترى، كارشناسى ارشد)، رشته تحصيلى، عنوان، نام استاد راهنما، نام استاد يا استادان مشاور، نام دانشجو يا طلبه (پديد آورنده)، سال تحصيلى، شماره جلد،(در صورتى كه پايان‏نامه بيش از يك جلد باشد) درج مى‏گردد. مطالب صفحه عنوان، بايد دقيقاً مطابق ترتيب مندرج در روى جلد باشد.

4.صفحه سپاسگزارى

اين صفحه غالباً بعد از صفحه عنوان قرار مى‏گيرد و متضمن سپاسگزارى و قدردانى پديد آورنده، از كسانى است كه به نحوى؛ او رادر مراحل مختلف تحصيلى به ويژه در تهيه و تدوين پايان‏نامه يا رساله يارى رسانده‏اند(1).

5. صفحه اهدا

اين صفحه كه غالباً بعد از صفحه سپاسگزارى قرار مى‏گيرد، دربردارنده عبارتى است كه پديدآورنده، از طريق آن، اثر و حاصل تلاش خويش را به افرادى كه به نحوى حقى بر او دارند، تقديم مى‏كند.

6. فهرست مندرجات يا مطالب‏

فهرست مندرجات معمولاً قبل از ديباچه يا مقدمه مى‏آيد و در بردارنده رئوس مطالب و مباحث پايان نامه است. رئوس مطالب و مباحث، بايد دقيقاً منطبق با ترتيب عناوين مندرج در متن باشد؛ زيرا فهرست مندرجات، راهنماى محتواى پايان نامه و مدخل ورود به متن و محتواى آن به شمارمى‏آيد. فهرست مندرجات يا مطالب، شامل عناوينى چون: چكيده پايان‏نامه يا رساله، مقدمه، بخش‏ها، عنوان بخش‏ها، فصل‏ها و عنوان آنها، و عنوان‏هاى محتويات فصل، كه به صورت گفتارها يا شماره گذارى (... و 3 و 2 و 1) نوشته مى‏شود. برابر عنوان هربخش، شماره صفحه آغاز، يا محدوده صفحات آن بخش درج مى‏گردد. چنانچه زير فهرست بخش‏ها، يا به تعبير ديگر، سرفصل‏ها، از يكديگر فاصله زيادى داشته باشند، بايسته است شماره صفحات تمامى عنوان‏هاى فرعى بخش، اعم از فصل‏ها و گفتارها، با رعايت فاصله معقول ذكر گردد.

در فهرست، علاوه بر مطالب بالا بعد از آخرين فصل، عنوان‏هاى نتيجه‏گيرى و پيشنهادها با ذكر شماره (... و 3 و 2 و 1) آورده مى‏شود. در نهايت، پيوست‏ها، اعم از فهرست پايانى و نمايه‏ها، فهرست منابع و مآخذ، فهرست لغات و اصطلاحات يا واژه‏نامه، فهرست موضوعى يا نمايه موضوعى، فهرست اسامى يا اعلام، با ذكر صفحه نوشته مى‏شود.

در نگارش پايان نامه و رساله به صفحاتى نظير صفحه عنوان، صفحه سپاسگزارى، فهرست مندرجات يا مطالب، صفحات فرعى گفته مى‏شود. و شماره آنها با حروف ابجد (الف، ب، ج و...) مشخص مى‏گردد؛ ولى بقيه صفحات كه محتوا و متن پايان‏نامه را شكل مى‏دهند، صفحات اصلى ناميده مى‏شوند و با اعداد (... و 3 و 2 و 1) شماره گذارى مى‏شوند.

نمونه فهرست مطالب(1):

عنوان صفحه‏

گشايش الف‏

عنوان ب‏

سپاسگزارى ج‏

اهدا د

چكيده ه

فهرست مندرجات و

مقدمه ز

بخش اول: مفهوم و قلمرو مسئوليت 1

فصل اول: مفهوم مسئوليت مدنى 10

گفتار اول: تعريف مسئوليت مدنى‏

گفتار دوم: مسئوليت مدنى و اخلاقى‏

فصل دوم: قلمرو مسئوليت مدنى 20

گفتار اول: تمييز مسئوليت قراردادى و قهرى‏

گفتار دوم: وحدت يا تعدد مسئوليت قراردادى‏

بخش دوم: مبانى و منابع مسئوليت‏

فصل اول: مبانى و منابع مسئوليت در فقه 70

گفتار نخست: قاعده لاضرر

گفتار دوم: قاعده اتلاف‏

گفتار سوم: قاعده سببيت‏

گفتار چهارم: ضمان يد

گفتار پنجم: ضمان غرور

فصل دوم: مبانى مسئوليت از لحاظ نظرى 120

گفتار نخست: نظريه تقصير

گفتار دوم: نظريه ايجاد خطر

گفتار سوم: نظريه مختلط

گفتار چهار: نظريه تضمين حق

پيوست‏ها 1350

مآخذ 365

تذكر: حذف بخش و عنوان آن و آوردن فصل و عنوان آن به‏جاى بخش نيز امرى پذيرفته شده است. بنا بر اين، فهرست مطالب مى‏تواند شامل سر فصل‏هاى اصلى و فرعى باشد.

