چگونه پایان نامه بنویسیم؟
پاياننامه كه ارائه آن، در مرحله پژوهشى، براى طلاب و دانشجويان تحصيلات تكميلى ضرورى است، گزارش جامع پژوهشى است كه دانشپژوه با راهنمايى استاد خود، به انجام مىرساند
قسمت اول
مقدمه
فعاليتهاى تحصيلى طلاب و دانشجويان در مقطع تحصيلات تكميلى و سطوح عاليه، در حوزه و دانشگاه به دو قسم آموزشى و فرا آموزشى تقسيم مىشود. فعاليتهاى آموزشى، به فراگيرى دادههاى علمى، و رشد ذهنى طلاب و دانشجويان مىانجامد و فعاليتهاى فراآموزشى كه از دو راه مطالعه و پژوهش صورت مىپذيرد، منجر به آفرينش انديشه نو و نظريه جديد مىگردد. البته فعاليت فراآموزشى، براى رسيدن به هدف مطلوب، بايد از نظم و دقت و جدّيت لازم برخوردار باشد. بدينسان، تحصيلات تكميلى، داراى دو مرحله آموزشى و پژوهشى است كه مرحله پژوهشى پس از اتمام موفقيتآميز مرحله آموزشى، آغاز مىشود.
و بخش مهمى از ارزش و اعتبار هر پژوهش، در گرو رعايت همين منطق است. فعاليتهاى پژوهشى در مرحله پژوهش، بايد زير نظر استاد راهنما- كه از دانش و تجربه كافى در موضوع پژوهش برخوردار است- و استاد يا اساتيد مشاور بهانجام برسد تا دانشجو و طلبه در كنار فراگيرى و رعايت منطق پژوهش، با عرضه مداوم فعاليت پژوهشى خود به استاد راهنما و مشاور، گام به گام به اثبات فرضيه و ارائه نظريه، نزديك شود.
براى شناخت كامل و دقيق پاياننامه بايد جنبههاى مادى (فيزيكى) و محتوايى آن را با ديدى جامع، بررسي کرد.
پاياننامه كه ارائه آن، در مرحله پژوهشى، براى طلاب و دانشجويان تحصيلات تكميلى ضرورى است، گزارش جامع پژوهشى است كه دانشپژوه با راهنمايى استاد خود، به انجام مىرساند و موضوع آن را بخش مدارج علمى حوزه و يا تحصيلات تكميلى يك مركز عالى آموزشى و پژوهشى تصويب مىكند. اين گزارش، بايد اولاً روشمند و مستدل باشد؛ ثانياً نظريهاى در باره عنوان و موضوع مورد بحث، ارائه دهد؛ ثالثاً از انسجام جامع در قالب يك نظم منطقى برخوردار باشد.
اجزاى پاياننامه:
1. جلد
جلد، نخستين جزء پاياننامه است كه در اولين نگاه، به چشم خواننده مىآيد و تصويرى اجمالى و كلى از محتواى پاياننامه را باز مىنمايد.
بدين جهت، درج مشخصات كلى پاياننامه در جلد ضرورى است. اين مشخصات عبارت است از. آرم مركز عالى آموزشى و پژوهشى، مقطع تحصيلى (دكترى يا كارشناسى ارشد و يا سطح سه و چهار حوزه)، رشته تحصيلى، عنوان، نام استاد راهنما، نام استاد يا استادان مشاور، نام (پديد آورنده)، سال تحصيلى، شماره جلد.
بر روى عطف (آن بخش از پاياننامه كه دو جلد را بهم پيوند مىدهد) نيز معمولاً اطلاعات كوتاهى مانند عنوان و پديد آورنده درج مىگردد.
2. صفحه گشايش
صفحه گشايش، صفحهاى است كه در آن، پديد آورنده، با اقتباس از گشايش كتاب الهى، دستاورد خويش را با نام خداوند بزرگ: «بسم اللَّه الرحمن الرحيم» مىآغازد.
3. صفحه عنوان
صفحه عنوان، صفحهاى است كه در آن، اطلاعاتى مانند: آرم مركز عالى آموزشى و پژوهشى، نام دانشكده، يا مركز تخصصى مقطع تحصيلى (سطح چهار يا سطح سه حوزه و يا دكترى، كارشناسى ارشد)، رشته تحصيلى، عنوان، نام استاد راهنما، نام استاد يا استادان مشاور، نام دانشجو يا طلبه (پديد آورنده)، سال تحصيلى، شماره جلد،(در صورتى كه پاياننامه بيش از يك جلد باشد) درج مىگردد. مطالب صفحه عنوان، بايد دقيقاً مطابق ترتيب مندرج در روى جلد باشد.
