وظایف ما در قبال قرآن

2 - تلاوت قرآن

قال رسول الله (ص): افضل العباده قراءه القرآن. برترین عبادات قرائت صحیح قرآن است. بعد از فراگیرى قرآن نوبت به قرائت آن مى رسد زیرا فراگیرى مقدمه اى است براى عمل نیكوى قرائت و نیز تلاوت قرآن در همه حال. البته محدود كردن قرائت قرآن به مجالس ختم و استخاره و یا ترك تلاوت به جهت سبك شمردن آن عملى است كه مورد غضب خداوندواقع مى شود چنانكه حضرت رسول (ص) فرمودند: «علیك بتلاوه القرآن على كل حال.»

3 - استماع قرآن

قال الله تعالى، «وَإِذَا قُرِىءَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُواْ لَهُ وَأَنصِتُواْ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ» هرگاه كه قرآن خوانده مى شود به آن از دل و جان گوش فرا دهید و سكوتى همراه با تدبر پیشه كنید باشد كه مورد رحمت قرآن قرار بگیرید. استماع قرآن در كنار قرائت آن ارزش والائى دارد. و این براى كسانى كه از نعمت علم به آن برخوردارند لازم است. البته دیگران نیزمى توانند با گوش دادن به تلاوت قرآن در ثواب تلاوت آن شریك شوند. از آنجا كه استماع در لغت به معنى گوش فرا دادن با دقت و تدبر است قارى و یا مستمع هر كدام موفق به تدبر در آن شوند، به هدف آن یعنى همان درك حقیقت نزدیكترمى شوند. پیامبر اكرم (ص) فرمودند: قارى القرآن و المستمع له فى الاجر سواء.

4 - تدبر در قرآن

از دیگر وظایف ما در برابر قرآن تدبر در معناى آن است و خداوند نیزفلسفه نزول قرآن را بر همین محور بیان فرموده است «كتاب انزلناها مباركا لیدبروا آیاته و لیتذكروا اولوالالباب.» قرآن كتاب مباركى است كه ما آن را نازل كردیم تا همه در آیاتش اندیشه كنند ودانایان ازآن پندگیرند. . . . تدبر در قرآن از امور لازم و ضرورى است وچون در راستاى درك معناى قرآن است زمنیه را براى عمل به آن فراهم مى سازد. و باید دانست كه روح والاى قرآن بدون تدبر در آیات بدست نمى آید چنانكه حضرت على (ع) فرمودند: «الا لاخیر فى قراته لیس فیها تدبر.» قرائت بدون تدبر لقلقه اى بیش نیست. اگرچه ثواب و بهره خاص خودش را در بر دارد اما كامل نیست و به هدف منتهى نمى شود. چرا كه تلاوت، مقدمه درك قرآن است و درك آن نیز بدون اندیشیدن حاصل نمى شود. مسئله تدبرنكردن حكایت كسانى است كه خداوند درباره آنها مى فرماید: «أَفَلَا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا .» آیا(منافقان)درآیات قرآن اندیشه نمى كنندیا بر دلهایشان خودمهر(جهل ونفاق)زده اند.

5 - عمل به قرآن

اصل برجسته و هدف غایى نزول قرآن و تعلم و قرائت وهمچنین تدبر در آن همه و همه براى عمل است چنانكه خداوند مى فرماید: وَهَـذَا كِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ مُبَارَكٌ فَاتَّبِعُوهُ وَاتَّقُواْ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ . این كتاب را مبارك نازل نمودیم پس، از آن تبعیت نمائید. . . و لذا كسانى كه به قرآن عمل نمى كنند و تنها به قرائت آن اكتفاء مى كنند، در واقع به شان و مقام والایش بى احترامى كرده اند. . امام صادق (ع) درباره نتیجه كارچنین افرادى مى فرماید: «رب تالى القرآن و القرآن یلعنه.» چه بسا تلاوت كننده قرآن كه قرآن لعنتش مى كند. . . وقتى از حضرت سئوال شد آنان كیانند فرمود كسانى كه قرآن را مى خوانند اما به آن عمل نمى كنند به تعبیر امام صادق (ع) قرائت قرآن بدون عمل به آن به مثابه تمسخر نسبت به آیات آن است چنانكه مى فرماید: «من قراء القرآن من هذه الامه ثم دخل النار فهو ممن كان یتخذ بآیات الله هزوا.» كسى كه قرآن رابخواندولى به آن عمل نكندبه آتش دوزخ دچارخواهد شد چرا كه گوئى در دنیا به تمسخرقرآن مشغول بوده است.

