روز مبارزه با تبعیض نژادی

پیشینه تبعیض نژادی

هرچند تبعیض و بی عدالتی در مورد انسان و در میان ملت ها سابقه طولانی دارد، اما تبعیض نژادی و برتر دانستن یک نژاد بر نژادهای دیگر ساخته و پرداخته استعمار غرب است. ثروت اندوزی که از مشخصه های دوران رنسانس در اروپا می باشد در این زمینه نقش مهم دارد. کشف های جغرافیایی و تجارت برده که در قرن هجدهم به اوج خود رسید و بنا بر روایتی تعداد آن بین سی تا پنجاه میلیون نفر بود، اروپا را ثروتمند ساخت. یکی از نویسندگان آفریقایی می نویسد: طی قرن ها، حادثه مهم تاریخ ما برده فروشی است و نژادپرستی نتیجه مستقیم و اندوه بار آن می باشد.

استعمار و نژادپرستی

فرانتس فانون در کتاب نژادپرستی و فرهنگ معتقد است: استعمار غرب با تکیه بر تفوقی تکنیکی بر دنیا سیادت می کند. به پیشگامان استعمار این باور دست داده است که اگر دارای تمدن برترند، به دلیل آن است که از نژادِ برترند. از همین جا بود که نژادپرستی به انواع مختلف وارد فرهنگ و تمدن غرب شد و کم کم به یکی از ارکان آن مبدل گردید.از تحقیر نژاد پست تا تحقیر انسان و نفی شخصیت و حیثیت انسانی فاصله یک قدم است. غرب در پی آن است تا انسان بومی را بی هویت سازد؛ حتی تاریخش را نیز مصادره کردند و برایش تاریخی نوشتند که بومی باور کند هیچ هویتی ندارد.

علم و مسئله نژاد

محققان و علمای زیست شناسی درباره عناصر تشکیل دهنده بدن انسان به نتایجی دست یافته اند؛ از جمله در مورد رنگ پوست بدن معتقدند که بستگی به ماده ای به نام پیگمان Pigment دارد که مقدار زیاد آن در بدن انسان موجب سیاهی پوست و کمبود یا فقدان آن موجب سفیدی پوست می شود. دکتر بوید آلمانی معتقد است: نام نژاد را می توان به گروهی از انسان ها اطلاق کرد که به علت وجود یک یا چند ژن در ساختار بدنشان با سایر گروه ها تفاوت دارند؛ به عنوان مثال درباره گروه خون گفته شده است که ژن B در آسیای میانه و آفریقا فراوان و در اروپا به ندرت یافت می شود.

حقیقت نظریه های علمی

دانش امروز به دو نتیجه مهم درباره با مسئله نژاد رسیده است:1. در هیچ جای جهان نژادخالص پیدا نمی شود؛ 2. برتری نژاد افسانه ای بیش نیست.

در یک کنفرانس علمی در لندن که دانشمندانِ بیش از چهل کشور جهان شرکت داشتند، یک دانشمند آلمانی چنین گفت: «رنگ پوست و مو با وضع محیط زیست انسانی ارتباط می یابد. مثلاً اگر رنگ پوست و موی ما اروپاییان به صورت فعلی است به دلیل این است که نیاکان ما طی هزاران سال در سرزمین محروم از پرتو آفتاب زندگی نموده اند». و دبیر کنفرانس معتقد بود: در دنیا تنها یک نوع انسان وجود دارد و هرگونه تفاوتی در رنگ پوست و مو ارتباطی به حقیقت انسانیت ندارد.

ایدئولوژی نژادپرستی

در دنیای معاصر اندیشه تبعیض نژادی به مثابه یک ایدئولوژی و باور، جزء اهداف استعماری شد. نویسندگانی پدید آمدند که نظریاتشان را می توان جاده صاف کن جنایات استعمارگران خواند. آنان در قالب به اصطلاح نظریه علمی، هم به معرفت بشری خیانت کردند و هم ناجوان مردانه تهمت های ناروا و زشتی را به نام ویژگی های انسان ها و ملت های تحت ستم شیوع دادند؛ تا جایی که گفته اند: تبعیض نژادی عبارت است از ارزش نهادن کلی و مشخص برای تفاوت های حقیقی یا تخیلی که تهمت زننده، به سود خود و به زیان قربانی، بیان می کند، تا ستیزه جویی خود را توجیه کند.