4.صفحه سپاسگزارى
اين صفحه غالباً بعد از صفحه عنوان قرار مىگيرد و متضمن سپاسگزارى و قدردانى پديد آورنده، از كسانى است كه به نحوى؛ او رادر مراحل مختلف تحصيلى به ويژه در تهيه و تدوين پاياننامه يا رساله يارى رساندهاند(1).
5. صفحه اهدا
اين صفحه كه غالباً بعد از صفحه سپاسگزارى قرار مىگيرد، دربردارنده عبارتى است كه پديدآورنده، از طريق آن، اثر و حاصل تلاش خويش را به افرادى كه به نحوى حقى بر او دارند، تقديم مىكند.
6. فهرست مندرجات يا مطالب
فهرست مندرجات معمولاً قبل از ديباچه يا مقدمه مىآيد و در بردارنده رئوس مطالب و مباحث پايان نامه است. رئوس مطالب و مباحث، بايد دقيقاً منطبق با ترتيب عناوين مندرج در متن باشد؛ زيرا فهرست مندرجات، راهنماى محتواى پايان نامه و مدخل ورود به متن و محتواى آن به شمارمىآيد. فهرست مندرجات يا مطالب، شامل عناوينى چون: چكيده پاياننامه يا رساله، مقدمه، بخشها، عنوان بخشها، فصلها و عنوان آنها، و عنوانهاى محتويات فصل، كه به صورت گفتارها يا شماره گذارى (... و 3 و 2 و 1) نوشته مىشود. برابر عنوان هربخش، شماره صفحه آغاز، يا محدوده صفحات آن بخش درج مىگردد. چنانچه زير فهرست بخشها، يا به تعبير ديگر، سرفصلها، از يكديگر فاصله زيادى داشته باشند، بايسته است شماره صفحات تمامى عنوانهاى فرعى بخش، اعم از فصلها و گفتارها، با رعايت فاصله معقول ذكر گردد.
در فهرست، علاوه بر مطالب بالا بعد از آخرين فصل، عنوانهاى نتيجهگيرى و پيشنهادها با ذكر شماره (... و 3 و 2 و 1) آورده مىشود. در نهايت، پيوستها، اعم از فهرست پايانى و نمايهها، فهرست منابع و مآخذ، فهرست لغات و اصطلاحات يا واژهنامه، فهرست موضوعى يا نمايه موضوعى، فهرست اسامى يا اعلام، با ذكر صفحه نوشته مىشود.
در نگارش پايان نامه و رساله به صفحاتى نظير صفحه عنوان، صفحه سپاسگزارى، فهرست مندرجات يا مطالب، صفحات فرعى گفته مىشود. و شماره آنها با حروف ابجد (الف، ب، ج و...) مشخص مىگردد؛ ولى بقيه صفحات كه محتوا و متن پاياننامه را شكل مىدهند، صفحات اصلى ناميده مىشوند و با اعداد (... و 3 و 2 و 1) شماره گذارى مىشوند.
نمونه فهرست مطالب(1):
عنوان صفحه
گشايش الف
عنوان ب
سپاسگزارى ج
اهدا د
چكيده ه
فهرست مندرجات و
مقدمه ز
بخش اول: مفهوم و قلمرو مسئوليت 1
فصل اول: مفهوم مسئوليت مدنى 10
گفتار اول: تعريف مسئوليت مدنى
گفتار دوم: مسئوليت مدنى و اخلاقى
فصل دوم: قلمرو مسئوليت مدنى 20
گفتار اول: تمييز مسئوليت قراردادى و قهرى
گفتار دوم: وحدت يا تعدد مسئوليت قراردادى
بخش دوم: مبانى و منابع مسئوليت
فصل اول: مبانى و منابع مسئوليت در فقه 70
گفتار نخست: قاعده لاضرر
گفتار دوم: قاعده اتلاف
گفتار سوم: قاعده سببيت
گفتار چهارم: ضمان يد
گفتار پنجم: ضمان غرور
فصل دوم: مبانى مسئوليت از لحاظ نظرى 120
گفتار نخست: نظريه تقصير
گفتار دوم: نظريه ايجاد خطر
گفتار سوم: نظريه مختلط
گفتار چهار: نظريه تضمين حق
پيوستها 1350
مآخذ 365
تذكر: حذف بخش و عنوان آن و آوردن فصل و عنوان آن بهجاى بخش نيز امرى پذيرفته شده است. بنا بر اين، فهرست مطالب مىتواند شامل سر فصلهاى اصلى و فرعى باشد.