6 - كشف حقیقت قرآن

لزوم سخن گفتن از حقیقت قرآن به هدف آرمانى نزول آن برمیگردد چرا كه قرائت و تلاوت قرآن بدون درك معنى و مفهوم و حقیقت آن بى فایده است و عملا زمینه را براى عمل به آن فراهم نمى سازد. به همین خاطر آنان كه اهل قرآن هستند باید در راستاى كشف حقیقت آن و نیز تفهیم آن به دیگران بكوشند و حقیقت آن را از براى مردم منكشف سازند، البته باید دانست كه علم راسخ قرآن و تاویل و تفسیر آن در نزد اهل بیت (ع) است. بنابراین نمى توان بدون بهره گیرى از چشمه هاى جوشان كلام و علوم آسمانى آنها به حقیقت قرآن دست یافت. چنانچه امام باقر (ع) فرمود: ان ما اوتینا تفسیر القرآن و احكامه. از جمله علومى كه به ما داده شده همانا علم تفسیر قرآن و احكام آن است. امام صادق (ع) نیز فرمودند: «نحن الراسخون فى العلم و نحن نعلم تاویله.» ما بحق راسخان در علم تفسیر قرآنیم و ما تاویل آیات آن را بخوبى مى دانیم.

7 - حفظ كردن آیات قرآن

حفظ كردن قرآن در دو مفهوم بكارمى رود: یكى محافظت از حریم قرآن و دیگرى حفظ آیات آن. مراد مانیز در این مطلب نوع دوم آن است. قال رسول الله (ص): لایعذب الله قلبا وعى القرآن. خداوند قلبى را كه قرآن را در خود جاى داده عذاب نمى كند. حفظ كردن قرآن و آیات نورانى آن فكر و ذهن و چشم دل بشر را روشن مى سازد و ذكر و یاد الهى را در دلها دوام مى بخشد و نیز به انسان توفیق رشد و آشنائى با حقایق و معارف آسمانى آن عطا مى كند چرا كه آیات قرآن با آن روح وسیعش در ذهن افراد جارى مى شود و به فرموده امام صادق (ع) توفیق عمل به آن رانیز براى افراد بیشتر فراهم مى سازد. «الحاقط بالقرآن و العامل به مع السفره الكرام البرره.» در این روایت حفظ قرآن با عمل نمودن به قرین هم بیان شده اند. یعنى حافظ قرآن وعمل كننده به آن با سفیران طریق كرامت الهى همراه خواهد بود. علاوه بر این خود حفظ كردن قرآن داراى ارزش و اجر شایسته اى است چنانكه امام صادق (ع) فرمودند: اى الذى یعالج القرآن و یحفظه بمشقه منه و قله حفظ له اجران كسى كه قرآن را با مشقت و تحمل سختى حفظ مى كند، دو اجر در پیش دارد یكى اجر نفس كار است و دیگرى اجر توفیق عمل....

حافظان حقیقى قرآن همان عاملان به آنند كه پیامبر اكرم (ص) آنها را برترین گروه امت خویش بیان فرموده است: «اشراف امتى حمله القرآن.» و این گروه وارسته اگر حفظ كردنشان با درك مفاهیم و روح والاى قرآن و نیز عمل به آن همراه باشند اهل بهشت خواهند بود چنانكه پیامبر اكرم (ص) فرمودند: «حمله القرآن عرفاء اهل الجنه. حاملان قرآن عرفاء اهل بهشت خواهند بود.»