گوبینو، مبتکر اندیشه های نژادی

گوبینو اهل فرانسه در اثر خود به نام «نابرابری نژادهای انسان» از اندیشه تبعیض نژادی دفاع کرده است. او بحث خود را درباره با افول تمدن ها و این که چگونه و چرا تمدن ها از بین می روند آغاز می کند. او عوامل و علل مختلف از جمله نفوذ آداب، ادیان، اقلیم های جغرافیایی را بررسی کرده، به علل نژادی می رسد و نتیجه می گیرد که علت افول تمدن ها آمیزش نژادها با یکدیگر است. از طرف دیگر گوبینو معتقد است تمدن ها در صورتی گسترش می یابند که ملتی، ملت دیگری را تحت سیطره خود درآورد.

ویژگی های نژادهای مختلف از دید گوبینو

گوبینو مبتکر تبعیض نژادی تقسیمات سه گانه نژادی عصر خود، سیاه، زرد و سفید را پذیرفته برای هرکدام ویژگی هایی ذکر می کند. به نظر او گروه سیاه پوست حقیرترین نوع انسان است و لذا در رده پایین قرار دارد. زردها در تمایلات ضعیف اند و احترام به قانون از ویژگی های آنان است. اما نژاد سفید؛ گوبینو می گوید: زیبایی را نمی توان به آسانی خلاصه کرد، اما می توان گفت نژاد سفید از همان آغاز هوشیاری و نیروی فکری آشکاری را از خود نشان داده است و از همین رو بر سایر نژادها تسلط دارد. این سلطه نه برای تحمیل قدرت بر رقیبان تحقیر شده، بلکه برای ثبوت قابلیت هایش برای کسب تمدن می باشد.

رژیم نژادپرست صهیونیستی

تعبیض نژادی از شاخصه های بارز دولت غاصب اسرائیل است. مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال 1975 اعلام کرد: «صهیونیزم شکلی از نژادپرستی و تبعیض نژادی است». صهیونیست ها هر یهودی را در هرکجای دنیا باشد، شهروند اسرائیل و یک فلسطینی را که موطن اصلی او فلسطین است، بیگانه و بی وطن می دانند. شعارِ «سرزمین بی مردم برای مردم بی سرزمین، یا کویری که صهیونیزم باید آن را سرسبز کند» بر اساس اندیشه های نژادپرستی ساخته شده است.

آپارتید در آفریقای جنوبی

آفریقای جنوبی قبل از لغو آپارتید در 1991 و به قدرت رسیدن نِلسُن ماندلا از کشورهایی بود که تعبیض نژادی در آن به صورت خشن اعمال می شد. بر اساس آمار سال 1984 تفاوت ها و تبعیض نژادی در بخش های مختلف جامعه اعمال شده است؛ از آن جمله است: قانون منع ازدواج های مختلط، قانون منع سیاه پوستان از رفتن به دانشگاه، جدایی نژادی در آموزش و پرورش، قانون اسکان اجباری و... به عقیده نخست وزیر وقت آفریقای جنوبی «کافی نیست که سفید پوستان اداره کشور را در دست گیرند؛ بلکه باید سلطه داشته باشند و در مقام برتر قرار گیرند».

تبعیض نژادی در آمریکا

در طول دهه های گذشته تبعیض نژادی در آمریکا وجود داشته است و به خصوص در مورد سیاه پوستان مسائلی مانند بی سوادی و محدودیت در اقامت و نحوه زندگی آنان را از حقوق شان محروم می کرد. اما تبعیض نژادی در عمل بیشتر از اینها بوده است؛ مثلِ تبعیض در بیمارستان ها، گورستان و زندان ها و در اماکن عمومی مثل کلیساها، مسافرخانه ها، آسانسورها، سینماها و مدارس. امروز تبعیض نژادی در آمریکا رو به گسترش است و به نوعی وضع حقوقی و عملی تبدیل شده است.

سازمان ملل و مسئله تبعیض نژادی

جامعه بین المللی تبعیض نژادی را مانعی برای تحقّق حقوق بشر دانسته، تلاش هایی برای رفع و محو آن از طریق سازمان ملل متحد انجام داده است. در منشور ملل متحد و در اعلامیه جهانی حقوق بشر، به رفع تبعیض نژادی اشاره شده است. مجمع عمومی سازمان ملل متحد در 21 دسامبر 1965، کنوانسیون رفع تبعیض نژادی را تصویب کرد. این کنوانسیون مشتمل بر یک مقدمه و 25 ماده است. از نظر این کنوانسیون اصطلاح تبعیض نژادی به معنای هرگونه تبعیض، محرومیت، محدودیت یا امتیاز بر مبنای رنگ و اصل و نسب و ریشه های ملی یا قومی است که به زندگی عمومی لطمه وارد کند.

