تبیان، دستیار زندگی
فرهنگ بشری دستاوردی عظیم و حاصل همکاری و همیاری تمام ملل و اقوام ساکن زمین است، در این مجموعه هیچ ملتی را هر چند کوچک نمی توان در این فرهنگ سهیم ندانست ولی به جرات می توان گفت که بهره برخی ملل و اقوام دراین دستاورد بشری بیش ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

صنایع دستی فرهنگ ماندگار


فرهنگ بشری دستاوردی عظیم و حاصل همکاری و همیاری تمام ملل و اقوام ساکن زمین است، در این مجموعه هیچ ملتی را هر چند کوچک نمی توان در این فرهنگ سهیم ندانست ولی به جرات می توان گفت که بهره برخی ملل و اقوام دراین دستاورد بشری بیش از سایرین است، و حاصل آن را می توان در میزان آثار ادبی، سازه ها و آثار تاریخی، هنرها و صنایع سنتی و بسیاری دیگر از عناصر فرهنگی دانست. کشور ما از معدود کشورهایی است که صنایع وهنرهای ستی بیشمار آن نظر کارشناسان و گردشگران را به خود جلب کرده است، فراوانی محصولات سنتی مانند گلیم، گبه، فرش، انواع کاشی کاری، تذهیب، مینا کاری و دیگر انواع هنرهای سنتی خود گویای این حقیقت است.

صنایع دستی را در یک تعریف ساده و در عین حال گویا می توان چنین توضیح داد: "... صنایع دستی هم حالت کارگاهی و هم خانگی و قابلیت استقرار در شهر و روستا را دارد و بدون نیاز به تکنولوژی پیشرفته بیشتر متکی به تخصص های بومی و سنتی است و قسمت اعظم مواد اولیه مورد مصرف آن از داخل کشور قابل تهیه و تأمین است، صنایع دستی دارای ویژگی های هنری و مصرفی به طور توأمان بوده و علاوه بر داشتن جنبه های مصرفی قوی، برخوردار از بینش، ذوق، اندیشه و فرهنگ تولید کننده نیز هست و در مجموع می توان آن را یک هنر – صنعت نامید."(1)

هنرهای سنتی و صنایع دستی از دیرباز و پیش از صنعتی شدن زندگی بشر، به بسیاری از نیازهای زندگی انسان پاسخ می گفتند و زیستن را برای او تسهیل می کردند. در گذشته های نه چندان دور سفالگری و ظروف سفالی پاسخگوی نیاز بسیاری از مردم کشور ما به ظروف خانگی را پاسخ می گفت و یا تا اواسط دوره صفوی و پیش از آنکه دفاتر بازگانی انگلیسی و هلندی در ایران فعالیت خود را آغاز کنند و واردات انواع پارچه را متداول سازند، پوشاک مردم ما از پارچه های محصول کارگاه های کاشان و یزد، تهیه و دوخته می شد، ولی رفته رفته با صنعتی شدن زندگی، پارچه هایی نظیر ترمه و ابریشم و مخمل، به فراموشی سپرده شد و پته کرمان و مخمل کاشان را دیگر تنها در صندوق های مادربزرگ های می شد یافت.

صنایع دستی چنان که گفته شد بخشی از صنایع اولیه است و چون دیگر صنایع می تواند دارای اثرات بسیار مثبت اقتصادی واجتماعی باشد، از جمله:

1- نقش صنایع دستی در بالا بردن سطح اشتغال،

2- نقش صنایع دستی در ازدیاد درآمد سرانه،

3- نقش صنایع دستی در تولید ملی،

4- نقش صنایع دستی در توسعه گردشگری و مبادلات فرهنگی،

5- نقش صنایع دستی در توسعه صادرات.(2)

می توان با ایجاد نوآوری در رشته های صنایع دستی و بررسی نیاز بازار و سلایق موجود در کالبد صنایع دستی روح تازه ای دمید، و با آشنا کردن جوانان با این رشته ها ماندگاری آنان را تامین کرد. هم اکنون بر اساس گزارش سازمان صنایع دستی 253 شاخه هنرهای سنتی و صنایع دستی در کشور به ثبت رسیده است که از نظر میزان فعالیت به شاخه های زیر تقسیم می شود:

الف- رشته های در حال تولید و فعال صنایع دستی،

ب- رشته های کم رونق صنایع دستی،

ج- رشته های منسوخ شده صنایع دستی.

