خط قرمز اطاعت از پدر و مادر
برای داشتن جامعه‌ای سالم باید افرادی شایسته تحویل جامعه داد و این امر تنها در سایه تربیت صحیح امکان پذیر است. و در این مسیر باید از ریشه شروع کرد که در این راستا باید از قرآن کریم مدد گرفت که مهمترین مرجع تربیت و انسان سازی است.
مهمترین اصل تربیتی فرزندان از دیدگاه قرآن كریم توحید و عبادت خداوند است. این دو مورد، رمز موفقیت دیگر مسائل تربیتی هستند و بدون آن، هر چه تلاش كنیم بینتیجه خواهد بود.
اگر تربیت همراه با توحید و خداپرستی نباشد ارزشی نداشته و تأثیر نخواهد داشت. خداوند در سوره لقمان آیه 15، خط قرمز اطاعت از پدر و مادر را فقط توحید میداند، یعنی اگر پدر و مادر كه این همه احترام آنها واجب شمرده شده و باید از همه دستورات آنها اطاعت كرد، در جایی كه به ما اطاعت غیر خدا را توصیه كنند، حق نافرمانی داریم و نباید اطاعت كنیم.
خانواده مهمترین محل تربیت و امر به معروف و نهی از منكر و اشاعه فرهنگ عبادت و نماز است. خداوند در این آیه «وَأْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلَاةِ وَاصْطَبِرْ عَلَیْهَا لَا نَسْأَلُكَ رِزْقًا نَّحْنُ نَرْزُقُكَ وَالْعَاقِبَةُ لِلتَّقْوَى»1؛ و كسان خود را به نماز فرمان ده و خود بر آن شكیبا باش. ما از تو جویاى روزى نیستیم، ما به تو روزى مىدهیم، و فرجام [نیك] براى پرهیزگارى است.
همزمان به چند نكته اشاره دارد كه حائز اهمیت است آنجا كه میفرمود «وامر و اهلك»؛ یعنی خود انسان و خانواده مقدم بر همه افراد جامعه است.
خداوند به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) كه بیشتر وقت او متعلق به مردم بود دستور می دهد كه به عنوان یكی از مسائل مهم تربیتی، خانواده و فرزندان خود را به نماز خواندن دستور دهد.
فقط گفتن این مطلب كه نماز خوب است، كافی نیست بلكه خداوند میگوید دستوری بگو، امر كن. و عدم حضور در منزل برای والدینی که شاغل هستند تكلیف را از آنان ساقط نمیكند. در راه این عمل، صبوری لازم است یعنی هر مقدار بگویی كم است اگر آنها انجام ندادند، نباید دلسرد شد، آنقدر باید گفت تا نتیجه حاصل شود باید در این زمینه نوآوری داشت با توجه به منش آنها راههای مختلف را امتحان کرد، البته با ملایمت و صبوری، خانواده خود را تشویق به نماز خواندن کرد و تا بدست آوردن نتیجه دلسرد و پشیمان نشد.
حال میان تکالیف مختلف، چرا نماز؟
این یك مسئله جدی است. خداوند در میفرماید: «وَ مَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ »؛ جنّ و انس را نیافریدم جز براى آنكه مرا بپرستند.2
هدف خلقت، عبادت است پس باید همه در همان مسیر حركت كنیم. نقطه اوج عبادت در نماز متجلی است.
با توجه به جایگاه تربیتی والدین باید گفت: پدر و مادر بایستی خود از قبل تربیت شده باشند و از لحاظ اخلاقی خود ساخته باشند. نمیتوانیم به فرزندان دستور تربیتی و اخلاقی بدهیم حال آن كه خود عامل نباشیم. باید مطالعه كافی در امر تربیت اسلامی داشته باشیم، در این میان از مشاوران آگاه و آشنا به مسائل دینی و تربیت اسلامی كمك گرفته و الگوهای موفق و مناسب را با تمثیل و داستان به فرزندانمان ارائه كنیم. همچنین عاقبت افرادی كه با تربیت بیگانه بوده را به فرزندان ارائه كنیم.
تشویق و تنبیه یكی از راههای تربیت و شكل دادن به فرزندان است. بدون تشویق و تنبیه، انسانها بی انگیزه اند. خداوند متعال نیز برای پرورش انسانها نظام تشویق و تنبیه دارد. ما نیز برای انجام كارهای مهمی كه از فرزندان میخواهیم باید سیستم تشویق و تنبیه داشته باشیم.
برای تشویق و تنبیه رعایت این نكات توصیه میشود، قبل از هر عمل به فرزند عواقب كارهایش را گوشزد كنیم. اگر فرزند قبل از انجام یا عدم انجام یک كار نداند چه چیزی در انتظار اوست میل و اراده پیدا نمیكند. خداوند هم به بندگان قبل از عمل میگوید اگر كار بد و گناه كردی جهنم و اگر كار خوب و ثواب كردی بهشت پیش رو داری.
دیگر این كه تشویق و تنبیه متناسب با عمل باشد نه كمتر و نه بیشتر، دارای قاعده باشد و دچار افراط و تفریط نشویم. برای یك كار كوچك جایزه بزرگ ندهیم و برای یك خطای كوچك تنبیه زیاد نكنیم.
علم آموزی و فراگیری علم امری ضروری است. اگر كسی جاهل باشد چطور می تواند به وظیفه خود عمل كند. اصل مهم در انجام اعمال، داشتن علم و آگاهی است. همچنین پدر و مادر باید در طول روز با فرزندان خود و با شیوه بچهگانه بازی كنند، در بازی می توان آموزش داد و به نقایص پی برد. در بازی می توان محبت كرد و به فرزند نزدیك شد تا او را بهتر درك كرد.
گروه دین و اندیشه تبیان - فاطمه محمدی
1- سوره طه/132 .
2- سوره الذاریات/56 .