7. چكيده‏

چكيده، خلاصه يا فشرده مطالب، يا انتخاب اطلاعات نو و تازه يك اثر علمى است. چكيده پايان نامه، يافته‏هاى مهم و كاربردهاى دامنه موضوع را در پايان‏نامه براى خواننده بازگو مى‏كند. و به نكات مهم ديگرى چون روش به‏كار گرفته شده در پژوهش اشارت دارد. حجم يك چكيده، تابع متن پايان نامه است؛ بااين حال، چكيده علاوه بر رعايت نهايت ايجاز و اختصار (تقريباً پنجاه تا سيصد كلمه) بايد روان، رسا و گويا باشد. معمولاً در پايان‏نامه‏هاى دانشگاهى چكيده پايان‏نامه يا رساله به زبان انگليسى نيزدر آخر آن درج مى‏گردد. در نوشتن چكيده، پديدآورنده مى‏تواند از ديد شخص ديگر، نوشته پژوهشى خود را توصيف كند (چكيده راهنما)، يا از زبان خود پديدآورنده متن، سخن بگويد (چكيده تمام نما). هم چنين، پديدآور مى‏تواند در بخشى از چكيده، از زبان شخص ديگر و در بخش ديگر، اززبان خود، محتوا و نتايج متن را بازگو نمايد(چكيده مختلط).

8. مقدمه يا ديباچه‏

مقدمه آن بخش از پايان نامه يا رساله است كه پديدآور با طرح صورت مسئله تحقيق، انگيزه‏هاى خود را از برگزيدن آن، براى پژوهش در پايان نامه بيان مى‏كند و با مقايسه با پژوهش‏هاى مشابه، «محدوده» يا قالب پژوهش خود را ارائه مى‏دهد، و با تبيين اهداف خود، زمينه‏هاى ذهنى لازم را در مطالعه كننده، براى ورود به مباحث اصلى متن، فراهم مى‏آورد.

او با يادآورى روش تحقيق خود در جمع‏آورى اطلاعات و نتيجه‏گيرى از آن، اطمينان لازم را به خواننده مى‏بخشد. در برخى از پژوهش‏ها، مقدمه، باعنوان بخش اول آورده مى‏شود؛ در اين صورت، شايسته است مقدمه، جزء نخستين متن به شمار آيد. هرگاه حجم بخش مقدماتى، از بخش‏هاى اصلى ديگر كمتر باشد، مى‏توان آنرا با عنوان «مقدمه» ذكر كرد، و اجزاى ديگر متن را با آوردن بخش و عنوان آن متمايز ساخت. چنانچه مقدمه به صورت يك بخش مستقل آورده شود، آوردن پيشگفتار - كه متضمن انگيزه‏هاى طلبه و يا دانشجو در گزينش موضوع پژوهش و محدوديت‏ها و موانع آن است- بايسته مى‏باشد.

9. متن‏

متن، قسمت اصلى پايان‏نامه و بيانگر عنوان و محتواى آن است. مباحث متن، بايد كاملاً بر اساس نظم معرفى شده در فهرست مطالب آورده شود. صفحات مربوط به متن متناسب با مباحث مى‏تواند شامل: عكس، تصوير، جدول و نمودار باشد. در اولين صفحه متن، نام بخش اول و عنوان آن نوشته مى‏شود. بخش اول كه معمولاً از آن به كليات تعبير مى‏شود، متضمن مباحث مربوط به مبادى تصورى و پيشينه تاريخى عنوان تحقيق است. از اين‏روى، در اين بخش، دركنار بيان مسئله تحقيق، از ضرورت، هدف، پيشينه، فرضيه، روش، قلمرو و محدوديت‏هاى تحقيق بحث مى‏شود. هر بخش را مى‏توان متناسب با مباحث، به چند فصل و هر فصل را به چند گفتار تقسيم نمود. عناوين مندرج در بخش‏ها، بايد كاملاً مربوط به عنوان اصلى پايان‏نامه و در نتيجه عناوين مندرج در فصل‏ها، گفتارها و زير عنوان‏هاى گفتارها، بايد دقيقاً زير فهرست عنوان‏هاى اصلى خود باشند. در انتهاى هر بخش، نتيجه، يا نتايج، يا پيشنهادها نوشته مى‏شود. آوردن نتيجه‏گيرى و پيشنهادها به صورت بخش مستقل نيز پذيرفته است. براساس نظم منطقى و مقبول، بعد از متن پايان‏نامه، چكيده پايان‏نامه و سپس فهرست‏ها به‏عنوان متمم متن مى‏آيد.

ادامه دارد...


منبع:فصلنامه پيام حوزه                                                    تنظیم:نقدی-حوزه علمیه تبیان