الف: رشته های در حال تولید و فعال شامل:

1- تراش شیشه

2- شیشه گری فوتی قالبی

3- معرق شیشه

4- نقاشی روی شیشه

5- هم جوشی شیشه (فیوزگلاسی)

6- ابریشم بافی

7- احرامی بافی

8- انواع پارچه های سنتی

9- بافتنی های سنتی

10- پلاس

11- پن بافی (نوار بافی)

12- جاجیم بافی (ماشته، موج بافی)

13- جیم بافی

14- چادر شب بافی

15- چپری

16- چفیه بافی

17- چنته

18- حمام سری

19- زری سری

20- ساچیم بافی

21- سجاده بافی

22- سرانداز بافی

23- سیاه چادر بافی

24- شعر بافی

25- شک بافی

26- شمه بافی

27- فرت بافی

28- قراقی

29- قلاب بافی

30- گزی بافی

31- گلیمچه (متکازین)

32- متقال

33- مداخله بافی

34- وریس بافی

35- جل اسب

36- خورجین بافی

37- زیلو

38- قالی گل برجسته

39- قالیبافی

40- گبه بافی

41- گلیم دورو

42- گلیم گل برجسته

43- گلیم یک رو

44- گلیم مسند

45- مفرش

46- البسه محلی

47- باشلق

48- برقع

49- پوشین دوزی

50- چوغا

51- عروسک محلی

52- گیوه بافی

53- گیوه دوزی

54- چاپ قلمکار

55-  چاپ کلاقه ای (باتیک)

56- قلمکار نقاشی

57- نقاشی روی ابریشم

58- تسمه دوزی

59- تفرشی دوزی

60- توربافی با سوزن

61- تور دوزی

62- چشمه دوزی

63- چهل تکه دوزی (خاتمی دوزی)

64- حاشیه دوزی

65- خامه دوزی

66- خامه دوزی سیستان

67- خوس دوزی

68- درویش دوزی

69- دکمه دوزی

70- دور دوزی

71- ده یک دوزی

72- زرک دوزی

73- زغره دوزی

74- زمینه دوزی

75- زنار دوزی

76- ژور دوزی

77- ستاره دوزی

78- سجاف دوزی

79- سرافی دوزی

80- سرمه دوزی

81- سکه دوزی

82- سنگ دوزی

83- سوزن دوزی

84- سوزن دوزی بلوچ

85- سیاه دوزی ترکمن

86- شرابه دوزی

87- شمسه دوزی

88- صدف دوزی

89- ظریف دوزی

90- فتیله دوزی

91- قلاب دوزی رشت

92- قیطان دوزی

93- کتیبه دوزی

94- کردی دوزی

95- کم دوزی

96- گبر دوزی (زرتشتی دوزی)

97-گلابتون دوزی (بندرعباسی)

98- گلدوزی اصفهان

99- گندمی دوزی

100- سمانه زنبور دوزی

101- سمایه دوزی

102- لچک دوزی

103- لمه دوزی

104- مخمل دوزی

105- مرصع دوزی

106- مروارید دوزی

107- مشبک دوزی

108- مضاعف دوزی

109- مغزی دوزی

110- ملیله دوزی

111- ممقان دوزی

112- منجوق بافی با سوزن

113- منجوق دوزی

114- منگوله دوزی

115- نقره دوزی

116- نقش دوزی

117- یراق دوزی

118- قلاب دوزی اصفهان

119- نوار دوزی

120- آجیده دوزی

121- آویز دوزی

122- آینه دوزی

123- ابریشم خام دوزی

124- ابریشم دوزی نقش زری

125- اشرفی دوزی

126- اشک دوزی

127- ایلگه دوزی (برودری دوزی)

