نحوه تراش آینه تلسکوپ
دانش پژوهان عزیز، یکی از مهارت های پرکاربرد که در بسیاری از پروژه ها مورد استفاده قرار می گیرد، مهارت نحوه تراش آینه تلسکوپ است که در زیر توضیحاتی در مورد آن ارائه می شود.
یکی از مهارت هایی که در پروژه ساخت تلسکوپ بازتابی مورد استفاده قرار می گیرد، مهارت تراش شیشه با پودر های سمباده است که در زیر توضیحاتی در مورد آن ارائه می شود.
وسایل مورد نیاز برای تراش آینه:
شیشه‌های دایره ای شکل: دو عدد شیشه دایره ای شکل با قطر دلخواه و ضخامت حداقل 10 میلی متر. یکی از شیشه ها روی میز ثابت می شود و به عنوان پایه ی کار است (ابزار)، شیشه دیگر برای سایش روی ابزار قرار می‌گیرد (آینه).
پودرهای چهارگانه سمباده: درشتی این پودر ها با شماره مشخص می‌شود. مثلاً پودر 60 پودری نسبتاً درشت و پودر 1000 پودری بسیار نرم و ریز است. شماره پودرها و مقدار مورد نیاز آن برای شیشه ای به قطر 10 تا 15 سانتی متر در جدول زیر شرح داده شده است.
شماره پودر | مقدار مورد نیاز |
| پودر سمباده 120 ( پودر شماره 1 ) | 250 گرم |
| پودر سمباده 280 ( پودر شماره 2 ) | 100 گرم |
| پودر سمباده 400 ( پودر شماره 3 ) | 100 گرم |
| پودر سمباده 800 یا 1000 ( پودر شماره 4 ) | 50 گرم |
| پودر اکسید آهن یا اکسید سریم یا پودر فابریك( جهت پرداخت آینه ) | 50 گرم |
میز و ثابت کننده شیشه ابزار: میز کار باید کوچک و نسبتاً بلند باشد به شکلی که بتوان روی آن آینه را به راحتی تراش داد. میز مورد نظر نباید هنگام کار بلغزد.
برای ثابت کردن شیشه ابزار از یک تخته چوبی مربع شکل به همراه سه یا چهار تکه چوب کوچک که ضخامت آن ها کم‌تر از ضخامت شیشه ابزار است استفاده می‌شود. قبل از آماده کردن ثابت کننده، روی تخته چوبی تهیه شده 3 دایره هم مرکز که به ترتیب به شعاع شیشه ابزار، دایره دوم به اندازه شعاع شیشه ابزار به اضافه یک سوم آن و دایره سوم به اندازه دو برابر شعاع شیشه ابزار می‌کشیم. سپس دایره را به 12 قسمت مساوی تقسیم می‌کنیم و مانند اعداد ساعت شماره گذاری می‌کنیم مطابق شکل زیر. به این دایره اصطلاحاً دایره ساعت می‌گوییم.
برای تراش آینه تلسکوپ از دو نوع سایش استفاده می‌شود. سایش بلند که آینه تقریباً به اندازه تمام قطرش روی ابزار جلو و عقب می‌شود. این نوع سایش نواحی وسط آینه را سریع تر گود می‌کند. سایش کوتاه 3/1، آینه به اندازه یک سوم قطرش روی ابزار جلو و عقب می‌شود. این نوع سایش گودی یکنواختی ایجاد می‌کند و سطح آینه به صورت کروی در می‌آید.
برای یکنواخت شدن حرکات آینه روی ابزار و مشخص شدن زاویه چرخش‌های آینه از دایره ساعت و شیشه مدرج شده استفاده می‌کنیم. برای مدرج کردن شیشه آینه مانند دایره ساعت، با توجه به شکل زیر، شیشه را به 12 قسمت مساوی تقسیم می‌کنیم، سپس با وسیله تیزی 12 قسمت را روی شیشه خراش داده و با ماژیک عددها را مانند اعداد ساعت شماره گذاری می‌کنیم.
حالا شیشه ابزار را داخل ثابت کننده قرار می‌دهیم، سپس بین ابزار و آینه مقداری پودر سمباده و آب ( بر اساس مرحله و نوع سایش ) پخش می‌کنیم. دو قرص شیشه به نحوی خاص که در ادامه بیان می‌شود، روی هم می لغزند. با این عمل به تدریج شیشه ابزار، محدب و شیشه آینه گود و مقعر می‌شود. دایره متوسط در ثابت کننده محدوده سایش‌های کوتاه و دایره بزرگ تر محدوده سایش های بلند را مشخص می کند.
نوع حرکتی که آینه روی ابزار خواهد داشت به صورت حركت زیكزاكی یا W شكل می باشد. به این ترتیب عدد 12 شیشه آینه را روی عدد 12 ابزار قرار می‌دهیم و با قدرت، حدود 40 تا 50 بار آینه را به صورت زیكزاكی تا محدوده سایش بلند جلو و عقب می‌بریم. این مرحله باید به صورت متناوب انجام شود. سپس مجدداً مقداری پودر و آب بین آینه و ابزار می‌ریزیم. نكته ی مهم در این مرحله نحوه ی چرخاندن آینه و ثابت كننده است. بعد از اتمام تراش در بخش اول، ابتدا به اندازه30 درجه یا یك ساعت آینه را در جهت عقربه های ساعت ( ساعتگرد ) می چرخانیم، یعنی عدد 12 آینه بر روی عدد 1 ابزار قرار می گیرد، حال ثابت كننده را به اندازه 30 درجه یا همان یك ساعت در جهت عقربه های ساعت ( ساعتگرد ) می چرخانیم. دقت كنید حالا عدد 11 ثابت كننده رو به روی صورتمان قرار گرفته و عدد 10 آینه روی عدد 11 ابزار قرار می‌گیرد و به این ترتیب سایش را ادامه می‌دهیم. به فیلم زیر توجه فرمایید. ( اگر میز کار شما کوچک است می‌توانید به جای چرخاندن ثابت کنند خودتان به دور میز بگردید. )
نکات:
_ زمان اضافه کردن پودر سمباده شماره 1 را از صدای خراشیده شدن آینه ها نیز می توان تشخیص داد. بعد از کمی تراش پودر نرم خواهد شد و صدای سایش تغییر پیدا می کند. این زمانی است که باید مجدداً مخلوط پودر و آب بین دو شیشه اضافه شود.
_ هنگام کار با پودر های درشت تر باید فشار دست روی آینه و ابزار زیاد باشد تا سایش بهتر صورت گیرد. پس از یک دور تراش یعنی زمانی که عدد 12 ابزار مجدداً رو به روی صورتمان قرار گرفت گودشدگی مرکز دایره کاملاً محسوس است. بعد از سه تا چهار دور عمل سایش با پودر شماره 1، میزان گودشدگی ( فاصله کانونی ) آینه را اندازه می‌گیریم.
_ نحوه ی استفاده از پودرهای مختلف به ترتیب از پودر شماره 1 تا 4 است و برای پرداخت آینه از پودر اکسید آهن یا اکسید سریم استفاده می‌کنیم. برای اطلاع از نکات دقیق تر به پروژه ساخت تلسکوپ بازتابی مراجعه نمایید.