مبارزه علیه تبعیض نژادی

مبارزه علیه تبعیض نژادی در قالب جنبش ها و حرکت های مردمی در دهه های اخیر ابعاد گسترده ای به خود گرفته است؛ به خصوص بعد از جنگ جهانی دوّم مبارزه در قالب شیوه های نو علیه تبعیض نژادی آغاز شده است؛ مانند مقاومت منفی مارتین لوترکیننگ در آمریکا. او در کتاب انقلاب بدون خشونت دیدگاه خود را شرح داده است. هم چنین است جنبش سیاه پوستان در آفریقای جنوبی که در قالب کنگره ملی سازماندهی، و به لغو تبعیض نژادی در این کشور موفق شد. در سرزمینهای اشغالی هم جنبش های فلسطینی «حماس» و «جهاد اسلامی» در قالب «انتفاضه» علیه نژادپرستی صهیونیزم به مبارزه برخاسته اند.

اسلام و تبعیض نژادی

مرحوم طبری در کتاب آداب النفوس می نویسد: «پیامبر در ماه ذی الحجه در منا به مردم فرمودند: ای مردم بدانید خدای شما یکی است. نه عرب بر عجم برتری دارد و نه عجم بر عرب، و نه سفید بر سیاه و نه سیاه بر سفید، مگر به تقوا. و در حدیث دیگر آمده که رسول اللّه صلی الله علیه و آله وسلم فرمود: خداوند نه به وضع خانوادگی و نه به نسب، و نه اجسام و نه به اموالتان می نگرد؛ بلکه خداوند به دل های شما نگاه می کند. شما همگی فرزندان آدم هستید و محبوب ترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست». پس کرامت انسانی از دیدگاه اسلام به عنوان یک اصل مهم پذیرفته و تقوا بالاترین نشانه کرامت انسان معرفی شده است.

سنت نبوی و رفتار علوی

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم پس از فتح مکه دستور فرمودند تا بلال اذان بگوید. حضور بلال و طنین اذان او خط بطلان بر هر برتری جویی نژادی بود و خواهد بود. عتاب بن اسید که از آزادشدگان بود گفت: «شکر خدا که پدرم زنده نبود تا چنین روزی را ببیند!» حارث بن هشام گفت: «آیا پیامبر غیر از این فرد کسی را پیدا نکرد؟!» در این هنگام بود که آیه 13 سوره حجرات معیار ارزش واقعی را بیان کرد. امیرالمؤمنین علیه السلام به مالک اشتر می فرمایند: «بر افراد تحت حکومت خود هم چون حیوان درنده مباش که خوردن آنان را غنیمت بشمری؛ زیرا مردم دو دسته اند: یا برادر دینی تواند، یا مانند تو انسان اند».

جمهوری اسلامی ایران

از اهداف والای انقلاب اسلامی ایران، مبارزه با هرنوع تبعیض است. بنیاد جمهوری اسلامی برای تحقّق عدالت و محو تبعیض نهاده شد و بنیان گذار جمهوری اسلامی در گفتار و کردار جانشین به حقِّ پیامبر خدا و ائمه هدی برای مبارزه با بی عدالتی و تبعیض بود. امروزه رهبر معظم انقلاب اسلامی با گام های استوار این صراط مستقیم را می پیمایند و با درایت از انحراف جلوگیری می نمایند. جمهوری اسلامی ایران محو تبعیض نژادی در جهان را از اصول اساسی خود دانسته، به همین دلیل از بدو تأسیس نظام، رابطه با دو کشور نژادپرست آفریقای جنوبی و رژیم صهیونیستی را ملغی اعلام کرد.

قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، هرنوع تبعیض را محکوم و در بخش ها و فصول مختلف از حقوق مساوی افراد در برابر قانون حمایت کرده است. در فصل مربوط به حقوق ملت، در اصل 19 آمده است: «مردم ایران از هر قوم و قبیله ای که باشند، از حقوق مساوی برخوردارند و رنگ، نژاد، زبان و مانند اینها سبب امتیاز نخواهد بود». اصل سوم، دولت را در زمینه رفع تبعیض های ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه در تمام زمینه های مادی و معنوی، ملزم می داند و در اصل 20 مشخصا از حقوق سیاسی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نام می برد.

منبع: پایگاه حوزه