7. چكيده
چكيده، خلاصه يا فشرده مطالب، يا انتخاب اطلاعات نو و تازه يك اثر علمى است. چكيده پايان نامه، يافتههاى مهم و كاربردهاى دامنه موضوع را در پاياننامه براى خواننده بازگو مىكند. و به نكات مهم ديگرى چون روش بهكار گرفته شده در پژوهش اشارت دارد. حجم يك چكيده، تابع متن پايان نامه است؛ بااين حال، چكيده علاوه بر رعايت نهايت ايجاز و اختصار (تقريباً پنجاه تا سيصد كلمه) بايد روان، رسا و گويا باشد. معمولاً در پاياننامههاى دانشگاهى چكيده پاياننامه يا رساله به زبان انگليسى نيزدر آخر آن درج مىگردد. در نوشتن چكيده، پديدآورنده مىتواند از ديد شخص ديگر، نوشته پژوهشى خود را توصيف كند (چكيده راهنما)، يا از زبان خود پديدآورنده متن، سخن بگويد (چكيده تمام نما). هم چنين، پديدآور مىتواند در بخشى از چكيده، از زبان شخص ديگر و در بخش ديگر، اززبان خود، محتوا و نتايج متن را بازگو نمايد(چكيده مختلط).
8. مقدمه يا ديباچه
مقدمه آن بخش از پايان نامه يا رساله است كه پديدآور با طرح صورت مسئله تحقيق، انگيزههاى خود را از برگزيدن آن، براى پژوهش در پايان نامه بيان مىكند و با مقايسه با پژوهشهاى مشابه، «محدوده» يا قالب پژوهش خود را ارائه مىدهد، و با تبيين اهداف خود، زمينههاى ذهنى لازم را در مطالعه كننده، براى ورود به مباحث اصلى متن، فراهم مىآورد.
او با يادآورى روش تحقيق خود در جمعآورى اطلاعات و نتيجهگيرى از آن، اطمينان لازم را به خواننده مىبخشد. در برخى از پژوهشها، مقدمه، باعنوان بخش اول آورده مىشود؛ در اين صورت، شايسته است مقدمه، جزء نخستين متن به شمار آيد. هرگاه حجم بخش مقدماتى، از بخشهاى اصلى ديگر كمتر باشد، مىتوان آنرا با عنوان «مقدمه» ذكر كرد، و اجزاى ديگر متن را با آوردن بخش و عنوان آن متمايز ساخت. چنانچه مقدمه به صورت يك بخش مستقل آورده شود، آوردن پيشگفتار - كه متضمن انگيزههاى طلبه و يا دانشجو در گزينش موضوع پژوهش و محدوديتها و موانع آن است- بايسته مىباشد.
9. متن
متن، قسمت اصلى پاياننامه و بيانگر عنوان و محتواى آن است. مباحث متن، بايد كاملاً بر اساس نظم معرفى شده در فهرست مطالب آورده شود. صفحات مربوط به متن متناسب با مباحث مىتواند شامل: عكس، تصوير، جدول و نمودار باشد. در اولين صفحه متن، نام بخش اول و عنوان آن نوشته مىشود. بخش اول كه معمولاً از آن به كليات تعبير مىشود، متضمن مباحث مربوط به مبادى تصورى و پيشينه تاريخى عنوان تحقيق است. از اينروى، در اين بخش، دركنار بيان مسئله تحقيق، از ضرورت، هدف، پيشينه، فرضيه، روش، قلمرو و محدوديتهاى تحقيق بحث مىشود. هر بخش را مىتوان متناسب با مباحث، به چند فصل و هر فصل را به چند گفتار تقسيم نمود. عناوين مندرج در بخشها، بايد كاملاً مربوط به عنوان اصلى پاياننامه و در نتيجه عناوين مندرج در فصلها، گفتارها و زير عنوانهاى گفتارها، بايد دقيقاً زير فهرست عنوانهاى اصلى خود باشند. در انتهاى هر بخش، نتيجه، يا نتايج، يا پيشنهادها نوشته مىشود. آوردن نتيجهگيرى و پيشنهادها به صورت بخش مستقل نيز پذيرفته است. براساس نظم منطقى و مقبول، بعد از متن پاياننامه، چكيده پاياننامه و سپس فهرستها بهعنوان متمم متن مىآيد.
ادامه دارد...
منبع:فصلنامه پيام حوزه تنظیم:نقدی-حوزه علمیه تبیان