128- بادبزن بمپور

129- بادله دوزی

130- بخارا دوزی

131- برجسته دوزی

132- بلیش دوزی (قزاق دوزی)

133- بندری دوزی

134- پنه دوزی (سلسله دوزی)

135- پریوار دوزی

136- پولک دوزی

137- پیله دوزی

138- تخمک دوزی

139- خرمهر سازی

140- سفال با نقاشی رو لعابی

141- سفال با نقاشی زیر لعابی

142- سفال لعاب دار (سرامیک)

143- سفالگری

144- کاشی معرق

145- کاشی معقلی

146- کاشی هفت رنگ

147- چارق – چموش

148- سراجی

149- نقاشی روی چرم

150- افزار فلزی

151- جُنده کاری

152- چاقو سازی

153- چلنگری

154- حکاکی روی فلز

155- دواتگری

156- ریخته گری

157- زرگری (طلا سازی)

158- زیور آلات محلی

159- ضریح سازی

160- علامت سازی

161- قلمزنی

162- کوفته گری

163- گرگور بافی

164- مسگری

165- مشبک کاری روی فلز

166- ملیله سازی

167- مینای پنجره ای (مشبک)

168- مینای خانه بندی

169- مینای مرصع

170- مینای نقاشی

171- آجر کاری

172- آینه کاری

173- کاربندی

174- کاشی کاری (سنتی)

175- گچبری

176- نقاشی سنتی دیواری

177- بامبو بافی

178- چیق بافی

179- حجم بافی چوبی

180- حصیر بافی (بوریا بافی)

181- خاتم

182- خراطی

183- سازهای سنتی

184- سوخت روی چوب

185- کپوربافی

186- کنده کاری روی چوب

187- گره چینی

188-معرق

189- مروار بافی (ارغوان بافی)

190- مشبک چوب

191- معرق چوب

192- معرق منبت

193- منبت

194- نازک کاری

195- نقاشی روی چوب

196- صنایع دستی دریایی

197- نقاشی روی صدف

198- تراش سنگهای قیمتی و نیم قیمتی

199- حجری (سنگ تراشی)

200- حکاکی روی سنگ

201- خراطی سنگ

202- فیروزه کوبی

203- مجسمه سازی با سنگ

204- مرصع سنگ

205- مشبک سنگ

206- معرق سنگ

207- موزائیک کاری سنگ

208- تذهیب

209- تشعیر

210- جلد سازی

211-  خوشنویسی

212- طراحی سنتی

213- کاغذ سازی دستی

214-نگارگری (مینیاتور)

215- تن پوش نمدی (کپنک)

216- زیرانداز نمدی

217- کلاه نمدی

ب- رشته های کم رونق صنایع دستی

1- دارایی بافی(ایکات)،

2- عبابافی،

3- کاشی مینایی،

4- حکاکی روی چرم،

5- نقش اندازی ضربی،

6- ورشو سازی،

7- قواره بری،

8- پاپیه ماشه،

9- نقاشی گل و مرغ،

10- نقاشی لاکی،

11- زری بافی.

ج- رشته های منسوخ شده صنایع دستی

1- ارمک بافی

2- اهرامی

3- برک بافی

4- پتوبافی

5- پرده بافی

6- ترمه بافی

7- حوله بافی

8- شال بافی

9- عریض بافی

10- قناویز

11- کرباس بافی

12- مخمل بافی (مخمل گل برجسته)

13- نمکدان بافی

14- گره خورد (دندانی)

15- کاشی زرین فام

16- سوخت روی چرم

17- معرق چرم

18- اسلحه سازی

19- قفل سازی

20- آهک بری

21- ارسی سازی

22- زمود گری

23- چاپ سنگی روی کاغذ

24- صحافی سنتی

25- قطاعی (کاغذبری)

26- نقاشی قهوه خانه ای

منبع:

یاوری – حسین- آشنایی با هنرهای سنتی،

اطلاعات دریافت شده از بخش تحقیق و توسعه راهبردی سازمان صنایع دستی.