34 جلد کتاب در پاسخ یک حرف مفت!

نگاهی به انگیزه نگارش کتاب الذریعه و ...

به بهانه سالروز بزرگداشت علامه شیخ آقا بزرگ تهرانی

به نظر شما این حرف درست است: "شیعه طایفه‌اى بود كوچك و آثار قابل اعتنایى نداشت و اكنون شیعه اى در دنیا وجود ندارد"

پیشترها در قرن هشتم، چیزی حدود هشتصد و هفتاد سال پیش، "حاجى خلیفه" دائرة المعارفى را در كتابشناسى مسلمانان ترتیب داده و آن را با نام "كشف الظنون" منتشر ساخته بود. وى از سر تعصب مذهبى ، بسیارى از آثار شیعه را نادیده گرفته و هیچ نامى از آنها به میان نیاورده بود و گاه گاهى هم اگر از كتاب هاى شیعه یاد مى كرد بسیار گذرا و همراه با تحقیر و تحریف بود. به همین علت یكى دیگر از مخالفان شیعه، از سر غرض ورزى و عناد نوشته بود: "شیعه را آثار یا كتاب هایى نیست تا آیندگان آن ها بتوانند در علوم مختلف از آنها سود برند و آنها به ناچار طفیلى دیگران بوده و بر سر سفره دیگران مى نشینند و..."

جرجى زیدان (م 1914 م) نویسنده معروف مسیحى ، جسارت و جفا را در این اجحاف و حق كشى از حد گذراند. وى پا را از همه فراتر نهاد و با غرض ‍ ورزى ، در كتاب خود "تاریخ آداب اللغه" چنین نوشت : "شیعه طایفه‌اى بود كوچك و آثار قابل اعتنایى نداشت و اكنون شیعه اى در دنیا وجود ندارد"

اینجا بود كه غیور مردان بزرگى از دانشمندان معاصر شیعى قیام كردند تا جواب دندان شكنى به آن یاوه سرایی ها دهند آنان با غیرت دینى ، دست به خلق آثارى زدند كه هریك چون آذرخشى در آسمان فرهنگ و ادب غریدند و درخشیدند و آتش به خرمن خرافه بافان زدند.

این شد كه شیخ آقا بزرگ و دو هم‌ردیف و دوست علمى اش ، سید حسن صدر (م 1354 ق) و شیخ محمد حسین كاشف الغطاء (م 1373 ق) هم پیمان شدند تا هر یك در باب معرفى شیعه و فرهنگ غنى تشیع ، كارى را به عهده گیرند و سخن این نویسنده مغرض را به دهنش باز پس بكوبند.

قرار شد علامه سید حسن صدر درباره حركات علمى شیعه و نشان دادن سهم آنان در تأسیس و تكمیل علوم اسلامى تحقیق كند. ثمره كار او كتاب "تأسیس الشیعه لعلوم الاسلام" شد. این كتاب به سال 1370 ق ، در 445 صفحه چاپ شد.

علامه شیخ محمد حسین كاشف الغطاء نیز تصمیم گرفت كتاب "تاریخ آداب اللغه" جرجى زیدان را نقد كند و اشتباهات وى را باز گوید. وى این كار را كرد و نقدى جامع و علمى بر هر چهار جلد كتاب زیدان نوشت.

اما شیخ آقا بزرگ از میان این سه یار علمى متعهد شد فهرستى براى تألیفات شیعه بنویسد. و چنین بود كه كار بزرگ و جامعى با نام "الذریعه" در فرهنگ شیعه آغاز شد.

ناگفته نماند كه الذریعه در 29 جلد انتشار یافت . به این ترتیب كه نخست در 25 جلد بود و سپس جلد 26 (مستدركات الذریعه) پس از چاپ الذریعه تهیه شد. با توجه به اینكه جلد 9 خود در 4 مجلد چاپ شده و حاوى فهرست دیوان هاى شاعران شیعه است شمار جلدهاى الذریعه به 29 جلد مى رسد.

این دائره المعارف بزرگ ، با 11554 صفحه، پنجاه و پنج هزار و نود پنج كتاب و رساله از آثار دانشمندان شیعه را شناسایى و معرفی كرده است و اگر كتاب هایى را هم كه در ضمن شناسایى آثار دیگر نام برده شده‌اند بر این رقم بیفزاییم به رقمى در حدود 55500 كتاب خواهیم رسید.